Η “Στρίγγλα” του Δημήτρη Λιόλιου – Σε μια κοινωνία με έντονα πατριαρχικά και σεξιστικά κατάλοιπα

Μετά τον επιτυχημένο κύκλο παραστάσεων με “Το Φαγητό” της Μαρίας Λαϊνά, ο Δημήτρης Λιόλιος επιστρέφει με τη νέα προσωπική του δουλειά, μια σύγχρονη σκηνική ανάγνωση του κλασικού έργου «Το Ημέρωμα της Στρίγγλας» του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, στο Θέατρο ΕΛΕΡ – Ελένη Ερήμου.

Το έργο “Το Ημέρωμα της Στρίγγλας” του Ουίλιαμ Σαίξπηρ είναι μια κωμωδία που πραγματεύεται τις σχέσεις εξουσίας και υποταγής μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η υπόθεση εστιάζει στην προσπάθεια του Πετρούκιου, ενός νεαρού άνδρα, να “ημερώσει” τη δύσκολη και ανυπότακτη Κατερίνα, μια γυναίκα με ισχυρή προσωπικότητα και δυναμικό χαρακτήρα, που είναι γνωστή για τη συμπεριφορά της και την άρνησή της να υπακούσει στους παραδοσιακούς κανόνες της κοινωνίας. Μέσα από μια σειρά από πονηρά σχέδια και στρατηγικές, ο Πετρούκιος προσπαθεί να τη μετατρέψει σε “υποτακτική” σύζυγο.

Το έργο που επέλεξε να “ξαναδιαβάσει” ο Δημήτρης Λιόλιος ανεβάζοντας την παράσταση “ΣΤΡΙΓΓΛΑ” εξετάζει με χιούμορ και ειρωνεία τα κοινωνικά στερεότυπα γύρω από τις σχέσεις και τα φύλα. Μια βουτιά στο ψυχοδυναμικό πορτραίτο της εξουσίας, της χειραγώγησης και του ελέγχου. Ποιες μορφές εξαναγκασμού διαμορφώνουν την ταυτότητά μας; Πώς κατασκευάζονται οι ρόλοι μέσα σε μια σχέση;

Δημήτρης Λιόλιος – Εξετάζοντας τις δυναμικές του έργου

«Η επιλογή του έργου ήρθε ως φυσική συνέχεια της ανάγκης να πω κάτι που με συγκινεί τόσο, που με ξεπερνά” μας λέει ο Δημήτρης Λιόλιος, που έχει κάνει τη μετάφραση/κείμενο, τη σκηνοθεσία, και τη δραματουργική επεξεργασία της παράστασης, ενώ συμμετέχει και ως ηθοποιός.

«Δεν ξέρω αν μπορώ να αποδώσω ακριβώς αυτή την αίσθηση που σε κινητοποιεί και σε κάνει να επιστρέφεις ξανά και ξανά στο κείμενο, με την ορμή να μοιραστείς αυτή την ιστορία, να γίνεται όλο και μεγαλύτερη κάθε φορά. “Το Ημέρωμα της Στρίγγλας” του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ περιέχει θεμελιώδη, διαχρονικά και δυστυχώς επίκαιρα ερωτήματα για την εξουσία, την ταυτότητα, τις σχέσεις και τις κοινωνικές δυναμικές.

Σε πρώτη φάση, η μεγαλύτερη πρόκληση στη διασκευή ήταν να δημιουργηθεί μια σωστή, ισορροπημένη και άρτια προσαρμογή για δύο μόνο ηθοποιούς, χωρίς να χαθεί ο πυρήνας και τα χαρακτηριστικά του έργου. Και θεωρώ ότι σε μεγάλο βαθμό το έχουμε καταφέρει. Απογυμνώνοντας ένα κλασικό κείμενο ανακαλύπτεις ανοιχτές γέφυρες επικοινωνίας και επαλήθευσης με τη σημερινή πραγματικότητα, εκεί όπου η κωμωδία και η τραγωδία συναντώνται και συγκρούονται διαρκώς.»

Γιατί ο τίτλος της παράστασης θα ήταν… «Φίμωση»;

Η έννοια της «φίμωσης» εξετάζει τη διαδικασία του περιορισμού, του εγκλωβισμού και της δυσφορίας, όπως και η δραματουργική προσέγγιση της παράστασης. Ωστόσο, χωρίς να θέλω να προδώσω περισσότερα, παραμένει μια κωμωδία ή τουλάχιστον αυτό είναι το σημείο εκκίνησης. Αναφερόμαστε λοιπόν όχι μόνο στην αποσιώπηση του λόγου, αλλά και στην καταστολή της προσωπικότητας, της ταυτότητας και της ελευθερίας του ατόμου. Οτιδήποτε δεν εκφράζεται μόνο με πράξεις, με λόγια, με σκέψεις, με τα όρια που θέτει η κοινωνία, το φύλο και η οικογένεια. Ο όρος «Στρίγγλα» είναι αναμφίβολα πιο ευδιάκριτος και ανοιχτός, προσφέροντας την αναγκαία σύνδεση με το αρχικό κείμενο, ενώ ταυτόχρονα αφήνει χώρο για την αναγνώριση μιας σύγχρονης ανάγνωσης.

