Άμυνα ΕΕ: Η Αθήνα περιμένει λεφτά, η Τουρκία μπαίνει “μουσαφίρης”

Η έκτακτη Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης σήμερα καλείται (για άλλη μία φορά) να λάβει αποφάσεις για την ευρωπαϊκή άμυνα.

Πλέον, βέβαια στο τραπέζι υπάρχει το πακέτο για την άμυνα REARM Europe, που ανακοίνωσε η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Ενώ οι χειρισμοί του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, όσον αφορά στην Ουκρανία και την Ευρώπη, έχουν ξυπνήσει κυβερνήσεις της ΕΕ, αλλά και το Λονδίνο.

Η άτυπη Σύνοδος που πραγματοποιήθηκε με βρετανική πρωτοβουλία την Κυριακή πάντως δείχνει και τον κίνδυνο οι ουσιαστικές αποφάσεις για την ευρωπαϊκή άμυνα να μη ληφθούν τελικά στα επίσημα όργανα της ΕΕ.

Αλλά και τον κίνδυνο οι εταίροι μας και η Μεγάλη Βρετανία να βάλουν μέσα στην ευρωπαϊκή άμυνα την Τουρκία.  Η οποία σε αντίθεση με την Ελλάδα είχε προσκληθεί στη Σύνοδο του Λονδίνου την περασμένη Κυριακή.  

Σε πρώτη φάση πάντως η Αθήνα θεωρεί πως υπάρχει μία μοναδική ευκαιρία να ληφθούν αποφάσεις για συλλογική χρηματοδότηση κοινών ευρωπαϊκών αμυντικών προγραμμάτων. Αλλά κυρίως και για δημιουργία πρόσθετου δημοσιονομικού χώρου με την ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες στους εθνικούς προϋπολογισμούς.

Τι θα πει ο Μητσοτάκης στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής και ο “σύμμαχος Μερτς”

Σύμφωνα με πληροφορίες ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατά τη σημερινή έκτακτη Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θα επαναλάβει ότι η σημερινή γεωπολιτική συγκυρία διαρκών ανατροπών και αβεβαιότητας απαιτεί τολμηρά και φιλόδοξα μέτρα για την ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων των κρατών-μελών, τα οποία θα ξεφεύγουν από τα συνηθισμένα.

Ο πρωθυπουργός έχει, άλλωστε, καταθέσει προς έγκριση από τη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, που θα πραγματοποιηθεί λίγο πριν τη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης, διακήρυξη για την επείγουσα ανάγκη ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας και αύξησης της χρηματοδότησής της, ως θεμέλιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας.

Ο κ.Μητσοτάκης έχει ήδη χαιρετήσει το πακέτο REARM Europe ως ένα σημαντικό βήμα για την ενίσχυση της συλλογικής ευρωπαϊκής ασφάλειας. Άλλωστε, τονίζουν κυβερνητικά στελέχη, ο πρωθυπουργός σε πρόσφατο άρθρο του στους Financial Times, είχε προτείνει τη δημιουργία ενός νέου ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού εργαλείου ύψους 100 δισ. ευρώ, που θα μπορεί να χρηματοδοτήσει επενδύσεις στην άμυνα.

Το γεγονός ότι στη Γερμανία μετά την εκλογική νίκη των Χριστιανοδημοκρατών με τον Φρίντριχ Μερτς αλλάζει η διάθεση όσον αφορά στην αύξηση δαπανών για άμυνα και όχι μόνο, προκαλεί αισιοδοξία στην Αθήνα.

Σημειωτέον ότι προχθές Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες συμφώνησαν σε αλλαγή του γερμανικού Συντάγματος με χαλάρωση του “φρένου χρέους” ώστε να επιτραπούν υψηλότερες αμυντικές δαπάνες, ενώ παράλληλα προχωρά η δημιουργία ταμείου υποδομών ύψους 500 δισ ευρώ. Γεγονός ενδεικτικό του πως θα κινηθεί η Γερμανία και σε επίπεδο ΕΕ. Στη Σύνοδο του ΕΛΚ θεωρείται λοιπόν ότι ο κ.Μερτς θα είναι σύμμαχος των ελληνικών θέσεων.

Οι παγίδες της συζήτησης για τη ρήτρα διαφυγής

Ο κ. Μητσοτάκης κατά την έκτακτη Σύνοδο Κορυφής αναμένεται πάντως επίσης να τονίσει ότι απαιτούνται διευκρινίσεις σε σημαντικές παραμέτρους του REARM Europe, όπως η πρόταση για την ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες στους εθνικούς προϋπολογισμούς.

Η θέση της Ελλάδας είναι ότι η ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής πρέπει να αφορά όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Να είναι δηλαδή ισότιμη η μεταχείρισή τους, ανεξάρτητα απ’ το αν ήδη καλύπτουν τον στόχο του ΝΑΤΟ για αμυντικές δαπάνες που φθάνουν το 2% του ΑΕΠ, ή αν βρίσκονται κάτω απ’ αυτό τον πήχη.

