Χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας η συμφωνία Ουκρανίας – ΗΠΑ για τα ορυκτά

Περισσότερες λεπτομέρειες γύρω από τη συμφωνία για τα ορυκτά μεταξύ ΗΠΑ και Ουκρανίας έρχονται στο φως, με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να σημειώνει ότι δεν έχουν συμφωνηθεί ακόμη αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας.

Ο Ουκρανός πρόεδρος δήλωσε ότι ελπίζει πως η αρχική συμφωνία για τους ορυκτούς πόρους με τις ΗΠΑ «θα οδηγήσει σε περαιτέρω συμφωνίες», αλλά επιβεβαίωσε ότι δεν έχουν συμφωνηθεί ακόμη αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας και χαρακτήρισε τη συμφωνία περισσότερο ως «συμφωνία – πλαίσιο».

“Αν ο Ζελένσκι πιστεύει ότι η συμφωνία δεν έχει ολοκληρωθεί, δεν υπάρχει λόγος να έρθει στις ΗΠΑ”

Μετά τη δήλωση αυτή, αξιωματούχος του Λευκού Οίκου εξέφρασε αμφιβολίες για το αν μια πρόσκληση στον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να συναντήσει τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ θα είχε νόημα, δεδομένων των δηλώσεων του Ζελένσκι ότι η συμφωνία για τα ορυκτά δεν έχει ολοκληρωθεί.

«Αν ο Ουκρανός ηγέτης λέει ότι η συμφωνία δεν έχει οριστικοποιηθεί, δεν καταλαβαίνω γιατί μια πρόσκληση θα είχε νόημα» είπε ο αξιωματούχος στο Reuters.

«Υπάρχει προσδοκία ότι ο ερχομός του θα γίνει για να αναγνωρίσει μια τελική θέση (για τη συμφωνία για τα ορυκτά) και εκείνος δεν έχει μια τελική θέση με βάση τα λεγόμενά του», πρόσθεσε ο αξιωματούχος. Πάντως, λίγη ώρα αργότερα, ο Τραμπ επιβεβαίωσε την επίσκεψη Ζελένσκι την προσεχή Παρασκευή.

Ζελένσκι: Χωρίς αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας η συμφωνία για τα ορυκτά

Ο κ. Ζελένσκι αναφέρθηκε, σύμφωνα με το BBC στο κοινό επενδυτικό ταμείο που θα δημιουργηθεί, στο οποίο θα κατευθυνόταν το 50% των εσόδων της Ουκρανίας από φυσικούς πόρους, αλλά πρόσθεσε ότι «είναι πολύ νωρίς για να μιλήσουμε για χρήματα».

Επίσης, ανέφερε ότι η ομάδα του πίεσε τους Αμερικανούς να συμπεριλάβουν μια αναφορά για τη στήριξη εγγυήσεων ασφαλείας, αν και δεν έχει αποφασιστεί τίποτα συγκεκριμένο μέχρι στιγμής.

«Ήθελα να υπάρχει μια πρόταση σχετικά με τις εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, και είναι σημαντικό να υπάρχει», πρόσθεσε.

Την ίδια πληροφορία μετέδωσε και το Reuters, επικαλούμενο πηγή που γνωρίζει το περιεχόμενο του προσχεδίου της συμφωνίας, σημειώνοντας πως το κείμενο δεν καθορίζει συγκεκριμένες εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ ούτε τη συνέχιση της ροής όπλων. Ωστόσο, αναφέρει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες επιθυμούν η Ουκρανία να είναι «ελεύθερη, κυρίαρχη και ασφαλής».

Μία από τις πηγές που έχουν γνώση της συμφωνίας δήλωσε στο Reuters ότι οι μελλοντικές αποστολές όπλων εξακολουθούν να βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση μεταξύ Ουάσιγκτον και Κιέβου.

Όσον αφορά τις προηγούμενες δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ ότι η Ουκρανία θα έπρεπε να αποπληρώσει τα δισεκατομμύρια δολάρια στρατιωτικής βοήθειας που της έχει παράσχει μέχρι σήμερα η Ουάσιγκτον, ο Ζελένσκι ξεκαθάρισε ότι η συμφωνία δεν προβλέπει ότι η Ουκρανία θα «επιστρέψει ούτε 10 σεντς».

Ο Ουκρανός ηγέτης δήλωσε πως αν επισκεφθεί τον Λευκό Οίκο την Παρασκευή, θα είναι «πολύ ευθύς» ρωτώντας αν η Αμερική θα συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία ή όχι.

