Εθνική Πινακοθήκη: Απειλές, ύβρεις και ψέματα καταγγέλλει η διευθύντρια

Συνάντηση-ξενάγηση με δημοσιογράφους και τηλεοπτικές κάμερες είχε το μεσημέρι της Πέμπτης 13 Μαρτίου η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου και επιμελήτρια της έκθεσης “Η Σαγήνη του Αλλόκοτου”, Συραγώ Τσιάρα προκειμένου να ενημερωθούμε από πρώτο χέρι για το περιστατικό βανδαλισμού τεσσάρων έργων του καλλιτέχνη Χριστόφορου Κατσαδιώτη από τον βουλευτή του κόμματος “Νίκη”, Νίκο Παπαδόπουλο.

Η κ. Τσιάρα μάς υποδέχθηκε στον Ενδιάμεσο Χώρο – την αίθουσα δηλαδή στην οποία συνέβη το περιστατικό – ενώ λίγο αργότερα στο Αμφιθέατρο της Πινακοθήκης είδαμε με τα μάτια μας το βίντεο της επίθεσης του βουλευτή στα έργα τέχνης, με τις εργαζόμενες της Πινακοθήκης να ανοίγουν τα χέρια τους σε μία κίνηση προστασίας των έργων και τον βουλευτή να τα πετάει στο έδαφος με μανία.

Εθνική Πινακοθήκη – Απειλές, ύβρεις και κατάρες πριν τον βανδαλισμό

Τι είχαν να αντιμετωπίσουν στην Πινακοθήκη όλο το προηγούμενο διάστημα;

Η κ. Τσιάρα ανέφερε: “Οι απειλές, οι ύβρεις, οι κατάρες: ‘Θα σας κάψουμε και θα βάλουμε φωτιά στην Πινακοθήκη και θα πάτε στην κόλαση‘ ξεκίνησαν από την ημερομηνία της κατάθεσης της ερώτησης του βουλευτή της “Νίκης” στη Βουλή. Όλο το προηγούμενο διάστημα η έκθεση εξελισσόταν κανονικά. Οι απειλές κορυφώθηκαν πριν και μετά τον βανδαλισμό και συνεχίζονται ακόμη.”

Στην ερώτηση γιατί προτίμησε να αφήσει τα έργα σπασμένα στον χώρο μας απάντησε: “Συνέβη μια καταδικαστέα πράξη βίας και βανδαλισμού, η οποία θεωρώ με τη σύμφωνη γνώμη του καλλιτέχνη, ότι θα πρέπει να καταγραφεί στη δημόσια σφαίρα ως ένα γεγονός που πρέπει να καταδικαστεί από όλους μας.”

“Το ίδιο βράδυ καταθέσαμε αγωγή εναντίον του ανθρώπου που βανδάλισε τα έργα”

Μιλώντας για τα πρακτικά θέματα μας είπε: “Αυτό που συνέβη τη Δευτέρα, έχει σοκάρει, έχει προκαλέσει πολύ δύσκολες καταστάσεις στην Πινακοθήκη. Είναι μια πράξη βανδαλισμού, την οποία καταδίκασε απερίφραστα σε άμεση σύγκλιση του -με την πρωτοβουλία της Προέδρου μας – το Διοικητικό μας Συμβούλιο. Εκδόθηκε την ίδια μέρα ανακοίνωση και το ίδιο βράδυ καταθέσαμε αγωγή εναντίον του ανθρώπου που βανδάλισε τα έργα τέχνης στην Γενική Αστυνομική Διεύθυνση.”

Συνεχίζοντας η διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ εξέφρασε την άποψη ότι πολλά στοιχεία έχουν παραποιηθεί, γεγονός που κρύβει μια ενορχήστρωση πίσω από όλα αυτά. “Θεωρώ ότι σκόπιμα παραποιούνται στοιχεία και προβάλλονται αναληθή περιστατικά.”

Η κ Τσιάρα μας είπε ότι τα έργα που κυκλοφόρησαν αρχικά στην τηλεόραση και στα Μέσα δεν είναι έργα που εκτέθηκαν ποτέ στην Πινακοθήκη. Τα έργα στο πάτωμα δεν έχουν μετακινηθεί από την ώρα του βανδαλισμού, και όλα ξεκίνησαν από την ερώτηση του βουλευτή Νίκου Παπαδόπουλου στη Βουλή (αν και από την κ. Τσιάρα δεν αναφέρθηκε το όνομα του βουλευτή ούτε μία φορά).

