Πριν πας στη Σαμοθράκη γνώρισε τη μαγνητική αύρα του νησιού

Η περιοδική έκθεση «Εικάζοντας / Εικονίζοντας τη Σαμοθράκη: Από τον Όμηρο στο HoloLens» στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών μάς προσκαλεί σε ένα συναρπαστικό ταξίδι μέσα από τον μυστικισμό, την ιστορία και το φυσικό μεγαλείο ενός μοναδικού νησιού. Στην Πτέρυγα Μακρυγιάννη της Αμερικανικής Σχολής (Σουηδίας 61, Κολωνάκι), η Σαμοθράκη ξεδιπλώνεται ως ένας τόπος γεμάτος δέος, ένας παράδεισος φυσικής ομορφιάς και αρχαίων μυστηρίων.

Πυκνά δάση, απόκρημνες πλαγιές, καταρράκτες που μοιάζουν βγαλμένοι από παραμύθι – η φύση της Σαμοθράκης εκπέμπει μια αόρατη δύναμη, συνδεδεμένη άρρηκτα με τη μακρά ιστορία του νησιού. Σύμφωνα με τον Διόδωρο, η βασίλισσα των Αμαζόνων, Μύρινα, ονόμασε το νησί Σαμοθράκη, που στη γλώσσα της σήμαινε «ιερό νησί». Ο Όμηρος στην Ιλιάδα την περιγράφει ως τον τόπο όπου ο Ποσειδώνας παρακολουθούσε τον Τρωικό Πόλεμο, θυμωμένος με τον Δία για την τροπή της μάχης.

Και άστραψε βρόντηξε ο Ποσειδώνας από τον θυμό του και έπεσε από την πλαγιά του λόφου, μέσα από τα δάση και τους απόκρημνους βράχους. Και κάπως έτσι η Σαμοθράκη “γεννήθηκε” από τη γη που δονείται με αρχαία μυστικά.

Το ίδιο ακριβώς συναίσθημα προκαλεί και σήμερα το νησί: μια δόνηση, μια ένταση, σαν να «μιλάει» μέσα από τη γη και τα νερά του. Αυτή την ατμόσφαιρα αποτυπώνει στον πίνακά της «Ροή» (2011) η Μαρία Φιλοπούλου, που υποδέχεται τους επισκέπτες της έκθεσης. 

Ποιητικές και οπτικές αναπαραστάσεις της Σαμοθράκης

Όπως μας εξήγησε η διευθύντρια της Αμερικανικής Σχολής, Bonna D. Wescoat, η σχέση της Σχολής με τη Σαμοθράκη είναι μακρόχρονη. Οι ανασκαφές που ξεκίνησαν το 1938 συνεχίζονται μέχρι σήμερα, εκπαιδεύοντας γενιές αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων και ιστορικών τέχνης. Η έκθεση, πέρα από το αρχαιολογικό της ενδιαφέρον, αναδεικνύει τις πολλαπλές συναισθηματικές και καλλιτεχνικές διαστάσεις που έχει εμπνεύσει το νησί σε ποιητές, χαρτογράφους, καλλιτέχνες και ψηφιακούς δημιουργούς.

Τα εκθέματα είναι πολλά και εκφράζουν όλες τις συναισθηματικές αποχρώσεις και διαστάσεις με τις οποίες η Σαμοθράκη επηρέασε και ενέπνευσε.

“Εμείς οι αρχαιολόγοι, δεν είμαστε οι μόνοι που κατανοούν την ομορφιά αυτού του νησιού. Στην έκθεση βλέπουμε τόσους πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους με διαφορετικές ιδέες που ήρθαν στο νησί και προσπάθησαν να συλλάβουν την αύρα του”, τονίζει η Wescoat. “Όσοι από εσάς έχετε πάει στη Σαμοθράκη, ξέρετε ότι είναι ένα ιδιαίτερο μέρος. Απλά δονείται. Κάπως σαν τους Δελφούς. Ο επισκέπτης αισθάνεται την παρουσία κάτι μεγαλύτερου από εμάς τους ίδιους. Η φυσική ομορφιά, ο απρόσιτος χαρακτήρας της. Είναι ορατή, αλλά δύσκολο να την προσεγγίσεις. Έχει εκπληκτικά βουνά, δάση, καταρράκτες και αρχαιολογικά ευρήματα ενός από τα πιο διάσημα ιερά των μυστηριακών λατρειών του αρχαίου κόσμου”.