Σε ερώτηση του BBC προς τον Ζελένσκι αν θα αποχωρούσε από τη συμφωνία σε περίπτωση που ο Τραμπ δεν προσέφερε τις εγγυήσεις ασφαλείας που επιθυμεί. Ο ίδιος απάντησε: «Θέλω να βρούμε έναν δρόμο προς το ΝΑΤΟ ή κάτι αντίστοιχο», προσθέτοντας: «Αν δεν έχουμε εγγυήσεις ασφαλείας, δεν θα υπάρξει κατάπαυση του πυρός, τίποτα δεν θα λειτουργήσει, τίποτα».

Τι γνωρίζουμε για τη συμφωνία μεταξύ Ουκρανίας – ΗΠΑ

Την Τετάρτη ο Ουκρανός πρωθυπουργός Ντένις Σμιχάλ δήλωσε ότι μια «τελική εκδοχή» της συμφωνίας για τα ορυκτά συμφωνήθηκε κατά τη διάρκεια δύο εβδομάδων εντατικών διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ.

Η συμφωνία αποτελεί βασικό κομμάτι της στρατηγικής του Κιέβου για τη διασφάλιση της υποστήριξης του Τραμπ, την ώρα που ο Αμερικανός πρόεδρος επιδιώκει να δώσει γρήγορο τέλος στον πόλεμο με τη Ρωσία – ένα ενδεχόμενο που οι υποστηρικτές της Ουκρανίας φοβούνται ότι θα μπορούσε να πλήξει τα εθνικά της συμφέροντα.

Ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Ντένις Σμίγκαλ, δήλωσε ότι η κυβέρνηση θα εγκρίνει τη συμφωνία, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για την υπογραφή της.

Τη χαρακτήρισε ως «προκαταρκτική» συμφωνία, διευκρινίζοντας ότι η οριστική σύνδεσή της με τις εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ θα γίνει κατόπιν διαβουλεύσεων μεταξύ των δύο ηγετών.

Μιλώντας στην ουκρανική τηλεόραση, ο Σμιχάλ αναφέρει ότι η προκαταρκτική συμφωνία προβλέπει τη δημιουργία ενός «επενδυτικού ταμείου» για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.

Το Κίεβο και η Ουάσινγκτον θα διαχειρίζονται το ταμείο με «ίσους όρους», προσθέτει ο πρωθυπουργός, τονίζοντας ότι οι ΗΠΑ υποστηρίζουν τις προσπάθειες της Ουκρανίας να λάβει εγγυήσεις ασφαλείας.

«Ούτε ο πρόεδρος της Ουκρανίας ούτε η ουκρανική κυβέρνηση θα εξετάσουν και θα υπογράψουν τη συμφωνία χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία», δήλωσε ο Σμιχάλ.

Επιπλέον, ο Ουκρανός πρωθυπουργός τόνισε για τη χώρα ότι θέλει οι εγγυήσεις αυτές ασφάλειας να βασίζονται στο «σχέδιο ειρήνης» του προέδρου Ζελένσκι του περασμένου έτους, το οποίο προβλέπει «μια ένταξη στο ΝΑΤΟ ή άλλες ισχυρές εγγυήσεις ασφάλειας» για την Ουκρανία.

Το Reuters απέκτησε πρόσβαση σε αντίγραφο του προσχεδίου που φέρει ημερομηνία 25 Φεβρουαρίου κι έχει τίτλο: «Διμερής Συμφωνία για την Καθιέρωση Όρων και Προϋποθέσεων Ταμείου Επενδύσεων Ανασυγκρότησης».

Σύμφωνα με το έγγραφο, «η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής στηρίζει τις προσπάθειες της Ουκρανίας να εξασφαλίσει τις απαραίτητες εγγυήσεις ασφαλείας για τη διαμόρφωση μιας διαρκούς ειρήνης».

Ο Σμίγκαλ δήλωσε ότι το Κίεβο θα συνεισφέρει το 50% όλων των εσόδων που θα προκύψουν από τη μελλοντική αξιοποίηση κρατικών φυσικών πόρων και υποδομών στο ταμείο, το οποίο θα βρίσκεται υπό κοινό έλεγχο Ουκρανίας και ΗΠΑ. Ωστόσο, τόνισε ότι καμία απόφαση σχετικά με τη διαχείρισή του δεν μπορεί να ληφθεί χωρίς τη συναίνεση του Κιέβου.

