Τι θα συμβεί εάν πεθάνει ο Πάπας Φραγκίσκος;

Καθώς ο Πάπας Φραγκίσκος νοσηλεύεται με πνευμονία, το Βατικανό και ολόκληρος ο κόσμος βρίσκονται σε επιφυλακή για το χειρότερο σενάριο: την απώλεια του ηγέτη της Καθολικής Εκκλησίας.

Με εύθραυστη υγεία τα τελευταία χρόνια και έχοντας χάσει μέρος του ενός πνεύμονά του στην εφηβεία του, ο Πάπας Φραγκίσκος είχε ήδη προνοήσει για μια πιο λιτή κηδεία, αποφεύγοντας κάποιες από τις περίπλοκες τελετουργίες του παρελθόντος. Παρ’ όλα αυτά, η στιγμή που θα σημάνει το τέλος της θητείας του θα ενεργοποιήσει μια σειρά γεγονότων που έχουν διαμορφωθεί μέσα από αιώνες παραδόσεων.

Από την επίσημη ανακοίνωση του θανάτου μέχρι τη διαδικασία εκλογής του νέου ποντίφικα, το Βατικανό θα ακολουθήσει ένα αυστηρό πρωτόκολλο, γεμάτο μυσταγωγία και με πολιτική και ιστορική σημασία. Όταν τελικά υψωθεί ο λευκός καπνός πάνω από την Καπέλα Σιστίνα, ένας νέος Πάπας θα αναλάβει το πηδάλιο της Εκκλησίας, σε έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς.

Η ανακοίνωση του θανάτου

Η επιβεβαίωση του θανάτου ενός Πάπα αποτελεί παραδοσιακά καθήκον του Καμερλένγκου (ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος του Βατικανού), θέση που κατέχει αυτή τη στιγμή ο Ιρλανδικής καταγωγής Καρδινάλιος Κέβιν Φάρελ.

Βάση της παράδοσης, ο Φάρελ θα επισκεφθεί το άψυχο σώμα του Πάπα Φραγκίσκου στο ιδιωτικό του παρεκκλήσι και θα φωνάξει το όνομά του για να τον ξυπνήσει. Σήμερα, αυτό είναι περισσότερο μια συμβολική πράξη, καθώς οι γιατροί θα έχουν ήδη επιβεβαιώσει τον θάνατο του ποντίφικα με σύγχρονες ιατρικές μεθόδους. Ένας διαδεδομένος μύθος αναφέρει ότι ο Καμερλένγκος χτυπά απαλά το κεφάλι του Πάπα με ένα ασημένιο σφυρί, κάτι που το Βατικανό έχει αρνηθεί επανειλημμένα.

Όταν ο Ποντίφικας δεν ανταποκρίνεται, σύμφωνα με την παράδοση, το δαχτυλίδι του, το οποίο χρησιμοποιείται ως επίσημη σφραγίδα για παπικά έγγραφα, καταστρέφεται, σηματοδοτώντας το τέλος της βασιλείας του. Τα παπικά διαμερίσματα σφραγίζονται και ο Καμερλένγκος ενημερώνει το Κολέγιο των Καρδιναλίων, το ανώτατο διοικητικό σώμα της Εκκλησίας, για τον θάνατο του Πάπα, πριν αυτό ανακοινωθεί στον κόσμο μέσω επίσημης δήλωσης του Βατικανού.

Η περίοδος πένθους

Ο θάνατος του Πάπα θα σηματοδοτήσει την έναρξη εννέα ημερών πένθους, γνωστών ως Novendiale, μιας παράδοσης που προέρχεται από την Αρχαία Ρώμη. Η Ιταλία συνήθως κηρύσσει επίσης περίοδο εθνικού πένθους.

Το σώμα του Πάπα θα ευλογηθεί, θα ντυθεί με παπικά άμφια και θα εκτεθεί στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου για δημόσιο προσκύνημα, όπου εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων ξένων ηγετών και αξιωματούχων, θα αποτίσουν φόρο τιμής. Στο παρελθόν, το σώμα του Πάπα τοποθετούνταν σε υπερυψωμένη πλατφόρμα (catafalque), αλλά οι απλοποιημένες τελετές του Φραγκίσκου προβλέπουν ότι θα αναπαυθεί σε ένα ανοιχτό φέρετρο, χωρίς περιττές επισημότητες.