Η Ελλάδα με αμυντικές δαπάνες περίπου στο 3% του ΑΕΠ βρίσκεται βεβαίως διαχρονικά πάνω από τους στόχους του ΝΑΤΟ. Και η παγίδα εν προκειμένω έγκειται στο γεγονός ότι η συζήτηση για τη ρήτρα διαφυγής επικεντρώνει στο κράτη μέλη της ΕΕ που έχουν αμυ­ντι­κές δαπάνες 0,5% ή 1%, προ­κει­μένου να διευ­κο­λυ­νθούν να φτάσουν το όριο δαπα­νών του ΝΑΤΟ.

Η κυβέρνηση αναζητά εναγωνίως δημοσιονομικό χώρο

Το πιο κρίσιμο πολιτικά ερώτημα για την Αθήνα είναι εξάλλου κατά πόσον η ρήτρα εξαίρεσης των αμυντικών δαπανών μπορεί να εξασφαλίσει κι έναν πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο. Τον οποίο η κυβέρνηση αποζητά εναγωνίως, στην προσπάθεια να ανατρέψει το βαρύ πολιτικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί με τα Τέμπη. Αλλά και καθώς οι όποιες αυξήσεις μισθών και μειώσεις φόρων έχουν εξανεμιστεί από την ακρίβεια.

Μένει επίσης να διευκρινιστεί κατά πόσον η ρήτρα εξαίρεσης μπορεί να εφαρμοστεί στις αμυντικές δαπάνες, που έχουν ήδη αποφασιστεί και καταγραφεί στα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά διαρθρωτικά σχέδια των κρατών-μελών ή μόνο σε νέες μη προγραμματισμένες δαπάνες.

Σημειωτέον ότι η κυβέρνηση έχει μπροστά της τα εξής: Αγορά F35, τέταρτη γαλλική φρεγάτα, εκσυγχρονισμός τεσσάρων φρεγατών τύπου ΜΕΚΟ, αγορά κορβετών, εκσυγχρονισμό υποβρυχίων, αντιαεροπορικό – αντιπυραυλικό θόλο.

Υπενθυμίζεται δε ότι σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του προϋπολογισμού προβλέπονται για το υπουργείο Εθνικής Άμυνας το 2025 δαπάνες τουλάχιστον 6,13 δισ. ευρώ.

Ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής πάντως δε σημαίνει ότι αντίστοιχο ποσό θα μπορούσε να διατεθεί πχ για την επαναφορά του 13ου και 14ου μισθού στο δημόσιο, κάτι που ζητούν πολλοί στη Νέα Δημοκρατία ως μία μεγάλη κίνηση που θα άλλαζε το πολιτικό κλίμα. Το υπουργείο Οικονομικών έχει απορρίψει άλλωστε αυτή τη συζήτηση, καθώς θα απαιτούνταν έξι δισ. ετησίως.

Πιο ρεαλιστικό φαίνεται το σενάριο, εάν εφαρμοστεί η ρήτρα διαφυγής για τις πρόσθετες αμυντικές δαπάνες του 2026 και του 2027, να εξασφαλιστεί δημοσιονομικός χώρος ύψους 600 εκατ. ευρώ που θα διατεθεί για μειώσεις φόρων, με αποδέκτη κυρίως την αυτοαποκαλούμενη “μεσαία τάξη”.

Ένα επικίνδυνο σενάριο επανέρχεται

Υπάρχει βέβαια και ο κίνδυνος η Ελλάδα να πάει στη συζήτηση για την ευρωπαϊκή άμυνα για μαλλί και να βγει κουρεμένη, καθώς επανέρχεται στο τραπέζι ένα παλιό σενάριο για συμμετοχή της Τουρκίας στην αμυντική ομπρέλα της ΕΕ.

Για τον κίνδυνο να ανοίξει ξανά η συζήτηση για ένταξη της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή άμυνα είχε προειδοποιήσει μάλιστα ο πρώην πρωθυπουργός, Κώστας Καραμανλής, στην παρουσίαση του βιβλίου του Γιάννη Βαληνάκη, με τίτλο “Για μία νέα στρατηγική απέναντι στην Τουρκία”.

Δεν είναι πάντως η πρώτη φορά που κάποιοι εταίροι και σύμμαχοι ανοίγουν τέτοια συζήτηση, αγνοώντας τα συμφέροντα της Ελλάδας και της Κύπρου.

Βρετανία, Γερμανία, αλλά και ΗΠΑ, είχαν επιχειρήσει να εντάξουν την Τουρκία και στον ευρωστρατό, όταν πραγματοποιούνταν η σχετική συζήτηση το 2000 με 2003.

