Το “βαθύ τραύμα” των Τεμπών: Όσα ειπώθηκαν στην εκδήλωση του Eteron

Λίγες μέρες πριν την επέτειο των 2 χρόνων από το δυστύχημα στα Τέμπη και της μεγάλης απεργίας της Παρασκευής, το Eteron – Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή σε συνεργασία με το NEWS 24/7 ρίχνουν φως στο κοινωνικό τραύμα και τη ρωγμή εμπιστοσύνης στους θεσμούς.

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε σε μια ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα, απόδειξη του μεγάλου ενδιαφέροντος των πολιτών για τις διαστάσεις του δυστυχήματος που προκάλεσε τον θάνατο 57 ανθρώπων και έχει συγκλονίσει την Ελλάδα. Παρών, μεταξύ άλλων, ήταν και ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Νίκος Ανδρουλάκης.

Αφού η δημοσιογράφος του NEWS 24/7, Αθανασία Κουλέτα καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους, ο διευθυντής του Eteron, Χρήστος Παπαγιάννης απηύθυνε ένα σύντομο χαιρετισμό, αναγνωρίζοντας τον δυσάρεστο λόγο της συνάντησης αυτής, το γεγονός που έχει σημαδέψει την καθεμία και τον καθένα μας, ενώ τόνισε πως η ρωγμή αυτή που πραγματεύεται η εκδήλωση θα καθορίσει πολλές από τις εξελίξεις.

Στη συνέχεια προβλήθηκε ένα κομμάτι του ντοκιμαντέρ που δημιούργησε πέρσι το Eteron δίνοντας φωνή στους συγγενείς των θυμάτων, έναν χρόνο μετά από το δυστύχημα των Τεμπών.

“Η δικαιοσύνη δεν θα ρθει μόνη της γιατί δεν έχει πόδια, εμείς θα τη σηκώσουμε και θα τη φέρουμε”

Πρώτος ομιλητής, εμφανώς συγκινημένος, ήταν ο Θοδωρής Ελευθεριάδης, γιος της 55χρονης Μαρίας Εγούτ, θύματος του δυστυχήματος, που απήθυνε χαιρετισμό.

“Σήμερα βρίσκομαι εδώ με βαριά καρδιά για να τιμήσω τη μνήμη της μητέρας μου και όλων των θυμάτων της τραγωδίας των Τεμπών, αναλογιζόμενος το βαθύ κοινωνικό τραύμα και τη ρωγμή εμπιστοσύνης στους θεσμούς που άφησε πίσω της. Πριν δύο χρόνια, στις 28 Φεβρουαρίου του 2023, η είδηση της σφοδρής μετωπικής σύγκρουσης δύο τρένων κοντά στον οικισμό Ευαγγελισμού Τεμπών Λάρισας, συγκλόνισε το πανελλήνιο. Από τι πρώτες κιόλας ημέρες, όλοι οι συγγενείς των θυμάτων ήρθαμε αντιμέτωποι με τις οργανωμένες προσπάθειες συγκάλυψης του εγκλήματος και καταλάβαμε ότι πρέπει να δώσουμε μία μάχη για να αποδοθεί δικαιοσύνη”, είπε, με δάκρυα στα μάτια, κατά τον χαιρετισμό που απηύθυνε στην εκδήλωση ο κ. Ελευθεριάδης.

“Δύο χρόνια μετά, με τη βοήθεια των πραγματογνώμων, των δικηγόρων μας αλλά και με προσωπική έρευνα, το τι έχει συμβεί και το τι δεν έχει συμβεί το ξέρουμε. Την ακολουθία των γεγονότων καθώς και το πώς μοιράζονται οι ευθύνες κι αυτό το ξέρουμε. Δεν θα αναλύσω καθόλου το κομμάτι των ευθυνών γιατί είναι ένα θέμα που το έχουν αναλάβει οι δικηγόροι μας αλλά μπορώ να σας πω με βεβαιότητα το τι συνέβη, τι δεν συνέβη και το τι θα έπρεπε να συμβεί από εδώ και πέρα για να μην επαναληφθεί ποτέ ξανά από εδώ και πέρα το έγκλημα των Τεμπών”, συνέχισε ο κ. Ελευθεριάδης.

