Το μυστήριο των μπλε φακέλων

Όταν τον Ιούνιο του 2023 ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης παρέδιδε στους υπουργούς του τους περίφημους μπλε φακέλους, η κίνηση είχε έναν αέρα ανανέωσης και προσδοκίας. Οι φάκελοι αυτοί, με 120 συγκεκριμένους στόχους, 959 επιχειρησιακές δράσεις και αυστηρά χρονοδιαγράμματα, υποσχέθηκαν να εισαγάγουν στην ελληνική πολιτική μια κουλτούρα αξιολόγησης, διαφάνειας και λογοδοσίας.

Ωστόσο, με τον τελευταίο ανασχηματισμό να έχει πλέον ανακοινωθεί, επανέρχεται στο προσκήνιο ένα σημαντικό και εν πολλοίς ξεχασμένο ερώτημα: σε ποιο βαθμό επηρέασαν πράγματι οι μπλε φάκελοι τις κυβερνητικές αποφάσεις; Με άλλα λόγια, αντανακλούν οι αλλαγές στο νέο κυβερνητικό σχήμα την αξιολόγηση των υπουργών με βάση τις επιδόσεις τους, ή μήπως παραμένουν αποτέλεσμα πολιτικών επιδιώξεων αποκατάστασης εσωτερικών ισορροπιών;

Σχεδόν δύο χρόνια μετά την ανακοίνωση των μπλε φακέλων, οι πολίτες εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση στα αποτελέσματα των επιδόσεων και των αξιολογήσεων, γεγονός που εύλογα δημιουργεί αβεβαιότητα για τα πραγματικά κριτήρια και αυτού του ανασχηματισμού. Αυτό ενδέχεται να υπονομεύει τη δέσμευση της κυβέρνησης για διαφάνεια και λογοδοσία και, κατά συνέπεια, να αποδυναμώνει την αξιοπιστία της πρωτοβουλίας των μπλε φακέλων.

Η διεθνής εμπειρία προσφέρει παραδείγματα για το πώς η δημοσιοποίηση της αξιολόγησης λειτουργεί ευεργετικά: χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Φινλανδία ενισχύουν τη λογοδοσία και την υπευθυνότητα των πολιτικών στελεχών, ανοίγοντας στο κοινό την πρόσβαση στα αποτελέσματα αυτών των διαδικασιών. Έτσι, όχι μόνο καθίσταται ξεκάθαρη η πολιτική λογική πίσω από τις αλλαγές, αλλά ενισχύεται και η εμπιστοσύνη των πολιτών προς την εκτελεστική εξουσία.

Πέρα από τη θεωρητική συζήτηση, η κυβέρνηση έχει μπροστά της μια ευκαιρία να δείξει έμπρακτα πόσο σοβαρά αντιμετωπίζει την αξιολόγηση, τη λογοδοσία και την αξιοκρατία, αποτελώντας η ίδια καλή πρακτική. Εάν δεν ανοίξει το «μαύρο κουτί» των μπλε φακέλων, τότε κινδυνεύει να επικοινωνήσει το μήνυμα πως ζητάει από τους άλλους – και ειδικότερα τους δημόσιους υπαλλήλους και οργανισμούς– κάτι που η ίδια επιλέγει να μην εφαρμόζει στον πυρήνα της. Αυτό θα ήταν ένα παράδοξο μήνυμα, που θα υπονόμευε τη συνολική αξιοπιστία των πολιτικών της επιλογών.

Επομένως, τώρα που ο ανασχηματισμός είναι γεγονός, η κυβέρνηση καλείται να αποδείξει ότι μπορεί να ανταποκριθεί στην υψηλή προσδοκία που η ίδια έθεσε για τον εαυτό της. Αν δεν ανοίξει τους «μπλε φακέλους», έστω συνοπτικά ή επιλεκτικά, κινδυνεύει να χάσει την ευκαιρία να μετατρέψει μια πρωτοβουλία σε ουσιαστική πολιτική πράξη με θετικό πρόσημο και αντίκτυπο. Και αυτό θα ήταν κρίμα.