N. Πανουργιά: Γιατί ο Τραμπ κήρυξε τον πόλεμο στα αμερικανικά πανεπιστήμια

O Nτόναλντ Τραμπ έχει κηρύξει τον πόλεμο εναντίον των πανεπιστημίων των ΗΠΑ. Ετσι και και αλλιώς ο Αμερικανός πρόεδρος “θρέφεται” πολιτικά από τις συγκρούσεις, οπότε το να ανοίξει ένα ακόμη μέτωπο είναι προφανώς κάτι απολύτως αναμενόμενο. Τι είναι αυτό όμως που ωθεί τον Τραμπ να απειλεί το Κολούμπια με αναστολή της κρατικής επιχορήγησης ύψους 400.000.000 δολαρίων; Αναζητήσαμε την ανθρωπολόγο και συγγραφέα, καθηγήτρια στο στο Κολούμπια, Νένη Πανουργιά η οποία ανέλυσε διεξοδικά την κατάσταση για λογαριασμό των αναγνωστών του NEWS 24/7.

Γιατί η νέα κυβέρνηση προχωρά σε τόσες δραστικές περικοπές και γιατί ειδικά στο Κολούμπια;

Μπορώ να σας δώσω μόνο μια ελάχιστη εικόνα από το τι συμβαίνει στα πανεπιστήμια της χώρας αυτή τη στιγμή.
Είναι λάθος να θεωρήσουμε ότι ο πόλεμος εναντίον της τριτοβάθμιας είναι πόλεμος εναντίον του Κολούμπια, όπως είναι και λάθος να σκεφτούμε ότι το Κολούμπια δεν έχει στοχοποιηθεί, γιατί και τα δύο ισχύουν. Ναι μεν το Κολούμπια έχει απειληθεί με την αναστολή κρατικής οικονομικής εισφοράς ύψους 400.000.000 δολαρίων, σε πρώτη φάση, αλλά και το Johns Hopkins απειλείται με κατακράτηση 800.000.000 δολ.

Ο πόλεμος εναντίον των πανεπιστημίων δεν είναι τωρινός και πολλοί θα υποστήριζαν ότι είναι η ενσάρκωση της αντίθεσης προς την διανόηση που υπάρχει στην χώρα σχεδόν εξ αρχής και που άλλοτε εμφανίζεται ως αντι-ελιτισμός, άλλοτε ως μέρος της εχθρότητας Βορείων και Νοτίων ή Ανατολικών πολιτειών και της επέκτασης «στη Δύση». Αλλά είναι μια εχθρότητα που αναβιώνει και ενισχύεται με την προεδρεία Ρέιγκαν και τους λεγόμενους «πολιτιστικούς πολέμους» και που αρθρώνεται σταθερά και δυναμικά από τότε.

Το 2015 ο τότε Κυβερνήτης του Γουισκόνσιν, Scott Walker, αφαίρεσε 300 εκατομμύρια από τον εκπαιδευτικό προϋπολογισμό της πολιτείας και απείλησε με κατάργηση του θεσμού της μονιμότητας των πανεπιστημιακών. Μετά από τεράστιες κινητοποιήσεις αναγκάστηκε να αποσύρει και τις δύο ενέργειες. Χαρτογράγησε, όμως, για τους ακροδεξιούς τον τρόπο της νομικής και εκτελεστικής ιχνηλάτησης ενός τέτοιου μελλοντικού και πιο οργανωμένου σχεδίου.

Η επίθεση της κυβέρνησης Τράμπ είναι εναντίον όλης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, δεν περιορίζεται στο Κολούμπια. Είναι οργανωμένη, μελετημένη, και προγραμματική. Το 2021 ο νύν αντιπρόεδρος JD Vance, απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Γέηλ όπου είχε σπουδάσει με απανωτές υποτροφίες, έκανε μία ομιλία όπου απομόνωσε το πανεπιστήμιο ως τον κύριο εχθρό της Δεξιάς, ανακατασκευάζοντας μερικώς την προηγούμενη θέση του Νίξον ότι ο εχθρός είναι οι καθηγητές των πανεπιστημίων, δηλαδή το έμψυχο υλικό, όχι ο θεσμός. Στόχος της ακροδεξιάς, βέβαια, δεν είναι η κατάργηση των πανεπιστημίων.

