Πώς η διατροφή αποτρέπει ή προκαλεί καρκίνο – Οι πρόσφατες μελέτες

Είναι γνωστό ότι η κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο πολλών διαφορετικών τύπων καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του μαστού, του ενδομητρίου και του παχέος εντέρου.

Αντίθετα, δίαιτες πλούσιες σε φρούτα και λαχανικά, και γενικότερα η μεσογειακή διατροφή, συνδέονται με χαμηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου.

Τους τελευταίους δύο μήνες έχουν προκύψει νέα στοιχεία που αναδεικνύουν τον πιθανό ρόλο της διατροφής στον κίνδυνο εκδήλωσης αλλά και την πρόληψη καρκίνου.

Ασβέστιο και καρκίνος του παχέος εντέρου

Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications τον Ιανουάριο του 2025, διαπίστωσε ότι η τακτική κατανάλωση τροφίμων και ποτών που είναι πλούσια σε ασβέστιο, συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του παχέος εντέρου.

Η μελέτη, με επικεφαλής ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ανέλυσε δεδομένα από περισσότερες από 542.000 συμμετέχουσες που συμμετείχαν στη μελέτη «Million Women Study».

Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι που κατανάλωναν αγελαδινό γάλα, γιαούρτι και τρόφιμα που περιείχαν τα θρεπτικά συστατικά ριβοφλαβίνη, μαγνήσιο, φώσφορο και κάλιο, φάνηκε να έχουν χαμηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του παχέος εντέρου.

Συγκεκριμένα, η μελέτη παρατήρησε ότι τα άτομα που κατανάλωναν το ισοδύναμο ενός επιπλέον ποτηριού γάλακτος κάθε μέρα ή 300 χιλιοστόγραμμα (mg) ασβεστίου, είχαν 17% χαμηλότερο σχετικό κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου.

«Το αγελαδινό γάλα είναι μια πλούσια πηγή διαιτητικού ασβεστίου και ριβοφλαβίνης και οι σχέσεις μεταξύ του γάλακτος, του ασβεστίου και της ριβοφλαβίνης και του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου που παρατηρήθηκαν στη μελέτη, ήταν σχεδόν ταυτόσημες», εξηγεί ο Tom Sanders, PhD, ομότιμος καθηγητής διατροφής και διαιτολογίας στο King’s College του Λονδίνου, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη αυτή.

«Μια λιγότερο προστατευτική σχέση από το ασβέστιο βρέθηκε ότι έχουν τα δημητριακά, ιδίως τα δημητριακά ολικής άλεσης, αλλά αυτό θα μπορούσε να συγχέεται από το γεγονός ότι τα πρωινά καταναλώνονται με γάλα», σημείωσε ο ίδιος.

Όσον αφορά το γιατί το ασβέστιο μπορεί να έχει προστατευτική δράση έναντι αυτού του τύπου καρκίνου, ο Sanders είπε ότι «μια θεωρία είναι ότι το ασβέστιο μπορεί να δεσμεύει τα ελεύθερα χολικά οξέα στο έντερο, αποτρέποντας τις βλαβερές επιδράσεις των ελεύθερων χολικών οξέων στον βλεννογόνο του εντέρου».

Τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες και καρκίνος του εντέρου

Προηγούμενες έρευνες έχουν επίσης καταδείξει ότι τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες, όπως τα λαχανικά, τα δημητριακά ολικής αλέσεως, τα φρούτα και οι ξηροί καρποί, μπορεί να έχουν προστατευτική δράση έναντι του καρκίνου του παχέος εντέρου.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Metabolism τον Ιανουάριο του 2025 ρίχνει τώρα φως στον πιθανό μηχανισμό πίσω από αυτή την προστατευτική δράση.

Η μελέτη διαπίστωσε ότι όταν τα βακτήρια του εντέρου διασπούν τις φυτικές ίνες στο έντερο, παράγουν δύο τύπους μορίων που ονομάζονται λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας, τα οποία μπορεί πράγματι να κρατούν τον καρκίνο σε απόσταση.

