SMART POLICING: ΓΙΑΤΙ ΚΟΣΤΙΣΑΝ 4 ΕΚΑΤ. ΕΥΡΩ ΤΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛ.ΑΣ. ΓΙΑ ΚΛΗΣΕΙΣ ΚΟΚ

Τον Ιούνιο του 2024 η Διεύθυνση Τροχαίας του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας πραγματοποίησε μία ημερίδα παρουσίασης και δημοσιότητας της δράσης “Έξυπνη Αστυνόμευση – Smart Policing”, παρουσία του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλη Χρυσοχοΐδη. Η εκδήλωση ήταν εσωτερικού χαρακτήρα και απευθυνόταν μόνο σε αστυνομικούς.

Όπως έγινε αργότερα γνωστό, μέσα από φωτογραφίες που αναρτήθηκαν στον λογαριασμό στο Instagram του Υφυπουργού Προστασίας του Πολίτη, Ανδρέα Νικολακόπουλου, προκύπτει ότι σε αυτή την εκδήλωση παρουσιάστηκαν τα νέα μηχανήματα με τα οποία η Ελληνική Αστυνομία θα βεβαιώνει κλήσεις για παραβάσεις του ΚΟΚ. 

Σύμφωνα με Δελτίο Τύπου της ΕΛ.ΑΣ. από την 1η Ιουλίου 2024, τέθηκε σε λειτουργία η Ηλεκτρονική Πράξη Βεβαίωσης Παράβασης, που θεσμοθετήθηκε με Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλη Χρυσοχοΐδη και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρη Παπαστεργίου και “αποτέλεσε μια από τις βασικές προτεραιότητες του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη” αναφέρει το Δελτίο Τύπου. Επίσης, εξηγεί πως “οι Αστυνομικοί χρησιμοποιούν ειδικά σχεδιασμένες κινητές συσκευές του έργου “Smart Policing” και με χρήση κατάλληλης εφαρμογής, θα βεβαιώνεται ηλεκτρονικά πλέον η τροχονομική παράβαση, αρχικά σε πιλοτικό στάδιο σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη”. 

Το πρόγραμμα “Smart Policing” της ΕΛ.ΑΣ. ουσιαστικά βάζει τέλος στα ροζ χαρτάκια στα παρμπρίζ των αυτοκινήτων. Ωστόσο, ούτε το ίδιο το πρόγραμμα, ούτε ο εξοπλισμός που το υποστηρίζει αποτελούν πρόσφατη απόκτηση ή καινοτομία, καθώς είχαν αγοραστεί εδώ και καιρό για διαφορετικούς σκοπούς και δεν σχεδιάστηκαν εξαρχής αποκλειστικά για τη βεβαίωση κλήσεων ΚΟΚ. Οι προηγμένες τεχνολογικές δυνατότητες που έχουν οι συσκευές εξηγούν το κόστος τους. 

“SMART POLICING” ΓΙΑ ΠΑΡΑΤΥΠΟΥΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ

Το 2019, η ΕΛ.ΑΣ. υπέγραψε συμβόλαιο ύψους 4 εκατομμυρίων ευρώ με την Intracom Telecom, μια διεθνή εταιρεία τηλεπικοινωνιακών συστημάτων, για την υλοποίηση του έργου. Σύμφωνα με την Αστυνομία, το 75% του κόστους καλύφθηκε από το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας (ISF) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Τα τεχνικά χαρακτηριστικά της σύμβασης ανέφεραν ότι θα παραδίδονταν 1.000 φορητές συσκευές με δυνατότητα αυτοματοποιημένης αναγνώρισης αποτυπωμάτων, αναγνώρισης προσώπων, εγγράφων και πινακίδων οχημάτων. 

Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι οι αστυνομικοί μπορούν να χρησιμοποιούν φωτογραφίες προσώπων για αναζητήσεις σε αστυνομικές βάσεις δεδομένων ή να πραγματοποιούν σάρωση προσώπου ή δακτυλικού αποτυπώματος επιτόπου, κατά τη διάρκεια ελέγχων.