Ο στόχος είναι να εκκενωθεί το πανεπιστήμιο από την σημασία του ως χώρος που ορίζει, καλλιεργεί και ενθαρρύνει την ελεύθερη, κριτική, και ανεξάρτητη σκέψη και να εποικισθεί από μια καινούργια νοηματοδότηση που, όπως είπε ο ίδιος ο Βανς το 2015 και ανέπτυξε πιο πρόσφατα ο αρχιτέκτονας του Project 2025, Paul Dans, θα προωθεί την σκέψη που ορίζει τα φύλα ως μόνο δύο, θα προστατεύει τον γάμο και την οικογένεια, δεν αναγνωρίζει μειονότητες ή ετερότητες, απαιτεί η Δικαιοσύνη να υποστηρίζει τον λόγο του κράτους, και η επιστήμη τα συμφέροντα της Αμερικής. Αυτή δεν είναι δική μου ερμηνεία, είναι αυτούσια τα λόγια του P2025.

Στις 14 Μαρτίου το Υπουργείο Παιδείας έστειλε στην διοίκηση του Κολούμπια ένα υπόμνημα με δέκα προϋποθέσεις που πρέπει να αποδεχτεί για να αρχίσει η συζήτηση για την μη απόσυρση της ομοσπονδιακής συνεισφοράς των 400 εκατομμυρίων δολαρίων, που, όμως, δεν θα εξασφαλίσει την διατήρηση των σχεδόν 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων συνολικής οικονομικής ενίσχυσης που παίρνει το πανεπιστήμιο από το κράτος με την μορφή υποτροφιών, επιχορηγήσεων, και ερευνητικών προγραμμάτων. Μεταξύ των προϋποθέσεων που έθεσε το Υπουργείο είναι η αποβολή και απέλαση διά παντός των φοιτητριών/ών που πέρασαν από πειθαρχικό για την κατάληψη του πανεπιστημίου την άνοιξη του 2024, η απαγόρευση της χρήσης μάσκας στους χώρους του πανεπιστημίου, η άδεια στους φύλακες του πανεπιστημιακού χώρου να προβαίνουν σε συλλήψεις, η παρέμβαση του Υπουργείου στην διαδικασία επιλογής φοιτητών, και η πλήρης μεταφορά της εκτελεστικής και διοικητικής εξουσίας στο γραφείο της προέδρου, από τις διάφορες επιτροπές και σώματα του πανεπιστημίου όπου βρίσκονται μέχρι τώρα.

Προφανώς αυτό που προετοιμάζει το υπουργείο είναι η αναδιοργάνωση του γραφείου της προέδρου σύμφωνα με το δόγμα της «ενιαίας εκτελεστικής εξουσίας» (unitary executive) και η απομάκρυνσή της και αντικατάστασή της από πρόεδρο που θα είναι τοποθετημένος και ελεγχόμενος από την κυβέρνηση, κάτι που στην Ελλάδα θυμόμαστε από την εποχή της Χούντας, όπου οι πρυτάνεις ορίζονταν από το ΥΠ. Ή, όπως έγινε πριν λίγες μέρες στο Florida Atlantic University όπου η Διοικούσα Επιτροπή του πανεπιστημίου, που είχε ορισθεί από τον Κυβερνήτη, όρισε ως νέο πρόεδρο τον αντιπρόεδρο της εταιρείας GEO Group, εταιρεία ίδρυσης και διαχείρισης ιδιωτικών φυλακών και στρατοπέδων μεταναστών και προσφύγων.

