Τα μηνύματα της κλιματικής αλλαγής για το 2024 – Η αποτίμηση και οι κίνδυνοι

Λιγότερες βροχές, καύσωνες και ακραία καιρικά φαινόμενα ήταν τα «σήματα», που εξέπεμψε η κλιματική αποτίμηση, για την Ελλάδα, το 2024. Αυτά, μεταξύ άλλων, κατέγραψε η ομάδα του Climatebook, που φέτος επιμελήθηκαν οι Δρ. Κώστας Λαγουβάρδος, Γιώργος Κύρος, Δρ. Σταύρος Ντάφης, Δρ. Κατερίνα Παπαγιαννάκη και Δρ. Βασιλική Κοτρώνη και Δρ. Φραγκουλίδης Γεώργιος.

Η όλη αποτίμηση που παρουσιάστηκε το πρωί της Τρίτης στην Αίθουσα συνεδρίων «Γ. Αναστασόπουλος» της ΕΣΗΕΑ κατέδειξε τα ρεκόρ θερμοκρασιών που καταγράφηκαν φέτος, αλλά και τα αποτελέσματα των περυσινών πυρκαγιών στα οικοσυστήματα. Μάλιστα οι επιστήμονες εστίασαν στο ότι η συνέχιση αυτών των συνθηκών θα δοκιμάσει κοινωνία και οικονομία τα επόμενα χρόνια, τονίζοντας τη σημασία συνειδητοποίησης της ανάγκης αντιμετώπισης των φαινομένων της κλιματικής αλλαγής, παρά τις «σειρήνες» που ακούγονται εσχάτως.

Συγκεκριμένα για τη δασική πυρκαγιά στη Βορειοανατολική Αττική, Κύριος Ερευνητής ήταν ο Δρ. Θοδωρής Γιάνναρος (Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών), για τις θερμοκρασίες θάλασσας η Δρα Σοφία Δαρμαράκη, Φυσικός- Ωκεανογράφος στο Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας στο ΙΤΕ, για τη θερμική επιβάρυνση τον Ιούνιο του 2024, η Δρ. Κατερίνα Πανταβού, επιστημονική συνεργάτης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.

Αναλυτικά με βάση τη μελέτη οι θερμοκρασίες το 2024 «κτύπησαν κόκκινο», ενώ το γεγονός ότι λιγότερα χιόνια έπεσαν στέρησε μεγάλα οικοσυστήματα, ακόμη και του βορρά από την αναγκαία υγρασία. Επίσης το ότι «έπνευσαν» ασθενέστεροι άνεμοι σε κάποιες περιοχές, ενώ βέβαια καταγράφηκαν 31 καιρικά επεισόδια με έντονες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις καταγράφηκαν στην Ελλάδα το 2024. Σε αυτά υπήρξαν 9 ανθρώπινες απώλειες.

Πιο συγκεκριμένα με βάση τους μελετητές:

1. Κόσμος

Το 2024 ήταν το θερμότερο έτος παγκοσμίως, με τη μέση θερμοκρασία να ξεπερνάει κατά +1.6 βαθμούς τη μέση τιμή της προβιομηχανικής περιόδου (1850-1900). Πολύ σημαντική ήταν και η αύξηση των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα στον πλανήτη, με τη μέση τιμή το 2024 να φθάνει τα 422.1 ppm, 2.9 ppm περισσότερα από την μέση τιμή του 2023.

2. Ελλάδα-Θερμοκρασία

Tο 2024 ήταν το πιο θερμό έτος των τελευταίων 30 ετών.
Η μέση μέγιστη θερμοκρασία στην Ελλάδα το 2024 ήταν σε όλες τις περιοχές υψηλότερη από τη μέση τιμή της κλιματικής περιόδου 1991-2020.

Το διάγραμμα παρουσιάζει την εξέλιξη της θερμοκρασίας στη χώρα μας από το 1991 έως και το 2024, όπου διακρίνεται η συνεχής αυξητική τάση των τελευταίων ετών. Το 2024 ήταν το πιο θερμό έτος στη χώρα μας από το 1991 με μέση ετήσια τιμή της θερμοκρασίας στους 16°C.

3. Ελλάδα-βροχοπτώσεις

Tο 2024 ήταν από τα πολύ ξηρά έτη των τελευταίων 30 ετών.

Οι περιοχές όπου σημειώθηκαν λιγότερες βροχές σχετικά με την κλιματική τιμή ήταν η Ανατολική Μακεδονία και η Θράκη, πολλά τμήματα της ανατολικής χώρας (συμπεριλαμβανομένης και της Αττικής), τα νησιά και η Κρήτη.

Οι περιοχές όπου σημειώθηκαν περισσότερες βροχές σχετικά με την κλιματική τιμή ήταν κυρίως η Θεσσαλία.

4. Ελλάδα-θερμοκρασία θάλασσας

Το 2024 ήταν το πιο θερμό έτος από το 1991, ξεπερνώντας το δεύτερο θερμότερο, αυτό του 2023.

Η θερμοκρασία της θάλασσας ήταν σε όλα τα πελάγη υψηλότερη από την κλιματική τιμή της περιόδου 1991 – 2020. Ειδικά σε περιοχές του Βόρειου Αιγαίου και της Ρόδου, η θετική απόκλιση έφτασε τους +2.4 βαθμούς Κελσίου.

Η θερμοκρασία της θάλασσας ξεπέρασε ακόμη και τους 30°C τον Ιούλιο και Αύγουστο του 2024 στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου καθώς και σε περιοχές του Ιονίου, ενώ η χαμηλότερη θερμοκρασία, 12°C, σημειώθηκε στο Θρακικό Πέλαγος και στο Βόρειο Αιγαίο τον Μάρτιο του 2024.