Παραδοσιακά, οι Πάπες ταριχεύονταν και σε ορισμένες περιπτώσεις αφαιρούνταν τα όργανά τους πριν από την ταφή — μια εκκλησία κοντά στη Φοντάνα ντι Τρέβι στη Ρώμη διατηρεί τις καρδιές περισσότερων από 20 Πάπες σε μαρμάρινες λάρνακες ως ιερά λείψανα. Ωστόσο, αυτές οι πρακτικές έχουν πλέον εγκαταλειφθεί.

Καθώς ο Πάπας Φραγκίσκος θα κείται σε λαϊκό προσκύνημα, καθημερινές προσευχές και λειτουργίες θα τελούνται στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου και σε καθολικές εκκλησίες σε όλο τον κόσμο.

Εν τω μεταξύ, το Βατικανό θα εισέλθει σε μια μεταβατική περίοδο γνωστή ως sede vacante («ο θρόνος είναι κενός»), κατά την οποία η διοίκηση της Εκκλησίας θα περάσει προσωρινά στο Κολέγιο των Καρδιναλίων, χωρίς όμως να μπορούν να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις μέχρι την εκλογή νέου Πάπα.

Η ταφή

Η κηδεία του Φραγκίσκου πιθανότατα θα τελεστεί στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου, παρουσία πλήθους πιστών. Την τελετή θα προεδρεύσει ο κοσμήτορας του Κολεγίου των Καρδιναλίων, ο 91χρονος Ιταλός Τζοβάνι Μπατίστα Ρε.

Παραδοσιακά, οι Πάπες θάβονται στις σπηλιές του Βατικανού, κάτω από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, όπου βρίσκονται οι τάφοι σχεδόν 100 Ποντίφικων, συμπεριλαμβανομένου του προκατόχου του Φραγκίσκου, Βενέδικτου ΙΣΤ’, ο οποίος παραιτήθηκε το 2013 και πέθανε το 2022.

Ωστόσο, ο Φραγκίσκος είχε δηλώσει σε συνέντευξή του το 2023 ότι επιθυμεί να ταφεί στη Βασιλική της Σάντα Μαρία Ματζόρε στη Ρώμη, μια από τις αγαπημένες του εκκλησίες, καθιστώντας τον τον πρώτο Πάπα εδώ και έναν αιώνα που θα ενταφιαστεί εκτός Βατικανού.

Παλιότερα, οι Πάπες θάβονταν σε τρία φέρετρα (από κυπαρίσσι, μέταλλο και ξύλο), τοποθετημένα το ένα μέσα στο άλλο, αλλά ο Φραγκίσκος έχει ζητήσει να ταφεί σε ένα μόνο, από ξύλο και ψευδάργυρο.

Στο φέρετρο του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’ είχαν τοποθετηθεί νομίσματα που κόπηκαν κατά τη διάρκεια της παποσύνης του, καθώς και ένας μεταλλικός κύλινδρος που περιείχε ένα χειρόγραφο έγγραφο 1.000 λέξεων με τη βιογραφία του. Το ίδιο αναμένεται να συμβεί και με τον Φραγκίσκο.

Η εκλογή του νέου Πάπα

Δύο με τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία, το Κολέγιο των Καρδιναλίων θα συγκληθεί στην Καπέλα Σιστίνα για να ξεκινήσει το μυστικό κονκλάβιο εκλογής νέου Πάπα.

Θεωρητικά, κάθε βαπτισμένος καθολικός άνδρας μπορεί να εκλεγεί, αλλά εδώ και 700 χρόνια, όλοι οι Πάπες επιλέγονται από τους Καρδιναλίους.

Η διαδικασία περιλαμβάνει μυστική ψηφοφορία και καύση των ψηφοδελτίων: μαύρος καπνός σημαίνει ότι δεν εξελέγη Πάπας, ενώ λευκός καπνός σημαίνει ότι έχουμε νέο Ποντίφικα.

Ο νέος Πάπας θα παρουσιαστεί στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου με την ανακοίνωση Habemus Papam («Έχουμε Πάπα»), σηματοδοτώντας την έναρξη μιας νέας παποσύνης.