Για να μπορέσουμε, όμως, να καταλάβουμε τις πρόσφατες παρεμβάσεις της κυβέρνησης Τράμπ στο σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις ΗΠΑ, θα πρέπει να αναλογιστούμε δύο πράγματα ταυτοχρόνως. Το ένα έχει να κάνει με την εμμονή του ίδιου του Τράμπ με το Κολούμπια και εμπίπτει στον χώρο της ψυχανάλυσης του δρόμου: Ο Τράμπ είναι ένα παιδί από το Κουήνς που δεν κατάφερε να πάει στο Κολούμπια γιατί δεν είχε τα απαραίτητα ακαδημαϊκά προσόντα κι αναγκάστηκε να πάει στο Fordham κι από κει στο Wharton όπου σπούδασε Μεσιτικές Σπουδές και ήταν φοιτητής πολύ κάτω του μετρίου, όπως έχουν πει οι καθηγητές του (ο ένας, δηλαδή, που τον θυμάται).

Είναι σημαντικό να το κρατήσουμε αυτό υπ’ όψιν μας για να μπορέσουμε να σκεφτούμε τoν κόμβο αναγνώρισης που δημιουργείται ανάμεσα στο προσωπικό, ατομικό πρόγραμμα Τράμπ (που δεν είναι παρά ένα ανδρείκελο, αυτό που οι Άγγλοι έχουν ονομάσει «χρήσιμος ηλίθιος») και το μεγαλύτερης εμβέλειας και επικινδυνότητας πρόταγμα του Project 2025, που κατευθύνει την κυβέρνηση και που είναι πρόταγμα επιβολής ακροδεξιών και φασιστικών προγραμμάτων σε πλανητικό επίπεδο. Και αυτό είναι κομβικό σημείο.

Η επίθεση εναντίον του Κολούμπια που παρατηρείται αυτή τη στιγμή από τους ακροδεξιούς βασίζεται κι αυτή στα δύο αυτά παραπάνω σημεία—το Κολούμπια, με τους ίδιους όρους ψυχανάλυσης του δρόμου, είναι το πανεπιστήμιο που και είναι ένα τα επτά του Κισσού (μη κερδοσκοπικά ιδιωτικού δικαίου, με καμμία σχέση με τα ιδιωτικά, όπως έχω εξηγήσει και στο παρελθόν) και είναι και τελείως cool: είναι στη Νέα Υόρκη, έχει τεράστιο αριθμό βραβείων Νόμπελ, Όσκαρ, Έμμυ, Τόνυ, έχει κοινωνικό και πολιτικό πρόσημο, έχει μη ομοιογενή φοιτητικό και διδακτικό πληθυσμό, και ιστορία πολιτικών κινητοποιήσεων. Είναι, επίσης, το πανεπιστήμιο απ’ όπου ξεκίνησε και το κίνημα εναντίον του Βιετνάμ και το κίνημα εναντίον της γενοκτονίας στη Γάζα. Όπως έλεγε προσφάτως ένας από τους πρυτάνεις στο Πανεπιστήμιο Κέημπριτζ, το Κολούμπια είναι φάρος.

Πως αντιδρούν οι διδάσκοντες και οι φοιτητές σ’ αυτήν την επιλογή;

Το διδακτικό προσωπικό ακόμη προσπαθεί να δει τι ακριβώς από όλα όσα έχουν ανακοινωθεί και απειληθεί θα φτάσουν στην πόρτα του πανεπιστημίου. Η κυβέρνηση έχει δώσει διορία στο πανεπιστήμιο μέχρι τις 20 του μηνός να απαντήσει για το αν δέχεται τους όρους ή όχι. Η πρόεδρος έχει δηλώσει ότι δεν θα υποκύψει στον εκβιασμό της κυβέρνησης και το μεγαλύτερο μέρος των διδασκόντων στηρίζει αυτή την στάση. Αλλά το φοιτητικό σώμα ασχολείται εξ ολοκλήρου με το θέμα της Γάζας και των ποινών που ανακοινώθηκαν εναντίον των φοιτητών. Μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει φοιτητική αντίδραση.