“Κατέγραψα και έστειλα σε μια 16 σελίδη αναφορά όλο το στοιχείο της παραμόρφωσης της ιστορίας, την τεχνική ανάλυση και το ΨΕΜΑ. Το έργο του Χριστόφορου Κατσαδιώτη που εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη δεν ταυτίζεται με την φωτογραφία του έργου της ερώτησης του Βουλευτή. Αυτό το έργο που αναφέρει δεν το εκθέσαμε ποτέ στην Εθνική Πινακοθήκη“. Στην τελευταία σελίδα της αναφοράς που έστειλε η κ Τσιάρα όταν έγινε η επερώτηση στην Βουλή στις 4/2/25 αναφέρεται το ψέμα του βουλευτή της Νίκης ο οποίος είχε παρουσιάσει φωτογραφία ενός έργου που δεν υπάρχει στην έκθεση.

Η κ. Τσιάρα ήταν ξεκάθαρη: “Είμαι επιμελήτρια και διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης. Δεν είχα ποτέ και δεν έχω και δεν θα έχω ποτέ στη ζωή μου την πρόθεση ούτε να προσβάλλω τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των ανθρώπων, ούτε την εκκλησία, ούτε το κοινό αίσθημα των επισκεπτών και των ανθρώπων που αγαπούν την Εθνική Πινακοθήκη. Δεν θα επιχειρούσα ποτέ σκόπιμα να προκαλέσω αντιδράσεις στους ανθρώπους που είναι θρησκευόμενοι, ούτε να θίξω την ευαισθησία τους. Αντιθέτως, γνωρίζω, μελετώ την ορθόδοξη εικονογραφία γιατί με ενδιαφέρει πάρα πολύ και με ενδιαφέρει πόσοι καλλιτέχνες φέρνουν στο σήμερα την παράδοση και πώς συνομιλούν με αυτήν.”

Η διευθύντρια της Πινακοθήκης ξεκαθάρισε ότι δεν υπήρχαν προγραμματισμένες εκπαιδευτικές επισκέψεις σχολείων στον Ενδιάμεσο Χώρο για τη συγκεκριμένη έκθεση και ότι τα ζητήματα ασφάλειας μουσειακών χώρων είναι ένα θέμα που θα αρχίσει να απασχολεί όχι μόνο εμάς, αλλά και τα μουσεία διεθνώς. Ξεκαθάρισε επίσης ότι μετά τις πρώτες απειλές, τα μέτρα φύλαξης των συγκεκριμένων έργων ενισχύθηκαν, οι κάμερες προσανατολίστηκαν σωστότερα και τα συγκεκριμένα έργα κυριολεκτικά καρφώθηκαν στον τοίχο, “γι αυτό και βλέπετε ότι το σύστημα ανάρτησης έμεινε στη θέση του, όταν τα έργα αποσπάστηκαν”.

Ολοκληρώνοντας μας είπε ότι όλο το ζήτημα αντιμετωπίζεται από την Εθνική Πινακοθήκη ομόψυχα, ενώ πρόσθεσε εμφατικά: “Δεν θεωρώ σωστό να λειτουργούμε σε καμία περίπτωση υπό το κράτος του φόβου και του φανατισμού”. 

Το κόνσεπτ της έκθεσης και γιατί επέλεξε τα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη

Νωρίτερα, μιλώντας στους δημοσιογράφους ακριβώς μπροστά από τα έργα τέχνης που βρίσκονται στο πάτωμα απείραχτα, σπασμένα μετά τον βανδαλισμό, η διευθύντρια της ΕΠΜΑΣ είπε ότι η ξενάγηση γίνεται για να “αντιληφθούμε τι σημαίνει αυτή η εικαστική έκθεση συνολικά, και ποιο είναι το σκεπτικό της”.

Τα συγκεκριμένα έργα “συνοδεύουν” την έκθεση με τα χαρακτικά του Γκόγια, ρηξικέλευθα για την εποχή τους – έργα που είναι αιχμηρά ψυχογραφήματα της κοινωνίας. “Είναι έργα που αποτέλεσαν τομή για την κοινωνία και την ιστορία εκείνη την εποχή και τον κατέταξαν ως τον πρώτο μοντέρνο καλλιτέχνη στην ιστορία της τέχνης. Θέλησα ως Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης και επιμελήτρια της παρούσας έκθεσης, να συνεχίσω το πρόγραμμα του ενδιάμεσου χώρου, με μια έκθεση δέκα καλλιτεχνών –  που από διαφορετικές αφετηρίες εναγκαλίζονται και εικονίζουν το αλλόκοτο, το υβριδικό, και το γκροτέσκο.”.