Μάλιστα, στις 26 Νοεμβρίου του 2001 υπεγράφη στην Κωνσταντινούπολη σύμφωνο Τουρκίας- ΗΠΑ- Μεγάλης Βρετανίας για τη συμμετοχή της Τουρκίας στην αμυντική οργάνωση της Ευρώπης. ΗΠΑ και Βρετανία δεν είχαν εξουσιοδότηση ως προς αυτό από την ΕΕ, αλλά το σύμφωνο απεδέχθησαν στη συνέχεια οι 14 τότε εταίροι.

Η συμφωνία αυτή ουσιαστικά σήμαινε ότι η ΕΕ δεν θα αναμειγνυόταν στρατιωτικά σε περίπτωση σύγκρουσης Ελλάδας- Τουρκίας. Αλλά και ότι η Τουρκία θα είχε λόγο και δικαίωμα βέτο σε περίπτωση δράσης του Ευρωστρατού σε Αιγαίο και Κύπρο, που αναγνωριζόταν ως τουρκικός ζωτικός χώρος.

Ο χαβάς των εταίρων με την Τουρκία

Και τώρα η Μεγάλη Βρετανία είναι που κάλεσε την Τουρκία στην άτυπη Σύνοδο, στην οποία δεν είχε προσκληθεί η Ελλάδα. Όπως δεν είχε προσκληθεί και στην προηγούμενη άτυπη Σύνοδο που είχε συγκαλέσει ο σύμμαχος Εμμανουέλ Μακρόν στο Παρίσι.

Και σα να μην έφτανε αυτό, η ΕΕ δια της “υπουργού Εξωτερικών”, Κάγια Κάλλας, θα ενημερώσει αύριο την Άγκυρα για τα αποτελέσματα της σημερινής Συνόδου. Η φον ντερ Λάιεν πάντως διαβεβαίωσε τους Έλληνες ευρωβουλευτές ότι η Τουρκία δεν θα είναι μέρος της ευρωπαϊκής άμυνας.

Ωστόσο είναι σαφές πως εκτός από τη Μεγάλη Βρετανία – που δεν είναι πια μέλος της ΕΕ, αλλά επιχειρεί να αποκτήσει ηγετικό ρόλο στην ευρωπαϊκή άμυνα σε ένα ανταγωνισμό με τη Γαλλία- και άλλες χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης βλέπουν την Τουρκία ως ένα δυνητικό αμυντικό εταίρο.

Πρώτον για να απομακρυνθεί από τη Ρωσία. Δεύτερον γιατί η Τουρκία διαθέτει το δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ. Τρίτον γιατί είναι ο καλύτερος πελάτης των ευρωπαϊκών αμυντικών βιομηχανιών, όπως φαίνεται και από την υπόθεση με τους Meteor. Και τέταρτον γιατί η Τουρκία σε αντίθεση με ευρωπαϊκές χώρες δε θα είχε πρόβλημα να στείλει και στρατό εάν απαιτείτο.

Αιχμές για τις άτυπες Συνόδους σε Λονδίνο και Παρίσι

Κυβερνητικές πηγές είχαν προσπαθήσει να υποβαθμίζουν το θέμα της άτυπης Συνόδου στο Λονδίνο την περασμένη Κυριακή, με το επιχείρημα ακριβώς ότι είναι άτυπη και πως οι αποφάσεις τελικά θα ληφθούν στα επίσημα όργανα της ΕΕ.

Κατά την παρέμβαση του στη σημερινή έκτακτη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ ο κ.Μητσοτάκης πάντως αναμένεται να αφήσει αιχμές για τις άτυπες Συνόδους του Λονδίνου και του Παρισιού, αλλά με αφορμή την Ουκρανία.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο πρωθυπουργός θα τονίσει ότι η Ευρώπη πρέπει να μιλά με μία και ενιαία φωνή για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα, όπως είναι η πιθανότητα μια ειρηνικής διευθέτησης στην Ουκρανία και η διασφάλιση της ειρήνης.

Και θα σημειώσει ότι οι άτυπες Σύνοδοι των τελευταίων εβδομάδων δεν βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση και ενισχύουν την εντύπωση μιας περαιτέρω διαιρεμένης Ευρώπης.

Ο κ. Μητσοτάκης θα υπογραμμίσει σύμφωνα με τις ίδιες πηγές ότι η Ευρώπη οφείλει να συνεχίσει να συζητά με την αμερικανική πλευρά και να γεφυρώσει τις διαφορές υπέρ μιας δίκαιης και διαρκούς ειρήνης στην Ουκρανία, με αμερικανική στήριξη στις εγγυήσεις ασφαλείας.

Θα τονίσει τέλος ότι είναι σημαντική η στήριξη της Ουκρανίας και η ενίσχυση των αμυντικών της δυνατοτήτων, ώστε να διαθέτει αξιόπιστη αποτροπή, καθώς μια ισχυρή Ουκρανία είναι σε θέση να υπερασπιστεί την ελευθερία της.