Ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΔΗΜΑΚΗΣ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕ ΝΑ ΖΗΣΕΙ ΣΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Ο Βασίλης Δημάκης πέθανε στις φυλακές Κορυδαλλού σε ηλικία μόλις 47 ετών, όπως έγινε γνωστό το μεσημέρι της Παρασκευής 7/2. 

Τα αίτια του θανάτου δεν έχουν γίνει ακόμα γνωστά. Σε κάποια δημοσιεύματα αναφέρεται πώς «τα αίτια ήταν παθολογικά, καθώς δεν είχε εξωτερικές κακώσεις», σε άλλα πώς «αναμένονται τα αποτελέσματα από τις τοξικολογικές εξετάσεις για να αποκλειστεί ή όχι η περίπτωση δηλητηρίασης». Στο σύντομο αποχαιρετισμό του στα σόσιαλ, ο δικηγόρος Θανάσης Καμπαγιάννης που τον είχε εκπροσωπήσει στο παρελθόν έγραψε «όλα πρέπει να ψαχτούν και όλα τα ερωτήματα να απαντηθούν», ενώ «να διερευνηθούν τα αίτια θανάτου του Βασίλη Δημάκη» ζήτησε με ανακοίνωσή του ο ΣΥΡΙΖΑ. 

Οι άθλιες συνθήκες των ελληνικών φυλακών, η προηγούμενη μεταχείριση του Βασίλη Δημάκη από το σωφρονιστικό σύστημα και το γενικευμένο κλίμα δυσπιστίας των ημερών δε θέλουν και πολύ για να μετατρέψουν τη δεδομένη καχυποψία σε αναπόφευκτη συνωμοσιολογία.

Αλλά η ουσία δεν βρίσκεται εκεί. Είναι στην προτελευταία φράση που έγραψε ο Καμπαγιάννης: «τον σκότωσε η φυλακή».

Τον Βασίλη Δημάκη θα τον θυμούνται οι οικείοι του με το γαμώτο που πάντα συνοδεύει τον πρόωρο χαμό ενός νέου ανθρώπου. Θα τον θυμάται το πλήθος κόσμου που κινητοποιήθηκε με τη δημοσιότητα που πήραν οι δίκαιοι αγώνες του κι αφήνει τα συγκινητικά μηνύματα στο προφίλ του στο Facebook (το τελευταίο του post, η φωτογραφία του με τα «Διόδια» να παίζουν στο background, αποκτά διαστάσεις εξόδιας αναγγελίας). Η μνήμη του όμως θα λειτουργεί κι ως η πιο κραυγαλέα απόδειξη αποτυχίας του ελληνικού σωφρονιστικού συστήματος. Ένα σύστημα που επανειλημμένα και αναπολογητικά αρνείται να παίξει τον ίδιο του τον ρόλο, λειτουργώντας εκδικητικά και δυσχεραίνοντας με κάθε τρόπο την επανένταξη των κρατούμενων στην κοινωνία.

Με αφετηρία το 1998 κι ένα «έγκλημα τιμής» που αφορούσε την αδερφή του, ο Δημάκης πέρασε περισσότερα από τα μισά χρόνια της ζωής του μπαινοβγαίνοντας σε κελιά. Στην περίπτωσή του, οι ελληνικές φυλακές λειτούργησαν για πολλοστή φορά ως εκκολαπτήριο παραβατικής συμπεριφοράς – οι καταδίκες που ακολούθησαν για τον Δημάκη αφορούσαν ληστείες τραπεζών και καταστημάτων χωρίς διαπιστωμένη χρήση βίας ή θύματα. Του χάρισαν βέβαια το προσωνύμιο «ο ληστής με το καλάσνικοφ» που κάπως χαιρέκακα χρησιμοποίησαν τα media όταν αργότερα απασχόλησε την επικαιρότητα ή ακόμα και τώρα μεταδίδοντας τον θάνατό του. 

Αυτό που δεν κατάφερε το σύστημα, το έφερε ο χρόνος. Ο Βασίλης Δημάκης «μεταμελήθηκε» μόνος του. Άρχισε να διαβάζει μέσα στη φυλακή, κι αποφοίτησε με 19.9 από νυχτερινό σχολείο στην Πάτρα, μπαίνοντας (δεύτερος από τα νυχτερινά ολόκληρης της χώρας) στο Πολιτικό της Νομικής (Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης). 