Πώς προσεγγίσατε την έννοια της εξουσίας, της χειραγώγησης και της έμφυλης ταυτότητας μέσα στο έργο;

Η εξουσία και η χειραγώγηση δεν είναι απλώς πολιτικά ή κοινωνικά φαινόμενα, αλλά κυρίως ψυχολογικά, αφού ενσωματώνονται στις προσωπικές σχέσεις των χαρακτήρων. «Χάλια φαίνεσαι, ομορφιά μου. Αδιαθέτησες;» Μόνο αυτό το απόσπασμα αρκεί για να σκεφτεί κανείς την παθογένεια αυτής της «λογικής» και να κατανοήσει το πλαίσιο εργασίας στο οποίο αναφερόμαστε.

Εξετάζοντας τις δυναμικές του έργου, η εξουσία γίνεται ένα εργαλείο που δεν χρησιμοποιείται μόνο για την επιβολή ενός ατόμου πάνω στο άλλο, αλλά και για τη διαμόρφωση της ταυτότητάς του. Τα πάντα κατασκευάζονται και αναδομούνται συνεχώς επάνω στη σκηνή και σε αυτό βρίσκω απεριόριστη γοητεία. Δεν έχουμε να πιαστούμε ή να κρυφτούμε από πουθενά… Δεν είναι λίγα άλλωστε τα σημερινά στερεότυπα γύρω από τον ρόλο των φύλων και τις κοινωνικές επιταγές που διαμορφώνουν τις αντιφάσεις της ταυτότητάς μας. «Τρέξε σαν κορίτσι…» / «Χτύπα σαν άντρας…»

Η παράσταση χαρακτηρίζεται ως ένα ψυχολογικό παιχνίδι. Πώς μεταφέρεται αυτή η αίσθηση στη σκηνή;

Τα πράγματα γίνονται επικίνδυνα όταν δεν είναι εμφανώς αναγνωρίσιμα. Ο βασικός άξονας της παράστασης περιστρέφεται γύρω από το «παιχνίδι» ως έννοια και αποτέλεσμα. Ξεκινάμε και υπηρετούμε μια συγκεκριμένη, πυκνή φόρμα, την οποία σταδιακά εγκαταλείπουμε, αμφισβητώντας τη θέση μας σε κάθε στιγμή. Η ψυχολογική διάσταση του έργου εκφράζεται, λοιπόν, μέσω της έντασης και των συνεχών σκηνικών ανατροπών. Την ίδια αφετηρία έχουν και όλα τα υλικά μας, η σκηνογραφία, τα κοστούμια, η μουσική, οι φωτισμοί. Ένας ανοιχτός διάλογος με το τι ακριβώς χρειαζόμαστε για να προχωρήσουμε. Να φτάσουμε ακριβώς εκεί που θέλουμε να φτάσουμε… Τι όμως μπορεί να συμβαίνει ακριβώς σε εκείνο το σημείο και τι έχουμε θυσιάσει στο όνομα αυτής της ανάγκης; Ποιος άραγε δεν έχει βρεθεί μέσα σε μια συνθήκη, μια σχέση, και αθόρυβα, χωρίς να το καταλάβει, δεν έχει τραυματιστεί; Αυτή η ετεροχρονισμένη αίσθηση του «Τί έγινε ρε παιδιά… Πότε συνέβη αυτό;».

Στο σκηνοθετικό σας σημείωμα αναφέρεστε στο γέλιο (και) ως μηχανισμό ελέγχου. Πώς λειτουργεί το κωμικό στοιχείο σε αυτό το ανέβασμα;

Το κωμικό στοιχείο στο συγκεκριμένο ανέβασμα δεν προκύπτει από τη σαρκαστική ή γελοία απεικόνιση των χαρακτήρων, αλλά από την απογυμνωμένη ένταση του έργου και την ανατροπή των προσδοκιών. Μια φάρσα. Μια σχέση. Μια παρεξήγηση. Και μια αφορμή. Το γέλιο, ως μηχανισμός ελέγχου, αναδεικνύει τη διαφορά μεταξύ του εξωτερικού κωμικού στοιχείου και του βαθύτερου ψυχολογικού τραγικού υπόβαθρου. Είναι το εργαλείο που κρύβει τη βία της χειραγώγησης πίσω από μια δήθεν αθώα διάθεση, εντείνοντας την αίσθηση του κλειστού κύκλου στον οποίο είμαστε όλοι συνένοχοι. Εκεί που το γέλιο είναι συνώνυμο της αποδοχής ή της αποστασιοποίησης, ακριβώς εκεί που λειτουργεί ως άμυνα απέναντι στην καταπίεση.