Επιπλέον, έχουν τη δυνατότητα να συγκρίνουν αυτά τα βιομετρικά δεδομένα με πληροφορίες αποθηκευμένες σε εθνικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς βάσεις. Οι βάσεις δεδομένων περιλαμβάνουν στοιχεία για καταζητούμενα ή αγνοούμενα πρόσωπα, καθώς και δεδομένα σχετικά με κλεμμένα αυτοκίνητα, έγγραφα και όπλα. Μεταξύ αυτών είναι το SIS II, το VIS και το EURODAC, αλλά και βάσεις της Europol, της Interpol ή ακόμα και του FBI, σύμφωνα με την προκήρυξη του έργου. 

Το έργο “Smart Policing” παρουσιάστηκε ως ένας πιο αποτελεσματικός τρόπος ταυτοποίησης ατόμων χωρίς έγγραφα, κυρίως μεταναστών. Αντί να μεταφέρονται στο πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα, όπως συνέβαινε, η ταυτοποίησή τους θα μπορούσε πλέον να γίνεται επιτόπου, με τους παραπάνω τρόπους.

ΕΙΝΑΙ ΝΟΜΙΜΟ ΤΟ ΑΚΡΙΒΟ “SMART POLICING” ΤΗΣ ΕΛ.ΑΣ. ;

Ο Λευτέρης Χελιουδάκης, δικηγόρος ειδικευμένος σε θέματα νέων τεχνολογιών και Εκτελεστικός Διευθυντής της Homo Digitalis, εξήγησε στο NEWS 24/7 τους προβληματισμούς που προκύπτουν σε σχέση με τη νομιμότητα των τεχνικών χαρακτηριστικών του έργου.

Σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές τους, οι κάμερες αυτών των συσκευών θα μπορούν να βελτιώνουν και να επεξεργάζονται φωτογραφίες. Το σύστημα θα εφαρμόζει φίλτρα για να κάνει την εικόνα πιο καθαρή και θα μπορεί να ψάχνει φωτογραφίες σε λίστες παρακολούθησης και βάσεις δεδομένων. “Αν το σύστημα είναι 90-95% σίγουρο ότι ένα πρόσωπο ταιριάζει με κάποια καταχώριση, δεν θα χρειάζεται ανθρώπινος έλεγχος, η ταυτοποίηση θα γίνεται αυτόματα” ανέφερε ο δικηγόρος της Homo Digitalis. 

“Το δεύτερο που μας προβληματίζει είναι ότι δεν διευκρινίζεται πώς λαμβάνονται οι φωτογραφίες” συμπλήρωσε ο Λευτέρης Χελιουδάκης. “Ιδανικά, ο αστυνομικός θα έπρεπε να ενημερώνει το άτομο επί τόπου πριν το φωτογραφίσει και χρησιμοποιήσει τη συσκευή για αναζήτηση. Όμως, φαίνεται πως υπάρχει η δυνατότητα εισαγωγής φωτογραφιών από άλλες πηγές, κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί υλικό από διαδηλώσεις ή άλλες περιστάσεις, χωρίς διαφάνεια” σημείωσε ο ίδιος. 

Αν επιτρέπεται η αυθαίρετη εισαγωγή φωτογραφιών, ανοίγει ο δρόμος για καταχρήσεις, σύμφωνα με τον δικηγόρος της Homo Digitalis. “Ένας αστυνομικός θα μπορούσε να τραβήξει μια εικόνα ατόμου χωρίς τη συναίνεσή του, να τη στείλει στο σύστημα και να γίνει real-time αναγνώριση χωρίς περιορισμούς. Σύμφωνα με το AI Act, αυτό είναι παράνομο” τόνισε ο Λευτέρης Χελιουδάκης και κατέληξε λέγοντας πως “δυστυχώς οι πολίτες πλήρωσαν από τα ευρωπαϊκά ταμεία 4 εκατομμύρια ευρώ για κάτι που με την παρούσα νομοθεσία δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί”. 

Τον Δεκέμβριο του 2019, οι νομικοί της Homo Digitalis, ανήσυχοι λόγω των τεχνικών προδιαγραφών του έργου που είχαν υπόψη, ρώτησαν το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη αν η Ελληνική Αστυνομία είχε εξετάσει τις επιπτώσεις της χρήσης των έξυπνων συσκευών στην προστασία προσωπικών δεδομένων (Εκτίμηση Αντικτύπου – DPIA) και με ποια νομική βάση σκόπευε να τις χρησιμοποιήσει. Η απάντηση της ΕΛ.ΑΣ. δεν επιβεβαίωσε ούτε διέψευσε αν είχε γίνει DPIA, ενώ απέφυγε να διευκρινίσει τη νομική βάση για τη χρήση των έξυπνων συσκευών επεξεργασίας βιομετρικών δεδομένων σε δημόσιους χώρους.  

