Zanana, ένα podcast για τους ήχους που σκίζουν τον ουρανό της Γάζας

Ένα ηχητικό ντοκιμαντέρ για την ζωή των Παλαιστινίων κάτω από την συνεχή απειλή των drones, γνωστά και ως «αεροπλάνα του θανάτου».

Το Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ένα από τα πρώτα φεστιβάλ στον κόσμο που διερεύνησε τις εκλεκτικές συγγένειες ανάμεσα στα πόντκαστ και τον κινηματογράφο, παρουσιάζει για μία ακόμη χρονιά το Τμήμα Podcast, που έχει μετατραπεί σε αναπόσπαστο κομμάτι του φεστιβαλικού προγράμματος, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία.

Προσωπικές μαρτυρίες για τραύματα του παρελθόντος, ιστορικά ντοκουμέντα που έρχονται στο φως, αφηγήσεις για εμβληματικές προσωπικότητες του πολιτισμού και της τέχνης, ζητήματα γυναικείας χειραφέτησης και έμφυλης καταπίεσης, παραμύθια και ονειρώδεις περιπλανήσεις, πόντκαστ δημοσιογραφικής και κοινωνιολογικής έρευνας, λαϊκές παραδόσεις, ήθη και έθιμα που αποκτούν ξανά ζωή μέσα από συναρπαστικά ηχητικά ταξίδια είναι ορισμένες από τις θεματικές των πόντκαστ που συμμετέχουν στη φετινή διοργάνωση.

Zanana, μια λέξη που γεννήθηκε στον ουρανό της Γάζας

Η Zanana δεν είναι απλά ένας θόρυβος. Είναι η ηχητική υπόκρουση μιας ζωής υπό συνεχή απειλή. Στα αραβικά, σημαίνει “βουητό”. Αυτός ο συνεχόμενος ήχος που μοιάζει να μη σταματά ποτέ. Οι Παλαιστίνιοι αποκαλούν τα ισραηλινά drones «Zanana», γνωστά και ως «αεροπλάνα του θανάτου».

Τα drones έχουν γίνει πλέον μέρος της καθημερινότητας στη Γάζα. Οι άνθρωποι κοιμούνται και ξυπνούν με αυτό τον ήχο. Είναι πάντα εκεί, συνεχόμενα και αδιάλειπτα, σαν μια αόρατη παρουσία που πλανάται από πάνω σου.

O Οσάμα και o Σαέντ, δημοσιογράφοι στη Γάζα, δύο παιδιά που έμαθαν να ζουν με τα μάτια τους ανοιχτά μέσα στο σκοτάδι. 

«Ο ήχος της Zanana σκορπίζει εδώ και ένα χρόνο τον φόβο και τον τρόμο στις ψυχές των εκτοπισμένων ανθρώπων οι οποίοι ζουν στα αντίσκηνα, δίπλα στα γκρεμισμένα τους σπίτια». 

«Ζούμε σε συνθήκες τρόμου και ανησυχίας και προσπαθούμε να μεταφέρουμε στον κόσμο την γενοκτονία που βιώνει ο λαός μας αυτή την στιγμή. Παρόλα αυτά, θα συνεχίσουμε να στέλνουμε τα μηνύματα μας ως δημοσιογράφοι σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου». 

Ο Μαχμούντ κατάφερε να φύγει από τη Γάζα λίγο πριν τις 7 Οκτωβρίου του 2023. Μια απόδραση που μοιάζει με προδοσία. Νιώθει πως πρόδωσε τους δικούς του επειδή έφυγε, αφήνοντάς πίσω την γυναίκα του και τα δύο του παιδιά, προσπαθώντας μέσα από εικόνες, τηλέφωνα και ηχητικά μηνύματα να κρατά την θύμηση τους ζωντανή.

«Υπάρχουν πολλά είδη zanana. Η κατασκοπευτική ζανάνα που στοχεύει στην καταγραφή των εδαφών. Υπάρχει η ζανάνα που στοχεύει σε παρεμβολές στην επικοινωνία και υπάρχει και η επιθετική ζανάνα που βομβαρδίζει και έχει την δυνατότητα να ρίχνει χειροβομβίδες πάνω από τις σκηνές και να σκοτώνει αθώους ανθρώπους και άμαχο πληθυσμό. Όταν ζούσα στην Γάζα, η επίδραση της Zanana θύμιζε θάνατο. Έμοιαζε με μια αίσθηση ότι κάποιος μας παρακολουθεί ανά πάσα ώρα και στιγμή, κάθε δευτερόλεπτο. Η Zanana δεν φεύγει ούτε μια στιγμή από τον ουρανό, είναι συνεχώς κοντά μας, σαν τον αέρα που αναπνέουμε». 

Την ίδια πορεία με τον Μαχμούντ ακολούθησε και ο Μοντάσερ. Στη Γάζα άφησε πίσω του όχι μόνο τα δύο του παιδιά και όλη του την οικογένεια, αλλά και ένα κομμάτι από την ίδια του την ψυχή. Μαζί με τις λιγοστές αποσκευές του, κουβάλησε στην Αθήνα μια βαριά ενοχή για την απόφασή του να φύγει. Μια ενοχή που φωλιάζει στην καρδιά του, όπως ο ήχος της Zanana φωλιάζει στο μυαλό του.

«Το παράδοξο με τη ζανάνα είναι ότι έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των Παλαιστινίων. Δεν μπορούμε να κοιμηθούμε αν δεν ακούμε την Zanana. Εγώ για παράδειγμα που κατοικώ στην Ελλάδα, όταν πηγαίνω για ύπνο, νιώθω σα να έρχεται ο ήχος της στα αυτιά μου σαν ψευδαίσθηση. Ο ήχος της Zanana είναι ενοχλητικός και θα τον παρομοίαζα με ένα κακό οιωνό. Τα παιδιά μας όμως την έχουν συνηθίσει τώρα πια. Σε σχέση με αυτό που συμβαίνει καθημερινά με τους βομβαρδισμούς, η Zanana είναι πολύ μικρή, δεν είναι τίποτα, γιατί τα παιδιά ακούνε κι άλλους ήχους». 

Η Zanana, αυτός ο αδιάκοπος ήχος που σκίζει τη νύχτα της Γάζας, δεν είναι απλώς ένας θόρυβος, αλλά ένας φόβος που δεν φεύγει ποτέ. Δύο δημοσιογράφοι σε ζωντανή μετάδοση από το μέτωπο και δύο Παλαιστίνιοι που απέδρασαν λίγο πριν ξεσπάσει το χάος αφηγούνται τις ιστορίες τους, ενώ μια φωνή σιωπά μέσα στην ηχώ του πολέμου.