“Το μοιραίο βράδυ, στις 28 Φεβρουαρίου του 2023, δεν λειτουργούσε κανένα σύστημα ασφαλείας. Αυτό οφείλεται στη μη εκτέλεση της σύμβασης 717, που υπογράφηκε το 2014. Το έργο «Ανάταξη και Αναβάθμιση του Συστήματος Σηματοδότησης και Τηλεδιοίκησης και Αντικατάστασης 70 αλλαγών τροχιάς σε εντοπισμένα τμήματα του άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας, την οποία ανέλαβε η κοινοπραξία ΤΟΜΗ Alstom. Η σύμβαση έμεινε παγωμένη τουλάχιστον τρία χρόνια καθώς προέκυπταν συνεχώς εμπόδια και καθυστερήσεις. Επιγραμματικά κάποια από τα εμπόδια που ανακαλύψαμε ότι υπήρχαν ήταν: κακός σχεδιασμός και ενστάσεις από την επιτροπή δημοσιονομικού ελέγχου της Γενικής Διεύθυνσης Ελέγχων Συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, επιχειρηματικές διαμάχες, συγκρούσεις μετοχών και κυβερνητική αναλγησία. Ενώ το αρχικό πεδίο εφαρμογής της σύμβασης 717 περιελάμβανε την αποκατάσταση των υφισταμένων συστημάτων αποκατάστασης σηματοδότησης και τηλεπικοινωνιών ο ανάδοχος της κοινοπραξίας προσπάθησε να κατασκευάσει ένα εντελώς νέο σύστημα σηματοδότησης με νέες μονάδες τηλεμετρίας. Εξυπακούεται ότι επρόκειτο για παράνομη τροποποίηση της αρχικής σύμβασης η οποία έχει ως αποτέλεσμα αδικαιολόγητη αύξηση της αξίας της σύμβασης η οποία δεν δικαιολογείται από απρόβλεπτες περιστάσεις. Χορηγήθηκαν συνολικά 7 παράνομες παρατάσεις της αρχικής σύμβασης σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΔΣ της ΕΡΓΟΣΕ. Για τον λόγο αυτό, το έργο δεν είχε ακόμα ολοκληρωθεί. Πάνω από 9 έτη μετά την υπογραφή της σύμβασης 717.  Λόγω της μη υλοποίησης της σύμβασης δεν υπήρχε ούτε η σηματοδότηση, ούτε το σύστημα ects, ούτε η τηλεδιοίκηση, ούτε το σύστημα επικοινωνίας gsmr. Αν έστω και ένα από αυτά λειτουργούσε δεν θα θρηνούσαμε 57 νεκρούς. Τώρα που μιλάμε, μεγάλα κομμάτια του σιδηροδρόμου λειτουργούν με τις ίδιες συνθήκες που έχασα τη μητέρα μου. Δεν έχει αλλάξει τίποτα. Η σύμβαση κάποια στιγμή ολοκληρώθηκε, μετά τη σύγκρουση, και μετά ήρθε η κακοκαιρία DANIEL και κατέστρεψε μεγάλα κομμάτια του σιδηροδρόμου.

