Ζωή και πατριαρχία

Ας αρχίσουμε (και πάλι) από τα βασικά, καθώς δυο βουλευτές έδωσαν αφορμή: Στη ζωή, στη διαδρομή της ιστορίας του ανθρώπου, οι θεμελιακές εξουσίες που εναλλάσσονται είναι τρεις: Η πατριαρχία είναι μάλλον η πιο αρχέγονη. Ο καπιταλισμός, γενικότερα η οικονομική εκμετάλλευση, έχει διαχρονική ισχύ. Όσο για την τρίτη, την τεχνοκρατία (προσοχή, όχι τεχνολογία), το μέλλον φαίνεται να της ανήκει.

Αφήνοντας στην άκρη κάθε μονομέρεια ή πόλωση, θα παραδεχθούμε ότι οι τρεις εξουσίες δεν αλληλοαποκλείονται. Συνυπάρχουν και διαπλέκονται. Aυτό που αλλάζει συνήθως είναι το κέντρο βάρους. Ο βουλευτής κ. Κυριαζίδης, για παράδειγμα, ζει στο καπιταλιστικό σύστημα, χωρίς άλλο θα βιώνει την επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά κυριαρχείται από πούρα πατριαρχικά αισθήματα. Το συνειδητοποιεί ή όχι, είναι ακριβώς η άκρατη πατριαρχία που υπαγόρευσε την προτροπή του προς την κ. Κωνσταντοπούλου («κάνε κανένα παιδί») και που καθυστέρησε («του βγήκε με το τσιγκέλι») τη συγνώμη του.

Καθόλου περίεργη η προτροπή, από τα χρόνια της προϊστορίας μέχρι σήμερα για το πατριαρχικό σύστημα η γυναίκα αποτελεί εργαλείο αναπαραγωγής του γένους, της αντρικής εξουσίας. Γι΄αυτό τόσες θεότητες της μητρότητας, (σε μας πχ Ρέα, Ειλείθυια, Δήμητρα, αλλά και σε τόσους άλλους πολιτισμούς) με ύμνους και ειδώλια. Έτσι καταλαβαίνει και την Παναγία ο πατριάρχης (το «π» πεζό, όπως άλλωστε και το «ζ» στον τίτλο του άρθρου, μην παρεξηγηθούμε).

Μόνο οι λίγοι μητριαρχικοί λαοί, ο τρεμάμενος φιλελευθερισμός του 20ού αιώνα και τα απομεινάρια του αμφισβήτησαν το μοντέλο και την αξία χρήσης. Τότε πχ ο σπουδαίος κομίστας – ζωγράφος Moebius (Jean Girault) τολμούσε να γράψει και να ζωγραφίσει τα εικονοκλαστικά του για τον πλανήτη με τη «μεγάλη γεννοβολήστρα»* στο κέντρο του. Ελάχιστα αργότερα η φουτουρίστρια καναδέζα συγγραφέας Margaret Atwood έγραψε την δυστοπική ιστορία της θεραπαινίδας (The Handmaid’s Tale)**, με ανάλογο περιεχόμενο, κάτι σαν θηλυκή εκδοχή του Οργουελλιανού 1984.

Ίσως κάποιος σκεφθεί ότι η επίσημη και η ανεπίσημη αντίδραση για την προτροπή του βουλευτή ήταν υπερβολικές, αφού ζήτησε τελικά συγνώμη. Καμιά υπερβολή, πιστεύω, για δυο λόγους: Πρώτο επειδή, επειδή η μεταχείριση ενός άλλου ανθρώπου ως μέσου -εργαλείου (έστω, τεκνοποίησης) προσβάλλει τον ίδιο τον ανθρώπινο αυτοπροσδιορισμό, την ελευθερία, την αξιοπρέπεια. Δεύτερο, επειδή σε μια άλλη άκρη της πατριαρχικής επιθετικότητας, έστω μακριά, ελλοχεύουν οι γυναικοκτόνοι με τις μαχαιριές και τις αυτοκτονίες.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

*Ο τρελός στύτης, ελλην. εκδ. ARS LONGA.

**Σε ελληνική μετάφραση Α. Κορτώ στις εκδ. Ψυχογιός με τίτλο Η ιστορία της θεραπαινίδας (2018).