Η κ. Τσιάρα υπογραμμίζει ότι στην έκθεση “Η Σαγήνη του Αλλόκοτου” γίνεται μια μελέτη και μια ερμηνεία εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και διαχείριση τραυματικών εμπειριών. “Οι καλλιτέχνες εδώ και 150 χρόνια τουλάχιστον, δεν απεικονίζουν μόνο το ωραίο. Δεν απεικονίζουν μόνο ήρεμες, ευχάριστες ψυχικές καταστάσεις. Δεν μελετούν μόνο την εικόνα του όμορφου. Αυτή είναι η δύναμη της τέχνης. Να αποκαλύπτει πράγματα που δεν φαίνονται εκ πρώτης όψεως και να κάνει έρευνα. Επίσης, η τέχνη θέτει ερωτήματα, δεν δίνει απαντήσεις και πολύ συχνά οι καλλιτέχνες οικειοποιούνται, παίρνουν και κάνουν δικούς τους κώδικες της προηγούμενης εποχής, αισθητικούς κώδικες και εικονογραφικά μοντέλα – και τα φέρουν στο σήμερα.”

Για τον Χριστόφορο Κατσανιώτη μάς είπε: “Χρησιμοποιώντας αυτήν την παράδοση, την εικονογραφική, οικειοποιείται τη φόρμα της εικόνας της θρησκευτικής για να δημιουργήσει αιχμηρά ψυχικά πορτρέτα, κοινωνικά ψυχογραφήματα. (…) Όλη αυτή η έρευνα έχει να κάνει με την υποκειμενικότητά του. Έχει να κάνει με την ψυχοσύνθεσή του. Έχει να κάνει με την κοινωνική κριτική που ασκεί, όπως όλοι οι σκεπτόμενοι καλλιτέχνες στην κοινωνία. Δεν ζωγραφίζει την Παναγία, δεν κάνει λατρευτικές εικόνες, κάνει αιχμηρά ψυχογραφήματα της κοινωνίας και βαθύτερες αναλύσεις και προσεγγίσεις του αλλόκοτου εντός μας και εντός όλων των ανθρώπων. Και από τη σειρά των είκοσι εικονισμάτων που έχει δημιουργήσει, επέλεξα τα τρία που εξέθεσα”.

Η κ. Τσιάρα συνέχισε λέγοντας: “Για λόγους προσωπικούς έχω άμεση εμπειρία και γνώση της μεταβυζαντινής τέχνης. Το στοιχείο αυτό της παραμόρφωσης υπήρχε ήδη στην εκκλησιαστική τέχνη. Ο Ά. Χριστόφορος αποδίδεται κυνόμορφος και σήμερα αν επισκεφθείτε το Χριστιανικό και Βυζαντινό Μουσείο θα τον δείτε. Θεωρώ ότι η ορθόδοξη εικονογραφία έχει πολύ μεγάλη ανεκτικότητα, δημοκρατία και συμπεριληπτικότητα και συμπεριέλαβε αυτό το στοιχείο πολύ πριν το εντοπίσω και το βάλω εγώ σε αυτή την έκθεση.”

Αφήνοντας ορατά τα ίχνη της βίας και του βανδαλισμού ως “Σύμπτωμα”

Το NEWS 24/7 βρέθηκε και σε ξενάγηση της Τετάρτης 12 Μαρτίου και μπήκε από τους πρώτους στην έκθεση. Μπροστά από τα κατεστραμμένα έργα υπήρχε μια ανακοίνωση που εξηγούσε το περιστατικό:

“Τη Δευτέρα, 10 Μαρτίου 2025, και ώρα 11:35, η Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου δέχθηκε επίθεση από τον βουλευτή του κόμματος Νίκη, κ. Νίκο Παπαδόπουλο, ο οποίος, με τη συνδρομή ετέρου ατόμου, καθαίρεσε τα έργα τέχνης του Χριστόφορου Κατσαδιώτη με τίτλους: Εικόνισμα 1, Εικόνισμα 16, Εικόνισμα 17 και ο Άγιος Χριστόφορος. Τα έργα παρουσιάζονταν στην έκθεση με τίτλο «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου» στο Μεσοπάτωμα, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ενδιάμεσος Χώρος».

Οι ανωτέρω απέσπασαν βίαια τα έργα από τον τοίχο και τα πέταξαν στο δάπεδο, με συνέπεια τη θραύση τους. Η επιμελήτρια της έκθεσης και διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, με τη σύμφωνη γνώμη του καλλιτέχνη, αποφάσισε να διατηρήσει τα έργα στη θέση τους, αφήνοντας ορατά τα ίχνη της βίας και του βανδαλισμού ως «Σύμπτωμα».

Έτσι, η βία δεν καταγράφηκε απλώς, αλλά ενσωματώθηκε στην επιμέλεια της έκθεσης, στέλνοντας ένα αδιαμφισβήτητο μήνυμα για την επίθεση που υπέστη η Τέχνη και την αναγκαιότητα της προστασίας της απέναντι σε κάθε μορφή βίας και καταπίεσης. Η Τέχνη, ακόμη και στην βανδαλισμένη της κατάσταση, καλεί σε αντίσταση και υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης, χωρίς φόβο και περιορισμούς.”