Από τη σύγκρουση και μετά σωρεία εγκληματικών ανθρώπινων λαθών και παραλείψεων βρήκαν πρόσφορο έδαφος σε ένα περιβάλλον συνολικής περιφρόνησης κανονισμών και διαδικασιών. Από την πρώτη μέρα του δυστυχήματος  οι γερανοί ξεκίνησαν να σηκώνουν τα βαγόνια. Το πρωί της Τετάρτης 1/3 έγινε μετακίνηση του καμένου βαγονιού Β2, μετακίνηση κομματιών της ηλεκτρική μηχανής της αμαξοστοιχίας IC62 και κομματιών του Α1 ενώ τη δεύτερη μέρα σήκωσαν το βαγόνι του κυλικείου το οποίο ήταν καμένο και διαλυμένο και όλη την ημέρα πραγματοποιούσαν έρευνες προσπαθώντας να βρουν κάποιο στοιχείο. Την τρίτη μέρα, Παρασκευή 3 Μαρτίου είχαν τελειώσει όλα. Από το πρωί πραγματοποιούσαν χωματουργικές εργασίες στο επίκεντρο της φωτιάς. Μπουλντόζες άρχισαν να στρώνουν το χώμα στο σημείο 0, στο επίκεντρο της φωτιάς. Δεν υπήρχε κανένας λόγος για να γίνει αυτό. Άρα εκείνη την ημέρα ο κρατικός μηχανισμός είχε αποφασίσει πως «ό,τι ψάξαμε, ψάξαμε. Τα μαζεύουμε και φεύγουμε». Στις 4 Μαρτίου άρχισαν να απομακρύνονται τα χώματα και τα μπάζα με φορτηγά για να μεταφερθούν κάπου αλλού. Στις 5 Μαρτίου απομακρύνθηκαν τα βαγόνια 5, 6 και 7. Στις 6 Μαρτίου ολοκληρώθηκαν οι εργασίες για την αποκατάσταση της γραμμής. Συνολικά 6 μέρες μετά ολοκληρώθηκε η διαμόρφωση του χώρου και πλέον δεν υπήρχε τίποτε άλλο. Αμέσως μετά το δυστύχημα και ενώ τα βαγόνια ακόμα άχνιζαν από τη φωτιά, ενώ δεν είχαν ολοκληρωθεί οι έρευνες από πραγματογνώμονες και ενώ η Εριέτα ήταν ακόμα αγνοούμενη όπως είναι ακόμα,  ξεκίνησε η απομάκρυνση του χώματος από το σημείο. Τα χώματα τα πήγαν σε σημείο που δεν γνωρίζαμε. Να τονίσω ότι στις 6 του μηνός δεν είχαν ακόμα ολοκληρωθεί όλες οι κηδείες των συγγενών μας. Και για την ακρίβεια η μητέρα μου ταυτοποιήθηκε την επόμενη μέρα. Ο ανακριτής είχε πλήρη εικόνα του μαζώματος και της αδιανόητης αλλοίωσης του τόπου όπου είχαν χαθεί πολύτιμα στοιχεία για τη διερεύνηση και την απόδοση ευθυνών. Αντί να ασκήσει αυτεπάγγελτες διώξεις περίμενε να κάνουμε εμείς τις απαραίτητες κινήσεις, μηνύσεις δηλαδή. Δεν διέταξε καμία περεταίρω έρευνα για να διαπιστώσει τα αίτια που προκάλεσαν την μεγάλη πυρόσφαιρα που αποδεδειγμένα κατέκαψε τόσους ανθρώπους ζωντανούς. Επαναπαύθηκε στην έκθεση των διορισμένων πραγματογνωμόνων που δεν είχαν τη γνωστική επάρκεια για να αποφανθούν για ένα τόσο πολύπλοκο θέμα.»

40 ημέρες μετά το δυστύχημα-έγκλημα ο Εφέτης Ανακριτής έδωσε εντολή καταστροφής των βιολογικών υλικών των συγγενών μας με αποτέλεσμα να μην μπορεί να γίνει καμία ιατροδικαστική πράξη που θα μπορούσε να διαπιστώσει την αιτία θανάτου και το ποιοι κάηκαν ζωντανοί ενώ γνώριζε ότι δεν είχαν γίνει εξαρχής οι προβλεπόμενες νεκροψίες και νεκροτομές. Οι προανακριτικοί και οι ανακριτικοί υπάλληλοι αλλά και όσοι ήταν υπεύθυνοι προκάλεσαν ένα κενό στη δικαστική έρευνα. Με το ξεμπάζωμα και το μπάζωμα χάθηκαν πολύτιμα στοιχεία που θα βοηθούσαν στη διαλεύκανση του εγκλήματος. Ακόμα πιο τρομακτικό είναι ότι μαζί με τα συντρίμμια και τα χώματα πετάχτηκε βιολογικό υλικό των συγγενών μας το οποίο ήταν εκτεθειμένο σε καιρικές συνθήκες αλλά και σε αρπακτικά ζώα, πουλιά και έντομα για 14 μήνες. Μετά από δικές μας έρευνες βρέθηκε το οικόπεδο το οποίο άνηκε στην ιδιωτική εταιρεία που εκτελούσε χωματουργικές εργασίες  . Παραδώσαμε στον Εφέτη Ανακριτή τα στοιχεία για τα φορτηγά που μετέφεραν 300 κυβικά χώμα, υποδείξαμε την τοποθεσία που τα πέταξαν και ζητήσαμε να γίνει δειγματολειψία. 14 μήνες ζητούσαμε να μάθουμε πού πήγαν τα χώματα που ξεμπαζώθηκαν από το σημείο, πόσο χώμα μεταφέρθηκε και με ποιανού εντολή; Και δεν παίρναμε καμία απάντηση. Τελικά το ανακαλύψαμε μόνοι μας. Είναι ντροπή να προχωρά η υπόθεση με δικές μας έρευνες.