“Θα έπρεπε να υπάρχει μια Εκτίμηση Αντικτύπου για την Προστασία Προσωπικών Δεδομένων, μια μελέτη που η Ελληνική Αστυνομία οφείλει να κάνει πριν από τη χρήση του συστήματος. Ακόμα και μια πινακίδα αυτοκινήτου μπορεί να συνδέεται με ένα φυσικό πρόσωπο, ειδικά αν δεν πρόκειται για εταιρικό όχημα. Το ίδιο ισχύει και για τη σάρωση εγγράφων, όπως ταυτότητες ή διπλώματα οδήγησης” εξήγησε ο Λευτέρης Χελιουδάκης.

Συνέχισε διατυπώνοντας ερωτήματα που παραμένουν ασαφή, διότι δεν έχει δημοσιευτεί ούτε πολιτική απορρήτου για το συγκεκριμένο σύστημα. “Πώς γίνεται η επεξεργασία αυτών των δεδομένων; Για πόσο διατηρούνται; Ποιος είναι υπεύθυνος; Αν, για παράδειγμα, κάποιος δώσει το δίπλωμά του και το σύστημα το απορρίψει ως πλαστό επειδή είναι φθαρμένο, πού μπορεί να απευθυνθεί; Όλα αυτά παραμένουν ασαφή, παρότι υπήρχε αρκετός χρόνος για να ρυθμιστούν” είπε. 

Εξαιτίας αυτής της έλλειψης διαφάνειας, η Homo Digitalis απευθύνθηκε τον Μάρτιο του 2020 στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων (ΑΠΔΠΧ), ζητώντας να ερευνήσει την υπόθεση. Η Αρχή έκανε δεκτό το αίτημα και ξεκίνησε έρευνα τον Αύγουστο του 2020. Η έρευνα βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθεί σύντομα, σύμφωνα με πηγές του NEWS 24/7 κοντά στην υπόθεση. 

Στο μεταξύ, όσο ερευνάται η νομιμότητά του από την ανεξάρτητη Αρχή, το πρόγραμμα “Smart Policing” διακρίθηκε το 2022 στα Βραβεία Ψηφιακής Διακυβέρνησης, του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, λαμβάνοντας την πρώτη θέση στην κατηγορία “Καλύτερη Εφαρμοσμένη Ιδέα” στον θεματικό άξονα “Ασφάλεια του Πολίτη”.

ΤΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕ Η ΕΛ.ΑΣ. ΣΤΟ NEWS 24/7

Η ΕΛ.ΑΣ. απάντησε στο NEWS 24/7 ότι τα μηχανήματα του προγράμματος “Smart Policing” παραδόθηκαν στην Ελληνική Αστυνομία τον Νοέμβριο του 2021 και τέθηκαν σε επιχειρησιακή χρήση στις 19 Δεκεμβρίου 2021. 

Μέχρι σήμερα, δεν είχε γίνει γνωστό δημόσια από την ΕΛ.ΑΣ. ότι οι συσκευές χρησιμοποιούνταν επιχειρησιακά ήδη από το 2021 – την περίοδο, δηλαδή, που βρισκόταν σε εξέλιξη η έρευνα της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) για τη νομιμότητα του έργου, η οποία είχε ξεκινήσει περίπου έναν χρόνο νωρίτερα, τον Αύγουστο του 2020.  

Με άλλα λόγια, οι συσκευές βρίσκονται σε χρήση από το 2021, την ώρα που η ΑΠΔΠΧ διεξάγει την έρευνά της, χωρίς να υπάρχει νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα που να επιτρέπει την επιτόπια συλλογή βιομετρικών δεδομένων (στοιχεία προσώπου και αποτυπώματα) από την ΕΛ.ΑΣ. κατά τη διάρκεια ελέγχων από πεζές ή εποχούμενες περιπολίες.  