Τα δύο εν λόγω λιπαρά οξέα μικρής αλυσίδας είναι το προπιονικό και το βουτυρικό, τα οποία, όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές που διεξήγαγαν τη μελέτη, τροποποίησαν την έκφραση γονιδίων τόσο σε υγιή κύτταρα, όσο και σε επεξεργασμένα κύτταρα καρκίνου του παχέος εντέρου που συλλέχθηκαν από ανθρώπους.

«Αυτά τα λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου μπορούν να επηρεάσουν τη δραστηριότητα τόσο των γονιδίων που προάγουν τον καρκίνο (πρωτοογκογονίδια), όσο και των γονιδίων που καταστέλλουν τον καρκίνο (ογκοκατασταλτικά) τροποποιώντας τις ιστόνες, τις πρωτεΐνες που βοηθούν στη “συσκευασία” του DNA. Κάνοντας το DNA πιο ισχυρό, τα SCFAs μπορούν να ενεργοποιήσουν ή να απενεργοποιήσουν ορισμένα γονίδια, ανάλογα με τον τύπο του κυττάρου και τις συνθήκες», εξήγησε στο Medical News Today ο Şebnem Ünlüişler, γενετικός μηχανικός και επικεφαλής υπεύθυνος μακροζωίας στο London Regenerative Institute, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Η διαδικασία αυτή «μπλοκάρει ένζυμα που ονομάζονται αποακετυλάσες ιστονών, οδηγώντας σε αλλαγές στη “συσκευασία” του DNA και μπορούν να επιβραδύνουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων ή ακόμη και να προκαλέσουν το θάνατό τους», ανέφερε ο ίδιος.

Η κατανάλωση καφέ μειώνει τον κίνδυνο εκδήλωσης κεφαλής και τραχήλου

Ένα πιο εκπληκτικό πρόσφατο εύρημα ήταν ότι η κατανάλωση περισσότερων από 4 φλιτζανιών καφέ με καφεΐνη την ημέρα, σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου κεφαλής και τραχήλου, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Cancer τον Δεκέμβριο του 2024.

Η μελέτη ανέλυσε συγκεντρωτικά δεδομένα από τη Διεθνή Κοινοπραξία Επιδημιολογίας Καρκίνου Κεφαλής και Τραχήλου (INHANCE), που περιλάμβανε 14 μελέτες ελέγχου περιπτώσεων σε ατομικό επίπεδο.

Ο μειωμένος κίνδυνος που σχετίζεται με την κατανάλωση τεσσάρων ή περισσότερων καφέδων την ημέρα ίσχυε επίσης για τον καρκίνο του στόματος και του στοματοφάρυγγα.

«Αυτή η μελέτη έδειξε μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου κεφαλής και τραχήλου με μεγάλη κατανάλωση καφέ ή τσαγιού. Το μεγαλύτερο μέρος της επίδρασης παρατηρήθηκε στην κατανάλωση περισσότερων από τέσσερα φλιτζάνια καφέ με καφεΐνη και λιγότερο -ή το πολύ το ίσου- ενός φλιτζανιού τσαγιού καθημερινά», δήλωσε στο MNT ο Kanwar Kelley, MD, JD, πιστοποιημένος ωτορινολαρυγγολόγος (ΩΡΛ) και συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Side Health, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Παρόλα αυτά, ο ίδιος προειδοποιεί ότι η ποσότητα καφέ με την οποία συσχετίστηκε αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να είναι υπερβολική για κάποιους.

«Η ποσότητα καφέ που πρέπει να καταναλωθεί για το αποτέλεσμα είναι πιθανότατα μεγαλύτερη από αυτή που συνήθως καταναλώνεται σε μια ημέρα. Όσοι είναι ευαίσθητοι στην καφεΐνη πιθανόν να δυσκολεύονται να πιούν τόσο καφέ για να βιώσουν το αποτέλεσμα», εξηγεί ο δρ. Kelley.

«Στο τέλος της ημέρας, αυτή η μελέτη δείχνει ότι μπορούμε ακόμα να απολαμβάνουμε τον καφέ μας το πρωί, αλλά δεν χρειάζεται να προσπαθούμε να πίνουμε περισσότερο από το συνηθισμένο για να προστατευτούμε από τον καρκίνο της κεφαλής και του τραχήλου», καταλήγει ο ίδιος.