Μιλάμε λοιπόν για δύο εγκλήματα: το πρώτο είναι η δολοφονία των συγγενών μας και ένα δεύτερο είναι η προσπάθεια συγκάλυψής της.

Μετά από όλα τα παραπάνω, ο κ. Ελευθεριάδης έκανε λόγο για ένα 2ο κύμα συγκάλυψης και εξήγησε: «Επιγραμματικά σας παραθέτω γεγονότα που δείχνουν μεθοδεύσεις για συγκάλυψη. Στις 23 Νοεμβρίου συγκαλείται η πρώτη συνεδρίαση της Επιτροπής και απορρίπτεται από τη ΝΔ η πρόταση για διακομματικό προεδρείο. Από την αρχή εξαφανίστηκε κάθε ελπίδα για αμεροληψία στη διαδικασία. Στις 19 Δεκεμβρίου, την ημέρα που το γραφείο των ευρωπαίων εντεταλμένων εισαγγελέων προχωρά στη σύνταξη κατηγορητηρίου για τη σύμβαση 717 της ΕΡΓΟΣΕ σε βάρος αρχικά 23 προσώπων, στην Εξεταστική Επιτροπή το ειδικό βάρος δεν δίνεται στα συστήματα ασφαλείας αλλά στον ανθρώπινο παράγοντα.” είπε μεταξύ άλλων και παρέθεσε τα γεγονότα που ακολούθησαν.

“Να διασφαλίσουμε ότι οι ένοχοι θα τιμωρηθούν και κανένας άλλος δεν θα βρεθεί στη θέση αυτή είπε ο κ. Ελευθεριάδης, και κλείνοντας, παρέθεσε απόσπασμα από τον Νίκο Καζαντζάκη: “Η δικαιοσύνη δεν θα ρθει μόνη της γιατί δεν έχει πόδια, εμείς θα τη σηκώσουμε κ θα τη φέρουμε.”

“Συναγερμός” για την κρίση δημοκρατίας – Τι πρέπει να αλλάξει

Τον κ. Ελευθεριάδη διαδέχθηκε ο Ξενοφών Κοντιάδης, Συνταγματολόγος, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και συγγραφέας, ο οποίος είπε χαρακτηριστικά πως το δυστύχημα των Τεμπών “έριξε φως με προβολέα στο βάθος των ρωγμών στην λειτουργία του κράτους”, εξηγώντας πως είδαμε με διαφορετικό μάτι πράγματα που επισημαίναμε, όπως η καθυστέρηση στην απονομή δικαιοσύνης.

Είπε στη συνέχεια πως την κρίση δημοκρατίας αποτυπώνει ο τρόπος που αντιδρά όλη η κοινωνία με την παλλαϊκή αντίδραση που οργανώνεται για την Παρασκευή, και πέρασε στο πώς συσσωρεύτηκε ατή η κατάσταση, με τις αμφισβητήσεις για τον τρόπο που λειτουργεί το πολιτικό σύστημα. “Να δούμε πώς επικάθεται το έγκλημα των Τεμπών πάνω σε παθογένειες από καθυστερήσεις μέχρι το σκαλοπάτι πριν την έκρηξη στα Τέμπη, τις υποκλοπές” σημείωσε ο κ. Κοντιάδης εξηγώντας πως αυτό που εμφανίζεται ως επιτελικό κράτος είναι τελικά το βαθύ κράτος.

