Νιγηρία: Αντιμετώπιση της διπλής αιχμής της ελονοσίας και υποσιτισμού

H Zuwaira Muhammad, 26 ετών, κάθεται σε ένα νοσοκομειακό κρεβάτι στο Κέντρο Θεραπευτικής Σίτισης Νοσηλευόμενων (ITFC) στο Κέντρο Πρωτοβάθμιας Υγείας Unguwa Uku στο Kano, στη βορειοδυτική Νιγηρία. Εδώ, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα προσφέρουν ουσιαστική θεραπεία σε παιδιά που υποφέρουν από υποσιτισμό. Δίπλα της, βρίσκονται τα 10 μηνών δίδυμα – ο Safwan, ένα αγόρι, κοιμάται ήσυχα στα δεξιά της, ενώ η Safuna, ένα κορίτσι, ξαπλωμένη στην αριστερή της πλευρά λαμβάνει αυτή τη στιγμή μετάγγιση αίματος.

Η Safuna είναι ένα από τα πάνω από 40.000 παιδιά που θα υποβληθούν σε θεραπεία για υποσιτισμό στο Kano το 2024. Τα παιδιά που μεταφέρονται στις δομές που υποστηρίζονται από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα έρχονται κυρίως λόγω υποσιτισμού, αλλά κατά τον έλεγχο, τα περισσότερα από αυτά διαπιστώνεται ότι έχουν επίσης ελονοσία.

Από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο του 2024, περίπου 9.000 από τα 14.000 παιδιά που διαγνώστηκαν με υποσιτισμό βρέθηκαν θετικά για ελονοσία μετά από έλεγχο. Η ελονοσία και ο υποσιτισμός έχουν πολύπλοκη σχέση, με τον υποσιτισμό να αυξάνει τον κίνδυνο ελονοσίας και την ελονοσία να αυξάνει τον κίνδυνο υποσιτισμού. Η σχέση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε έναν κύκλο υποσιτισμού και ελονοσίας, ο οποίος μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για τα παιδιά κάτω των πέντε ετών.

«Η ελονοσία μπορεί να μειώσει την όρεξη και να καταστήσει δυσκολότερη την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών από τον οργανισμό, οδηγώντας σε υποσιτισμό. Αντίστροφα, ο υποσιτισμός μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας τα παιδιά πιο ευάλωτα σε λοιμώξεις όπως η ελονοσία», λέει ο Dr. Yanu Mbuyi, Ιατρικός Συντονιστής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Νιγηρία. Η ελονοσία είναι μία από τις κύριες αιτίες θανάτου στη Νιγηρία. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση του ΠΟΥ για την Ελονοσία 2024, η Νιγηρία αντιπροσωπεύει το 26% των κρουσμάτων ελονοσίας παγκοσμίως. Η πολιτεία Kano συνεισέφερε περίπου το εννέα τοις εκατό των 68 εκατομμυρίων κρουσμάτων ελονοσίας της Νιγηρίας το 2021 και το 30% των εισαγωγών στα νοσοκομεία της Νιγηρίας οφείλεται στην ελονοσία.

Οι ομάδες μας στο Kano παρατήρησαν μια ανησυχητική αύξηση του αριθμού των παιδιών που υποφέρουν από υποσιτισμό, όπως αποδεικνύεται από την αύξηση των εισαγωγών. Το 2022, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υποστήριξαν 7.798 περιπτώσεις παιδιών για υποσιτισμό- ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε 23.800 το 2023 και 46.304 το 2024.

«Αυτό που είχαμε το 2024 ήταν μια διπλή αιχμή της ελονοσίας και του υποσιτισμού με 36.546 επιβεβαιωμένα κρούσματα ελονοσίας, τον υψηλότερο αριθμό που έχει καταγραφεί από τότε που αρχίσαμε να εργαζόμαστε στο Kano», λέει ο Dr. Hemmed M. Lokonge, συντονιστής του προγράμματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Kano.

Ως απάντηση στα αυξανόμενα ποσοστά υποσιτισμού, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα επέκτειναν τις δραστηριότητές τους ανοίγοντας επιπλέον δομές θεραπείας σε εξωτερικά ιατρεία στο Kumbotso, και στο Rijiyar Lemo, παράλληλα με την ήδη εγκατεστημένη στο Unguwa Uku. Κατά τη διάρκεια της κρίσης υποσιτισμού, η μονάδα νοσηλείας 75 κλινών στο Unguwa Uku έφτασε σε πλήρη δυναμικότητα, γεγονός που οδήγησε στο άνοιγμα ενός πρόσθετου κέντρου 90 κλινών στο Murtala Mohammed Specialist Hospital. Αυτό γέμισε μέσα σε μόλις δύο ώρες.

«Η Safuna αισθάνεται καλύτερα τώρα σε σύγκριση με όταν ήρθε εδώ πριν από λίγες ημέρες», λέει η Muhammad, έχοντας ταξιδέψει πάνω από 40 χιλιόμετρα από το Wudil για να έχει πρόσβαση στις υπηρεσίες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Ήταν αδύναμη και δεν μπορούσε σχεδόν καθόλου να κινηθεί, αλλά τώρα έχει περισσότερη ενέργεια και μπορεί ακόμη και να γελάσει».