Κάβειροι, οι μυστηριώδεις θεότητες

Η έκθεση περιλαμβάνει σπάνια αναγεννησιακά σχέδια των αρχαιοτήτων της Σαμοθράκης από τον αρχαιοδίφη Κυριάκο Αγκωνίτη, τα οποία εκτίθενται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Εντυπωσιακά είναι επίσης ο χάρτης του Cristoforo Buondelmonti από τον 15ο αιώνα, οι αρχαιολογικές φωτογραφίες του Wilhelm Burger, τα αρχιτεκτονικά σχέδια του John Kurtich, οι μεταπολεμικές φωτογραφίες του Σπύρου Μελετζή, καθώς και έργα Ελλήνων καλλιτεχνών του 20ού και 21ου αιώνα, όπως του Πάρι Πρέκα και του Πολύκλειτου Ρέγκου.

Φυσικά, καμία έκθεση αφιερωμένη στη Σαμοθράκη δεν θα μπορούσε να αγνοήσει τους Κάβειρους, τις μυστηριώδεις θεότητες των Μυστηρίων του νησιού. Ένας τρόπος που οι θνητοί συνδέονταν με τις θεϊκές ενέργειες.

Οι Κάβειροι ταυτίζονταν συχνά με τους «Μεγάλους Θεούς» της Σαμοθράκης και θεωρούνταν πνεύματα με αμφίσημη φύση, τόσο δημιουργική όσο και καταστροφική. Πίστευαν ότι κατοικούσαν στα βάθη της γης και της θάλασσας, προκαλώντας σεισμούς και φωτιές, ενώ συνδέονταν με την υπόγεια φωτιά και τη μεταλλουργία.

Η έκθεση δεν περιορίζεται στο παρελθόν, αλλά φέρνει τη Σαμοθράκη στο σήμερα μέσω καινοτόμων τεχνολογιών. Οι επισκέπτες μπορούν να ακολουθήσουν τη διαδρομή των μυστών μέσα από ψηφιακές κινούμενες εικόνες, να εξερευνήσουν την τρισδιάστατη αναπαράσταση του εμβόλου του μνημείου της Νίκης και να ανακατασκευάσουν τα αετώματα του Ιερού χρησιμοποιώντας 3D εκτυπώσεις των πρωτότυπων γλυπτών.

Παρουσιάζονται, επίσης, οι πιο πρόσφατες έρευνες των Αμερικανικών Ανασκαφών Σαμοθράκης και των συνεργατών τους.

Η έκθεση περιλαμβάνει αντικείμενα που παραχωρήθηκαν από τις Βιβλιοθήκες Μπόντλιαν του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, το Μουσείο Μπενάκη, την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου, τη Συλλογή Σωτήρη Φέλιου, τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, τη Βιβλιοθήκη Blegen και τα Αρχεία της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, τις Αμερικανικές Ανασκαφές Σαμοθράκης και τους συνεργάτες τους, καθώς και από ιδιώτες.

Στο πλαίσιο της έκθεσης, στις 27-28 Φεβρουαρίου, θα πραγματοποιηθεί το συμπόσιο «Three–Dimensional Experiences of Ancient Environments» στο αμφιθέατρο Cotsen Hall, όπου θα παρουσιαστούν καινοτόμα προγράμματα εικονικής πραγματικότητας που ζωντανεύουν αρχαίους κόσμους. Επιπλέον, στις 3 Απριλίου, ο επίτιμος έφορος αρχαιοτήτων Δημήτρης Μάτσας θα δώσει διάλεξη με τίτλο «Seeing Samothrace».

Στην έξοδο της έκθεσης, ένα τρυφερό βίντεο με φωτογραφίες από τη ζωή των σημερινών κατοίκων της Σαμοθράκης μάς θυμίζει ότι όλα όσα είδαμε είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας, της επιμονής και του πάθους ανθρώπων που αφιερώνουν τον εαυτό τους σε αυτό που κάνουν.

«Εικάζοντας/Εικονίζοντας τη Σαμοθράκη: Από τον Όμηρο στο HoloLens»

Είσοδος ελεύθερη
Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα
Πτέρυγα Μακρυγιάννη
Σουηδίας 61, 106 76 Κολωνάκι
www.ascsa.edu.gr

Με την υποστήριξη
The Horace W. Goldsmith Foundation
Κατερίνα Χασαπογιάννη και David Blandford
The McCabe Family
Nicholas Pisaris

Διάρκεια Έκθεσης: 20 Φεβρουαρίου –29 Ιουνίου 2025 – Ώρες Λειτουργίας: Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή: 12:00 – 18:00, Πέμπτη: 12:00 – 20:00 / Εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία: Κατόπιν συνεννόησης. Για κρατήσεις: [email protected]/ Ομαδικές ξεναγήσεις: Κατόπιν συνεννόησης. Για κρατήσεις: [email protected].