Το κράτος, σε όλες του τις εκδοχές (βαθύ και ρηχό, γαλάζιο και ροζ) δεν τον είδε ποτέ όμως ως «καλό παράδειγμα». Τον αντιμετώπισε ως «εχθρό». 

 

 

Τον Μάρτιο του 2018, κι ενώ, παίρνοντας έπαινο από την Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, μεταφέρθηκε από την Πάτρα στις φυλακές Κορυδαλλού ακριβώς για να διευκολύνεται, το πειθαρχικό συμβούλιο των φυλακών του έκοψε την εκπαιδευτική άδεια με το πρόσχημα ότι «δεν χρειάζεται η φυσική του παρουσία στην σχολή». Ο Δημάκης ξεκίνησε απεργία πείνας, στην πορεία και δίψας, που κράτησαν 31 και 8 ημέρες, αντίστοιχα, χάνοντας το 1/5 του συνολικού του βάρους. Κατά τη διάρκεια αυτού του μήνα η τότε κυβέρνηση (και ο τότε υπουργός Κοντονής) κρύφτηκε πίσω από το νόμο – ο ΣΥΡΙΖΑ φάνηκε τελείως ανακόλουθος σε σχέση με την στάση του ως αντιπολίτευση π.χ. στην υπόθεση Ρωμανού το 2014. Στο τέλος, το υπουργείο Δικαιοσύνης έδωσε «εγγυήσεις ότι θα λαμβάνει κανονικά στο εξής τις εκπαιδευτικές άδειες που δικαιούται ως κρατούμενος». Όπως ήταν αναμενόμενο από τα δεξιά η χορωδία του «φιλελεύθερου μισανθρωπισμού» τα έψαλε στην κυβέρνηση ότι δήθεν υπέκυψε σε «εκβιασμούς εγκληματιών». 

Ο Δημάκης συνέχισε να εκτίει την ποινή του (κοντεύοντας να θεμελιώσει κι αίτημα μείωσης), πέρασε 25 στα 25 μαθήματα στην σχολή, έγινε υπότροφος του ΙΚΥ. Η αναπάντεχη δημοσιότητα του χάρισε χιλιάδες followers στο Facebook. Δημιουργώντας του ίσως και την «υποχρέωση» να ποστάρει τη δική του, συχνά ανεπεξέργαστη, πολιτική κριτική (οι τελευταίες αναρτήσεις του, ας πούμε, αφορούσαν αποκλειστικά τα Τέμπη, από τις συγκεντρώσεις ως τις αποκαλύψεις). 

Όμως αυτό που δεν σταμάτησε ποτέ ήταν να αποτελεί φωνή των συγκρατούμενών του. Ήταν ο «γραμματιζούμενος» που μπορούσε να αρθρώσει λόγο για μικρές ή μεγαλύτερες διεκδικήσεις. Συνέχισε να κανει, δηλαδή, αυτό που τον είχε βάλει σε περιπέτειες. Τον Απρίλιο του 2020, εν μέσω πανδημικού lockdown, κι ενώ οι υπόλοιποι στέλναμε μήνυμα 6 για να βγάλουμε βόλτα τον σκύλο, ο Δημάκης πρωτοστάτησε στο αίτημα αποσυμφόρησης των φυλακών για τους προφανείς υγειονομικούς λόγους. Η, αλήστου μνήμης, γενική γραμματέας αντιεγκληματικής πολιτικής Σοφία Νικολάου διαβεβαίωνε μάλιστα ότι θα αποφυλακιστούν 1500 κρατούμενοι προκειμένου «να πάρουν ανάσα οι φυλακές». Τα μόνα μέτρα που εφαρμόστηκαν τελικά ήταν η απαγόρευση αδειών, επισκεπτηρίων κι εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. 