Όπως επιβεβαίωσαν νομικοί στο NEWS 24/7, η διαδικασία ταυτοποίησης προσώπων είναι σαφώς οριοθετημένη: αφορά προσαγωγή σε Αστυνομικό Τμήμα, όπου και πραγματοποιείται τυχόν συλλογή βιομετρικών δεδομένων για ταυτοποίηση, σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 141/1991. 

Αναφορικά με τις χρήσεις των συσκευών “Smart Policing”, η απάντηση της ΕΛ.ΑΣ. στο NEWS 24/7 επιβεβαιώνει, όπως ανέφερε και το τεύχος τεχνικών προδιαγραφών που οδήγησε στην καταγγελία της Homo Digitalis, ότι περιλαμβάνουν την επεξεργασία βιομετρικών δεδομένων, τα οποία ανήκουν στις ειδικές κατηγορίες προσωπικών δεδομένων. Ταυτόχρονα, μας απάντησε πως “η Ελληνική Αστυνομία έχει προβεί σε μελέτη εκτίμησης αντικτύπου προστασίας δεδομένων (DPIA) για το σύστημα “Smart Policing”.

Η ΕΛ.ΑΣ. κάνει, επίσης, λόγο στην απάντησή της για χρήση των μηχανημάτων “Smart Policing” για “προληπτική αστυνόμευση”, μεταξύ άλλων. Όπως ανέφερε και στο τεύχος τεχνικών προδιαγραφών των συστημάτων, τα στοιχεία που συλλέγονται “θα μπορούν να αξιοποιηθούν μελλοντικά για την εξαγωγή συσχετισμών, συμπερασμάτων και προβλέψεων μέσω διαδικασίας ανάλυσης των συλλεγόμενων πληροφοριών”.

Αναλυτικότερα, η απάντηση της ΕΛ.ΑΣ. αναφέρει πώς: “Η δράση Έξυπνη Αστυνόμευση- Smart Policing, μεταξύ άλλων, συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη Αστυνόμευση ως εξής:

• Στην αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος από την Ελληνική Αστυνομία, καθώς επιτυγχάνεται αμεσότερη αναγνώριση ύποπτων οχημάτων και ατόμων που εμπλέκονται στην παράνομη διακίνηση προσώπων ή/και υλικών (π.χ. παράνομη μετανάστευση, λαθρεμπόριο τσιγάρων, όπλων, μεταφορές επιβλαβών υλικών, διακίνηση ναρκωτικών).
• Στην εξακρίβωση στοιχείων αλλοδαπών μέσω της ανάγνωσης, αναζήτησης και λήψης στοιχείων τους από συγκεκριμένα έντυπα που φέρουν.
• Στην επίτευξη μεγαλύτερης ταχύτητας διενέργειας των ελέγχων, βελτιώνοντας τους χρόνους απόκρισης της Ελληνικής Αστυνομίας στα αιτήματα των πολιτών για συνδρομή και βοήθεια.
• Στη διενέργεια μεγαλύτερου μέσου όρου ελέγχων σε καθημερινό επίπεδο, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα της αστυνόμευσης και διάθεσης πόρων της Ελληνικής Αστυνομίας.
• Στη δημιουργία ενός μηχανισμού άμεσης συλλογής στοιχείων επιχειρησιακού ενδιαφέροντος, για μελλοντική εξαγωγή συσχετισμών, συμπερασμάτων και προβλέψεων μέσω διαδικασίας ανάλυσης των συλλεγόμενων πληροφοριών.
• Στην ενίσχυση της προληπτικής αστυνόμευσης.
• Στην άμεση επικοινωνία με τους αστυνομικούς περιπολίας, κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του αστυνομικού έργου.
• Στην ενίσχυση της επιχειρησιακής εικόνας σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο μέσω της μετάδοσης δεδομένων – μεταφορά αρχείων, φωνητική κλήση – μεταξύ των χρηστών, γεωγραφική απεικόνιση αναζητήσεων/περιστατικών, καθώς και εφαρμογή καταγραφής των «περιστατικών» ελέγχου, στο περιβάλλον της συσκευής.
• Στην αποτελεσματικότερη φύλαξη στόχων αστυνομικού ενδιαφέροντος, με την άμεση λήψη στοιχείων για απασχολούντα οχήματα ή άτομα.
• Στην αποτελεσματικότερη επιτέλεση του έργου της καθημερινής αστυνόμευσης, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις τακτικών και μαζικών ελέγχων”.