5. Ελλάδα-άνεμοι

Η ένταση του ανέμου ήταν χαμηλότερη από τη μέση τιμή της κλιματικής περιόδου 1991-2020 στο Ιόνιο και υψηλότερη στο Αιγαίο.

Οι μεγαλύτερες αρνητικές αποκλίσεις (δηλαδή άνεμοι ασθενέστεροι από την κλιματική τιμή) εντοπίζονται στο Ιόνιο με τιμές κοντά στο -1 km/h.

Οι μεγαλύτερες θετικές αποκλίσεις (δηλαδή άνεμοι ισχυρότεροι από την κλιματική τιμή) εντοπίζονται στο Αιγαίο, φθάνοντας στο Ικάριο το +1.2 km/h.

6. Ελλάδα-χιονοκάλυψη

Οι ημέρες χιονοκάλυψης στην Βόρεια Ελλάδα και στην Πίνδο κυμάνθηκαν κατά 30-35% κάτω από το μέση τιμή της περιόδου 2005-2023.

Πάνω από την μέση τιμή οι συνολικές ημέρες χιονοκάλυψης για το 2024 μόνο σε μεγάλα υψόμετρα στα Λευκά Όρη της Κρήτης.

7. Ελλάδα-δασικές πυρκαγιές

Ο συνολικός αριθμός καμένων στρεμμάτων περιορίστηκε στα 420.000 στρέμματα, χαμηλότερα από τον μέσο όρο της περιόδου 2006–2024 (503.000 στρέμματα).

Η μεγαλύτερη σε έκταση ήταν η πυρκαγιά στην Πεντέλη τον Αύγουστο, η οποία εκτιμάται ότι έκαψε περίπου 104.000 στρέμματα.

Ο χάρτης που ακολουθεί παρουσιάζει τις 5 μεγαλύτερες σε έκταση δασικές πυρκαγιές στο 2024.

8. Έντονα καιρικά γεγονότα

31 καιρικά επεισόδια με έντονες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις καταγράφηκαν στην Ελλάδα το 2024.

Ο αριθμός αυτός είναι υψηλότερος από τον ετήσιο μέσο όρο της περιόδου 2000-2024 (24 επεισόδια).

24 επεισόδια ήταν άμεσα σχετιζόμενα με πλημμύρες, 10 με ισχυρούς ανέμους και 6 με σίφωνες ξηράς.

Τα επεισόδια αυτά προκάλεσαν συνολικά 9 ανθρώπινες απώλειες.

9. Ο καύσωνας του Ιουνίου 2024

Ο Ιούνιος του 2024 ήταν ο θερμότερος των τελευταίων δεκαετιών. Οι θερμοκρασίες ξεπέρασαν κατά πολύ τα κανονικά για την εποχή επίπεδα σε ολόκληρη τη χώρα.

Σε μεγάλες πόλεις της χώρας, πάνω από το 70% των ημερών του Ιουνίου παρουσίασαν ισχυρή ή και ακόμα μεγαλύτερη θερμική καταπόνηση με βάση το δείκτη UTCI.

Στην Αθήνα το 66,7% των ημερών κατατάσσονται σε πολύ ισχυρή θερμική καταπόνηση ενώ υπολογίστηκε και μία ημέρα ακραίας θερμικής καταπόνησης.

10. Η πυρκαγιά της Βορειοανατολικής Αττικής

Ξεκίνησε στις 11/8/2024 από βραχυκύκλωμα σε κολώνα του ΔΕΔΔΗΕ στο Βαρνάβα, έκαψε >104.000 στρ. & επηρέασε ~1.200 κτήρια και ~4.000 κατοίκους.

Κατά τις πρώτες 12 ώρες, η πυρκαγιά εξαπλώθηκε με πολύ υψηλή ταχύτητα 1.8 km/h, κατακαίοντας περισσότερα από 55.000 στρέμματα.

Η εξάπλωση της πυρκαγιάς καθοδηγήθηκε από ισχυρούς βόρειους ανέμους (20–40 km/h και τοπικά 40-60 km/h), οι οποίοι σε συνδυασμό με την τοπογραφία και την εκδήλωση πυκνών κηλιδώσεων επέτρεψαν την ταχεία εξάπλωση της.

11. Θερμοκρασίες θάλασσας στο Αιγαίο

Το 2024, η θερμοκρασία της θάλασσας στην Ελληνική επικράτεια κατέγραψε σημαντική αύξηση: Η θέρμανση του επιφανειακού στρώματος (0-200 μ) έφτασε ως τους +2 °C, και του ενδιάμεσου στρώματος (200-800 μ) τους +0.5 – +1 °C έναντι της κλιματικής τιμής.

Οι περιοχές όπου η θερμοκρασία εμφανίζεται ελάχιστα χαμηλότερη της κλιματικής τιμής εντοπίζονται σε μεμονωμένες περιοχές νότια και περιμετρικά της Κρήτης στα βαθύτερα στρώματα (800-4000 μ), τα οποία ωστόσο, χαρακτηρίζονται στο σύνολό τους από θετικές αποκλίσεις ~+0.2 °C.

Το 2024 αποτελεί τη θερμότερη χρονιά για τις θερμοκρασίες θάλασσας σε όλα τα βάθη από το 1987 έως και σήμερα. Η ετήσια τάση αύξησης της θερμοκρασίας στο Αιγαίο είναι:

• +0.04 °C/έτος στο στρώμα 0-200 μ,
• +0.03 °C/έτος στο στρώμα 200-800 μ,
• +0.005 °C/έτος στο στρώμα 800-4000 μ.