«Τα ήδη υφιστάμενα κοιτάσματα, εγκαταστάσεις, άδειες και μισθώσεις δεν υπόκεινται σε διαπραγμάτευση στο πλαίσιο αυτού του ταμείου», διευκρίνισε.

Ο Ουκρανός πρωθυπουργός διαβεβαίωσε ότι ούτε ο πρόεδρος ούτε η κυβέρνηση θα υπέγραφαν μια συμφωνία που δεν θα λάμβανε υπόψη τα συμφέροντα του κράτους.

Τι είναι τα κρίσιμα ορυκτά και οι σπάνιες γαίες

Κρίσιμα ορυκτά είναι τα μέταλλα και οι πρώτες ύλες που απαιτούνται για την παραγωγή προηγμένων τεχνολογικών προϊόντων, ιδίως αυτών που σχετίζονται με τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, αλλά και για την κατασκευή καταναλωτικών ηλεκτρονικών συσκευών, υποδομών τεχνητής νοημοσύνης και όπλων.

Καθώς η παγκόσμια οικονομία και η τεχνολογία εξελίσσονται, η αξία των κρίσιμων ορυκτών έχει εκτοξευθεί, ενώ ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός για την πρόσβασή τους εντείνεται. Το 2023, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) εκτίμησε ότι η αγορά των ορυκτών που χρησιμοποιούνται στην ενεργειακή μετάβαση είχε φτάσει τις 320 δισεκατομμύρια λίρες το 2022, διπλασιάζοντας την αξία της σε σχέση με πέντε χρόνια νωρίτερα. Αν οι χώρες εφαρμόσουν πλήρως τις δεσμεύσεις τους για καθαρή ενέργεια και το κλίμα, η ζήτηση αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030 και να τριπλασιαστεί έως το 2040, σύμφωνα με τον IEA.

Οι σπάνιες γαίες (Rare Earth Elements – REEs) είναι μια υποκατηγορία 17 κρίσιμων ορυκτών, απαραίτητων για την κατασκευή κινητών τηλεφώνων, ηλεκτρικών οχημάτων, συστημάτων καθοδήγησης πυραύλων, καθώς και άλλων ηλεκτρονικών, βιομηχανικών και ενεργειακών εφαρμογών.

Παρά την ονομασία τους, τα περισσότερα στοιχεία της ομάδας δεν είναι ιδιαίτερα σπάνια, όμως η εξόρυξη και η επεξεργασία τους είναι εξαιρετικά δύσκολες και επιβαρυντικές για το περιβάλλον, με αποτέλεσμα η παραγωγή τους να συγκεντρώνεται σε λίγες χώρες, κυρίως στην Κίνα.

Ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα REEs είναι το ευρώπιο, που χρησιμοποιείται στις ράβδους ελέγχου πυρηνικών σταθμών, καθώς και το δυσπρόσιο, το γανδολίνιο και το πρασεοδύμιο, που βρίσκονται στους μαγνήτες των κινητών τηλεφώνων. Άλλα στοιχεία, όπως το γαδολίνιο, το όλμιο και το υττέρβιο, αξιοποιούνται σε λέιζερ και άλλες εφαρμογές.

Ποια κρίσιμα ορυκτά διαθέτει η Ουκρανία

Σε άρθρο του 2022, η πρόεδρος της Ένωσης Γεωλόγων της Ουκρανίας, Χάνα Λιβέντσεβα, ανέφερε ότι η χώρα της διαθέτει περίπου το 5% των παγκόσμιων ορυκτών πόρων, παρά το γεγονός ότι καλύπτει μόλις το 0,4% της επιφάνειας της Γης. Αυτή η πλούσια γεωλογία αποδίδεται στην παρουσία και των τριών βασικών γεωλογικών συνιστωσών του φλοιού της Γης.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ουκρανίας, που επικαλείται το Reuters, η χώρα διαθέτει αποθέματα 22 από τα 34 ορυκτά που έχουν χαρακτηριστεί ως κρίσιμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μεταξύ των οποίων σπάνιες γαίες, όπως το λανθάνιο, το σερίο, το νεοδύμιο, το έρβιο και το ύττριο.

Πριν από την έναρξη του πολέμου με τη Ρωσία, η Ουκρανία αποτελούσε βασικό προμηθευτή τιτανίου, καλύπτοντας περίπου το 7% της παγκόσμιας παραγωγής το 2019, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επιπλέον, η χώρα διέθετε αποθέματα 500.000 τόνων λιθίου και περίπου το 20% των παγκόσμιων αποθεμάτων γραφίτη, ενός ζωτικής σημασίας στοιχείου για τους πυρηνικούς σταθμούς.