Στη συνέχεια αναφέρθηκε στα κοινά σημεία με την περίπτωση των υποκλοπών, τον τρόπος που καταστράφηκε αποδεικτικό υλικό, τις τεράστιες καθυστερήσεις που δεν δικαιολογούνται, την αντικατάσταση εισαγγελέων, την παρέμβαση του πρωθυπουργού που έστειλε επιστολή στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου για τα Τέμπη, την αντικατάσταση δυο ανακριτών που είχαν προχωρήσει πολύ τη δουλειά τους στην υπόθεση των υποκλοπών.

Έκανε λόγο για δύο εξεταστικές επιτροπές που δεν κομίζουν τίποτα, αλλά παρεμποδίζουν τη διαδικασία. Αλλά, όπως είπε, ενώ στις υποκλοπές υπήρχε η αίσθηση ότι αφορούν μια ελίτ, στην περίπτωση των Τεμπών υπήρχαν οι συγγενείς, με τρόπο εξαιρετικά οργανωμένο, να προσπαθούν να διαλευκάνουν την αλήθεια, για να αποδοθεί δικαιοσύνη.

Για το τι πρέπει να αλλάξει, στάθηκε στον τρόπο διορισμού της δικαιοσύνης – όταν επιλέγεται από την κυβέρνηση είναι εύλογο η εμπιστοσύνη να κλονίζεται. Η εκάστοτε πλειοψηφία μπορεί να αρνείται να στείλει στη δικαιοσύνη τα πρόσωπά της παράταξης της, τόνισε στη συνέχεια, και πρέπει να απεμπλακεί με απόφαση της Βουλής η ποινική δίωξη για τα μέλη της κυβέρνησης.
Πρέπει επίσης, όπως συνέχισε, να αλλάξει ο τρόπος διενέργειας των Εκξεταστικών και να μπορούν να κληθούν ανά πάσα στιγμή μάρτυρες αλλά και το πως διορίζονται τα μέλη των ανεξάρτητων επιτροπών – πράγμα που αποτελεί πλήγμα στους θεσμούς.

Παράλληλα, σημείωσε πως το βαθύ κράτος περιβάλλεται από τόσες θεσμικές ασυλίες που διαμορφώνουν μια μονοκρατορία του εκάστοτε πρωθυπουργού. Όπως τόνισε: “Χωρίς εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς, δεν μπορεί να υπάρχει δημοκρατία. Θα δούμε πολλά αν δεν γίνουν ριζικές αλλαγές.”

Στη συνέχεια, ο κ. Κοντιάδης αναφέρθηκε στο αίτημα για δημιουτγία ανεξάρτητης επιτροπής αλήθειας για τα Τεμπη (χρησιμοποιώντας διεθνή ορολογία του ΟΗΕ) που συνυπογράφει με άλλους τρεις καθηγητές πανεπιστημίων, επειδή, όπως τονίζει, σήμερα αμφισβητούνται κομβικά θέματα στη λειτουργία της δικιαοσύνης και της βουλής.

Τα αλλεπάλληλα τραύματα στην υπόθεση των Τεμπών

Στη συνέχεια της εκδήλωσης, η Νάνσυ Παπαθανασίου, Κλινική Ψυχολόγος, Επιστημονικά συνυπεύθυνη του Orlando LGBT+ αναφέρθηκε στο τραύμα, εξηγώντας πώς αυτό μπορεί να έχει επίπτωση πάνω μας και ας μην το έχουμε βιώσει οι ίδιοι.

Πρώτο τραύμα στην περίπτωση των Τεμπών χαρακτήρισε ότι το δυστύχημα έγινε σε δημόσιο μέσο, με το οποίο ταυτιστήκαμε, καθώς το χρησιμοποιούμε οι περισσότεροι και μέχρι τότε νιώθαμε ασφαλείς. Το δεύτερο τραύμα αφορά το τί δεν έγινε, όπως σημείωσε: “Δύο χρόνια μετά που βρισκόμαστε: Πουθενα” είπε χαρακτηριστικά. Παράλληλα, στάθηκε στην επιλογή της εκτελεστικής εξουσίας να προχωρήσει σε διασυρμό και επιθέσεις στους συγγενείς, κάτι που αποτέλεσε ένα τρίτο τραύμα.