Ο Δημάκης συνέχισε να είναι φωνή των διεκδικήσεων, συμμετέχοντας σε ειρηνική κινητοποίηση χαμηλής έντασης στις 14 Απριλίου 2020 (τόσο χαμηλής που δεν υπάρχουν καν αναφορές στα μίντια). Δύο μέρες μετά, το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής 16 Απριλίου, άνδρες των ΕΚΑΜ μπούκαραν στο κελί του και τον μετέφεραν βιαίως μέσα στη νύχτα στις φυλακές Γρεβενών. (Σε άρθρο του τότε στην ΕφΣυν, ο Θανάσης Καμπαγιάννης αναρωτήθηκε αν αυτό που συνέβη ήταν «μεταγωγή ή απαγωγή»). Ο Δημάκης μπήκε κατευθείαν στην απομόνωση και ξεκίνησε απεργία πείνας. Όλα τα κόμματα, πλην ΝΔ, εξέδωσαν ανακοινώσεις (το Μέρα25 κατέθεσε μάλιστα κι ερώτηση στη Βουλή), το ίδιο ανθρωπιστικές οργανώσεις και φορείς, ενώ πλήθος καθηγητών έκαναν δηλώσεις συμπαράστασης, επιβεβαιώνοντας «την ακεραιότητα του ανθρώπου Δημάκη» αλλά και την «επιμέλεια του φοιτητή Δημάκη». Η υπόθεση έληξε με την επιστροφή του στον Κορυδαλλό και μια ακόμα αχρείαστη επιβάρυνση της υγείας του. (Στο περιθώριο αυτής της υπόθεσης  μάθαμε βέβαια και για τις συμβάσεις 739.000 ευρώ της κυρίας Νικολάου για απεντόμωση των φυλακών.)

Το επόμενο επεισόδιο ήταν τον Μάρτιο του 2022, όταν ο Δημάκης απενεργοποίησε το ηλεκτρονικό βραχιολάκι και δεν εμφανίστηκε στο Πανεπιστήμιο παραβιάζοντας τους περιοριστικούς όρους. Στο σύντομο διάστημα που πέρασε στην παρανομία δημοσίευσε επιστολή υποστηρίζοντας ότι «ξεπεράστηκαν τα όριά του μετά από όλα όσα έχει υποστεί τα χρόνια που βρίσκεται στις φυλακές», χαρακτηρίζοντας την απόδραση «μια παρασπονδία πλημμυρισμένη αξιοπρέπεια διότι έπρεπε να αποδείξω στον εαυτό μου, τουλάχιστον, ότι παύω να είμαι όμηρος του κράτους ό,τι ώρα το επιλέξω, όσο χαζό και αν ακούγεται στον καθένα αυτό, για μένα είναι το σημαντικότερο όλων». Συνελήφθη μια εβδομάδα μετά, καταγγέλλοντας υπέρμετρη αστυνομική βία. 

Ο Δημάκης έκανε πολλά λάθη, μερικά από τα οποία δε γινόταν να διορθώσει. Κάποια στιγμή όμως αποφάσισε να «κάνει το σωστό». Αυτό που λέμε όμως «σύστημα», ένας κυκεώνας ιδεοληψίας, κοινωνικού αυτοματισμού κι επίδειξης «πυγμής» όχι μόνο τον εμπόδισε, αλλά εμπράκτως τον εκδικήθηκε. (Ο Πέτρος Δαμιανός, πρώην διευθυντής του σχολείου των φυλακών στην Αυλώνα μας πληροφόρησε ότι από τις 16/1 είναι κι άλλος μαθητής σε απεργία πείνας με αίτημα τη φοίτησή του στην σχολή που πέρασε.) Και είναι τραγικά ειρωνικό ότι ο θάνατος  του Δημάκη έρχεται σε μια περίοδο που ένας επικίνδυνος υπουργός Δικαιοσύνης προωθεί αλλαγές που φέρνουν αυστηροποίηση των ποινών, περισσότερες προφυλακίσεις και νέους χώρους κράτησης. 

Ο Βασίλης Δημάκης προσπάθησε να ζήσει σαν άνθρωπος. Το κράτος δεν έπαψε ποτέ να τον αντιμετωπίζει ως κρατούμενο. Βαθύ κι αυταρχικό, λογικά ανακουφισμένο που απαλλάχθηκε από την ενοχλητική παρουσία του.