Οι δραστηριότητες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Kano, οι οποίες ξεκίνησαν ως απάντηση στην πανδημία COVID-19, εξελίχθηκαν ώστε να συμπεριλάβουν τη γενική υποστήριξη των εξωτερικών ιατρείων και την αντιμετώπιση της αυξανόμενης κρίσης υποσιτισμού. Επί του παρόντος, οι Γιατρών Χωρίς Σύνορα είναι η μόνη οργάνωση που παρέχει υπηρεσίες θεραπευτικής σίτισης σε εσωτερικούς ασθενείς στο Kano, με ασθενείς που προέρχονται από 37 από τις 44 περιοχές τοπικής αυτοδιοίκησης (LGAs) της πολιτείας, καθώς και από γειτονικές πολιτείες.

Από το 2022, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν εκφράσει σταθερά τις ανησυχίες τους σχετικά με τον αυξανόμενο αριθμό παιδιών που εισάγονται για υποσιτισμό στις δομές τους σε όλη τη βόρεια Νιγηρία. Το 2024, οι ομάδες μας περιέθαλψαν πάνω από 357.000 παιδιά που υπέφεραν από υποσιτισμό στις δομές όπου εργαζόμαστε στο βορρά. Πρόκειται για αύξηση κατά 35% σε σύγκριση με τα 265.500 παιδιά που υποστηρίξαμε το 2023. Μεταξύ αυτών που έλαβαν θεραπεία το 2024, 75.000 χρειάστηκαν νοσοκομειακή περίθαλψη, ενώ 282.000 έλαβαν θεραπεία σε εξωτερικά ιατρεία.

Το 2024, η αύξηση των κρουσμάτων υποσιτισμού άρχισε ήδη από τον Μάρτιο, πολύ πριν από τη συνήθη περίοδο αιχμής του Ιουλίου, και επεκτάθηκε μέχρι τον Νοέμβριο, μια εποχή κατά την οποία τα κρούσματα συνήθως αναμένεται να μειωθούν. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί φόβους ότι η σοβαρότητα του υποσιτισμού το 2025 θα μπορούσε να ξεπεράσει τη σοβαρότητα των προηγούμενων ετών.

Η επίμονη κρίση υποσιτισμού στη βόρεια Νιγηρία οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως ο πληθωρισμός, η επισιτιστική ανασφάλεια, η ανεπαρκής υποδομή υγειονομικής περίθαλψης, τα συνεχιζόμενα ζητήματα ασφάλειας και οι επιδημίες ασθενειών που επιδεινώνονται από τη χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη.

Η αντιμετώπιση του οξέος υποσιτισμού στη βόρεια Νιγηρία απαιτεί μια πολύπλευρη προσέγγιση. Τα άμεσα μέτρα περιλαμβάνουν την ενίσχυση των δομών υγειονομικής περίθαλψης για τη διάγνωση και τη θεραπεία του υποσιτισμού. Πρόσθετα μέτρα περιλαμβάνουν την ενίσχυση των προγραμμάτων εμβολιασμού, την ενίσχυση της πρόσβασης σε θρεπτικά τρόφιμα, τη βελτίωση της ύδρευσης και της αποχέτευσης και την ευαισθητοποίηση.

Επί του παρόντος, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούν κλινικές εξωτερικών ιατρείων μόνο σε τρεις περιοχές τοπικής αυτοδιοίκησης (LGAs) της πολιτείας Kano: Tarauni, Fagge και Kumbotso. Αυτή η περιορισμένη γεωγραφική κάλυψη είναι σημαντική, αν αναλογιστεί κανείς ότι η Πολιτεία Kano αποτελείται από 44 LGAs. Υπογραμμίζει τον ανεπαρκή αριθμό διαθέσιμων κλινικών για την αντιμετώπιση του μεγάλου όγκου παιδιών που υποφέρουν από υποσιτισμό.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υποστηρίζουν τη δημιουργία κέντρων εξωτερικής σίτισης σε όλες τις LGAs του Kano για την ενίσχυση της διαχείρισης του υποσιτισμού με βάση την κοινότητα και τη μείωση των σοβαρών περιπτώσεων. Το 2025, οι δραστηριότητες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για την προαγωγή της υγείας θα επικεντρωθούν στην εκπαίδευση της κοινότητας, ενδυναμώνοντας τις οικογένειες να αναγνωρίζουν τα πρώιμα σημάδια υποσιτισμού και να τα αντιμετωπίζουν προτού χρειαστεί η νοσηλεία σε νοσοκομείο.

Είναι σημαντικό οι υγειονομικές αρχές, οι διεθνείς οργανισμοί και οι δωρητές να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την αντιμετώπιση της κλιμακούμενης κρίσης υποσιτισμού στο Kano και σε ολόκληρη τη βορειοδυτική Νιγηρία -μια περιοχή που επί του παρόντος δεν διαθέτει επαρκή ανθρωπιστική ανταπόκριση- για να αποτραπεί η απώλεια περαιτέρω ζωών το 2025.