Πόσο επηρεάζεται η καθημερινή λειτουργία του Πανεπιστημίου από τις περικοπές;

Στις αίθουσες διδασκαλίας δεν βλέπουμε διαφορά. Τα μαθήματα γίνονται κανονικά, όπως και οι συνελεύσεις και τα σεμινάρια, κι αυτό γιατί οι σχολές που δεν είναι άμεσα συνδεδεμένες με την πρακτική εκπαίδευση και εξάσκηση, δηλαδή οι Τομείς Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Σπουδών, η Σχολή Καλών Τεχνών, και τα Μεταπτυχιακά προγράμματα, δεν εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις κρατικές επιχορηγήσεις.

Αλλά τα ερευνητικά εργαστήρια της Ιατρικής Σχολής και της Σχολής Δημόσιας Υγείας, που εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από επιχορηγήσεις και ερευνητικά κονδύλια των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας και που έλαβαν διαταγή άμεσης διακοπής εργασιών πριν ένα μήνα, έχουν αναγκαστεί να απολύσουν τους ερευνητές τους και να θανατώσουν τα πειραματόζωά τους γιατί τα προγράμματά τους έχουν υποστεί περικοπές λειτουργικών εξόδων από 63% σε 15% επί του συνολικού ποσού της επιχορήγησης. Σε άλλα πανεπιστήμια, όμως, που δεν έχουν την οικονομική ευρωστία του Κολούμπια, ή που είναι περισσότερο εκτεθειμένα στην κρατική οικονομική βοήθεια, τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα. Παντού, όμως, έχουν καταργηθεί προγράμματα εκμάθησης γλωσσών, γιατί το Ινστιτούτο του Υπουργείου που τα επιχορηγούσε καταργήθηκε.

Έχουν κλείσει προγράμματα της NASA που ήταν προσαρτημένα σε πανεπιστημιακές μονάδες, καθώς και Τομείς περιβαλλοντικής έρευνας, όπως και προγράμματα των οποίων το αντικείμενο είναι οποιαδήποτε πληθυσμιακά μειονοτική ή ειδικής ευαλωτότητας ομάδα (γυναίκες, ΛΟΑΤΚΙ, Μαύροι, Λατίν@, ΑΜΕΑ, έγκλειστοι, κτλ.). Τμήματα που μέχρι πέρσυ δέχονταν 19-24 μεταπτυχιακούς φέτος έχουν δεχτεί 7. Τμήματα έχουν αποσύρει τις προσφορές εισαγωγής φοιτητών που είχαν κάνει στα τέλη Ιανουαρίου. Πολλά πανεπιστήμια, μεταξύ αυτών και η Ιατρική του Κολούμπια, έχουν παγώσει όλες τις προσλήψεις σε κάθε βαθμίδα.

Η αιχμή του δόρατος ήταν οι κινητοποιήσεις για την Παλαιστίνη που μεταφράστηκαν ως αντισημιτισμός. Η κυβέρνηση Τράμπ επικαλείται τις κινητοποιήσεις για να υποστηρίξει ότι το πανεπιστήμιο δεν έχει αντιμετωπίσει επαρκώς και αποτελεσματικά το πρόβλημα του αντισημιτισμού και, επομένως, οι περικοπές είναι τιμωρία γι’ αυτή την ολιγωρία του πανεπιστημίου. Έχω γράψει και στο παρελθόν ότι στο πολιτικό επίπεδο αυτή είναι μόνο πρόφαση, γιατί όλοι όσοι κι όσες καταφέρονται εναντίον του πανεπιστημίου και της εκπαίδευσης είναι βαθύτατα αντισημίτες, όπως προκύπτει από την ιδεολογία τους και την μέχρι πρότινος δημόσια παρουσία τους. Το δόρυ, όμως, είναι μεγάλο και είμαστε ακόμη μόνο στην αρχή αυτού του πολέμου.