«Όταν κατάλαβα με τι γελούσα, στεναχωρήθηκα»

Μιλήστε μας λίγο για τον δικό σας ρόλο στη “ΣΤΡΙΓΓΛΑ”.

Ως σκηνοθέτης και ηθοποιός, η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να συνδυάσω την ενεργή συμμετοχή και την ανάγκη να αφουγκραστώ την παράσταση με την ίδια ένταση και βάθος. Ομολογώ ότι η διαδικασία ήταν πολύπλοκη και απαιτητική. Το να συμμετέχω με απόλυτη αφοσίωση, χωρίς να χάνω την κριτική απόσταση που χρειάζεται για να διατηρηθεί η ισορροπία, ήταν εξαιρετικά δύσκολο. Τίποτα δεν θα ήταν το ίδιο χωρίς την πολύτιμη βοήθεια και υποστήριξη όλων των συντελεστών, που ανταποκρίθηκαν σε αυτό το κάλεσμα με υψηλό αίσθημα ευθύνης, φροντίδας και επαγγελματισμού. Θα ήθελα να ευχαριστήσω δημόσια την καθεμία και τον καθένα ξεχωριστά για τον πολύτιμο χρόνο και τη διάθεση τους. Τώρα, ως προς το πρακτικό κομμάτι, αρκεί να σας αναφέρω ότι οι βασικοί χαρακτήρες του έργου ξεπερνούν τους δέκα, και η διασκευή μας είναι μόνο για δύο πρόσωπα, οπότε όπως καταλαβαίνετε περνάμε μέσα από πολλά δια πυρός και σιδήρου.

Αν το κοινό φύγει με μια σκέψη ή ένα συναίσθημα από αυτή την παράσταση, ποιο θα μπορούσε να είναι;

Μόλις λίγες μέρες μετά την πρεμιέρα μας, μου εντυπώθηκε έντονα η φράση ενός θεατή, δίνοντάς μου την ίδια στιγμή ανέλπιστο κουράγιο και δύναμη. «Όταν κατάλαβα με τι γελούσα, στεναχωρήθηκα». Η παράστασή μας δεν προσφέρει απαντήσεις, ωστόσο αναδεικνύει το παιχνίδι που παίζεται ακόμα και σήμερα, ένα παιχνίδι εμφανώς αναγνωρίσιμο, δίπλα μας. Μια κυριολεκτικά εύθραυστη ισορροπία σε μια κοινωνία με έντονα πατριαρχικά και σεξιστικά κατάλοιπα. Βλέπετε, οι σκιώδεις πλευρές των ανθρώπινων σχέσεων είναι αλληλένδετες με την κοινωνική καταπίεση.

Είναι τέτοια η συγκάλυψη που εμπεριέχεται μέσα στην προσχηματική δήθεν ελευθερία, την ισονομία και την ισότητα της γυναικείας φύσης και ταυτότητας, που οφείλουμε να πάρουμε θέση ακαριαία.

Ταυτότητα παράστασης 

• Παίζουν: Δημήτρης Λιόλιος, Αναστασία Χατζάρα
• Κείμενο: Βασισμένο στο έργο του Ο. Σαίξπηρ – «Το Ημέρωμα της Στρίγγλας»
• Μετάφραση, Σκηνοθεσία: Δημήτρης Λιόλιος
• Ελεύθερη διασκευή, Δραματουργική επεξεργασία: Δημήτρης Λιόλιος, Αναστασία Χατζάρα
• Σκηνικά, Κοστούμια: Αλέγια Παπαγεωργίου
• Πρωτότυπη μουσική σύνθεση, Ηχητικός σχεδιασμός: Μίμης Νικολόπουλος
• Κίνηση: Γιάννης Νικολαΐδης
• Φωτισμοί: Ζωή Μολυβδά Φαμέλη
• Καλλιτεχνικός συνεργάτης: Βαγγέλης Αμπατζής
• Ειδικές κατασκευές: Κωνσταντίνος Χαλδαίος
• Φωτογραφίες: Γιώργος Στριφτάρης
• Οπτική ταυτότητα, Social Media: ΜΕΚΑΟΜΕ
• Υπεύθυνη επικοινωνίας: Ευαγγελία Σκρομπόλα
• Κομμώσεις: Θωμάς Γαλαζούλας
• Μακιγιάζ: Βίκυ Κωστοπούλου
• Παραγωγή: d.l.p.
• Εισιτήρια στο ticketservices.gr