Στις υποκλοπές, όπως είπε, μας έδειξε η κυβέρνηση τι μπορεί να κάνει και τι δεν μπορεί να κάνει, όπως επίσης στην πανδημία, την Πύλο και πιο πρόσφατα τη Ρόδο. “Με τα προηγούμενα μπορεί να μην ταυτιζόμασταν. Με τα Τέμπη, οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούσαν να δουν τον εαυτό τους σ’ αυτή τη θέση” είπε χαρακτηριστικά.

Στη συνέχεια, έκανε λόγο για “διπλή προδοσία”, στο πριν και το μετά, ενώ τόνισε το ότι η κυβέρνηση ήταν ανάλγητη τόσο προς τους συγγενείς, αλλά και προς τη δημοκρατία.

“Η διάρρηξη της εμπιστοσύνης στη δικαιοσύνη μας αφορά άμεσα” υπογράμμισε και αναφέρθηκε στη συντηρητικοποίηση στην οποία μας οδηγεί η κυβέρνηση. “Δεν μπορώ να μην αναρωτηθώ, τι θα γινόταν αν δεν υπήρχαν οι οικογένειες αυτές; Στεκόμαστε σε μια κοινωνία θηρίων. Αυτό είναι η κατάρρευση των θεσμών. Αν δεν είχαν συγγενείς; Αυτό είναι ευθύνη της κυβέρνησης. Αυτή η ενέργεια της συγκάλυψης, της επίθεσης στις οικογένειες είναι επίθεση στην κοινωνία και γίνεται έτσι αντιληπτή. Έτσι διαρρηγνύονται οι δεσμοί” πρόσθεσε.

Στη συνέχεια, η κ. Παπαθανασίου αναφέρθηκε στο πένθος και το πως μετασχηματίστηκε. “Το ζήτημα είναι τώρα στην πολιτική διαχείριση του πένθους. Το πένθος σταματά και το χρόνο. Μας αφαιρεί τη δυνατότητα στο να δούμε στο μετά, νιώθουμε ότι ποτέ δεν θα μπορέσουμε. Το θέμα είναι να μπορέσουμε να φανταστούμε το μετά δικαιότερο και δημοκρατικότερο. Εδώ έρχεται η ευθύνη των προοδευτικών δυνάμεων, αν δεν μπορούμε να δούμε αυτό το μετά, αυτό που έρχεται είναι χειρότερο.” είπε χαρακτηριστικά και σημείωσε πως το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να διαδηλώσουμε, γιατί αξίζουμε κάτι περισσότερο ως κοινωνία.

Η κοινωνία στο προσκήνιο

Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος, Δρ Πολιτικής Επιστήμης και Ερευνητής ξεκίνησε την τοποθέτησή του απαντώντας στο “Γιατί τώρα” Αρχικά, εξήγησε πως οι αντιδράσεις έχουν πολλαπλασιαστεί σήμερα καθώς η συλλογική δράση είναι πολυπαραγοντική, όταν τα στοιχεία αυτά συσσωρεύονται, βλέπουμε μεγάλα γεγονότα, ενώ τόνισε πως οτιδήποτε έλειπε από το κάδρο που συνθέτει τη σημερινή πραγματικότητα, δεν θα είχαμε την ίδια τροπή.

Αναφέρθηκε συγκεκριμένα στην ύπαρξη πολιτικού και θεσμικού πλαισίου, οργάνωσης και του λόγου στη δημόσια σφαίρα. Στάθηκε επίσης στις μορφές δρασης που χρησιμοποιεί ο κόσμος αλλά και στο ότι συνεχώς προστίθενται πράγματα και αλλάζουν οι δυναμικές. Έκανε στη συνέχεια λόγο για μια διάρρηξη της κανονικότητας με τις διαδηλώσεις, καθώς οι πολίτες ένιωθαν ότι ένα τέτοιο δυστύχημα μπορεί να γίνει ξανά – κάτι που αποτελεί ταυτόχρονα και απειλή και ευκαιρία – ενώ, όπως είπε, η συστράτευση των πολιτικών δυνάμεων συνέβαλε από την πλευρά της.

Αναφερόμενος στον λόγο που χρησιμοποιήθηκε, έκανε την αντιπαραβολή μεταξύ της κυβέρνησης που έλεγε για ανθρώπινο λάθος, ενώ η κοινωνία έλεγε για κυβερνητικές ευθύνες και χρόνιες παθογένειες, διαμάχη που οδηγησε στην εδραίωση της ιδέας ότι η κυβέρνηση φταίει. Όπως πρόσθεσε στη συνέχεια, επανενεργοποιήθηκε το αίτημα της κοινωνίας την περίοδο της λιτότητας ενάντια στη διαφθορά και επικαιροποιήθηκε. Η οργή συνεχώς ανανεωνόταν και ενώ η οργή είναι εφήμερο συναίσθημα, φούντωνε ξανά και ξανά, δεν καταλάγιαζε.

Στη συνέχεια ο κ. Παπανικολόπουλος αναφέρθηκε στο “soft repression” της κυβέρνησης, η οποία προσπάθησε να συγκαλύψει, να δολοφονήσει χαρακτήρες προκειμένου να μην αποκαλυφθεί. “Αυτό εξόργισε” διαπίστωσε. Ο λόγος που επικράτησε, όπως εξηγεί, ήταν μη πολιτικός – κομματικός, με μεγαλύτερη πέραση, γιατί όλοι οι συγγενείς είχαν μεγαλύτερο εκτόπισμα από τα πολιτικά υποκείμενα. Οι νεότεροι που ενεπλάκησαν στην καμπάνια είχαν καθημερινό λόγο, συνέχισε, κυρίως μέσω των social media όπου ο λογος ήταν καθημερινός.

Παρατήρησε επίσης πως ο τρόπος οργάνωσης οδήγησε στη μεγιστοποίηση της αντίδρασης. Έκανε λόγο για connective action, με την ύπαρξη δικτύων στη διαδικτυακή σφαίρα, που ναι μεν έχουν μεγαλύτερη χαλαρότητα, αλλά και μεγαλύτερη διείσδυση.

Στη συνέχεια, αναφέρθηκε σε τρία πράγματα που συνέβησαν και προσδίδουν την ύπαρξη οργανωτικού ιστού. Η δημιουργία άτυπων ομάδων, οι πρωτοβουλίες συγγενών και η παρουσία της κ. Καρυστιανού, με την έκθεση που αυτή συνεπάγεται, παρουσία που δεν αφήνει περιθώρια στην κυβέρνηση, οι μορφές δράσεις που ήταν αρκετά νεανικές, με στοιχεία περφορμανς, διάχυση στο διαδίκτυο, τον ακτιβισμό στα social media, που είναι και φθηνός και εύκολος και εμπλέκει πολύ κόσμο αλλά όχι πολιτικοποιημένο.

Αντλώντας στοιχεία από την ερευνητικού δραστηριότητα το προηγούμενο διάστημα, τόνισε πως δεν υπάρχει νέος που να τον ρώτησε αν συμμετείχε και νατου είπε όχι, από όλο το πολιτικό φάσμα.

Χαρακτήρισε μείζον ζήτημα το ότι η κυβέρνηση σταθερά προσπαθεί να δυσφημίσει τις κινητοποιήσεις – την οποία χαρακτήρισε πάγια τακτική των δεξιών κυβερνήσεων. “Η καρδιά της δημοκρατίας είναι τα κοινωνικά κινήματα” τόνισε και εξήγησε πως στις ανεπτυγμένες κοινωνίες δεν ψηφίζουμε κάθε 4 χρόνια, αλλά, όπως είπε, σε μια εύρωστη κοινωνία πολιτών με κοινωνικά κινήματα, αυτοί που γεμίζουν την κρίση αντιπροσώπευσης είναι τα κινήματα. Συμπέρανε επομένως πως όχι μόνο δεν είναι πρόβλημα, αλλά ο μοναδικός εγγυητής της δημοκρατίας. “Τον εκδημοκρατισμό τον φέρνουν οι λαϊκοί αγώνες” είπε τέλος.