Jude Kelly: Η ιδρύτρια του φεμινιστικού WOW στο NEWS 24/7 – “Πρέπει να μιλήσουμε στα αγόρια”

Το Φεστιβάλ WOW (Women of the World), τολμηρό, ειλικρινές και αφυπνιστικό, επιστρέφει στο ΚΠΙΣΝ για τρίτη χρονιά, και κρίνοντας από το πλούσιο πρόγραμμά του, οι συζητήσεις και οι “συναντήσεις” του θα ξεπεράσουν κάθε προσδοκία.

Το WOW είναι ένα από τα πιο “ζωντανά”, πολυπολιτισμικά και ενδιαφέροντα φεστιβάλ που αφορούν γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα, και ουσιαστικά ενσωματώνει όσα μπορεί να κουβαλάει το δυνατό επιφώνημα “γουάου”. Μια ολόκληρη γκάμα συναισθημάτων που νιώθουμε όταν ακούμε τις προσωπικές ιστορίες των ανθρώπων, όταν συζητούνται ελεύθερα και αληθινά.

“Ψυχή” του WOW, που φιλοξενείται από τις 4 έως τις 7 Απριλίου στην Αθήνα στο ΚΠΙΣΝ είναι η Βρετανίδα θεατρική σκηνοθέτις και παραγωγός, Jude Kelly. “Ένα κορίτσι από το Λίβερπουλ”  όπως λέει η ίδια που ξεκίνησε με το όνειρο μιας πρωτοβουλίας για την ενδυνάμωση των γυναικών και σήμερα ηγείται μιας πολυπρισματικής φεστιβαλικής δράσης, που αριθμεί περισσότερα από 100 φεστιβάλ και εκδηλώσεις, ενώ έχει αγγίξει τις ζωές εκατομμυρίων ατόμων, με ομιλίες και events σε έξι ηπείρους.

Τη συναντήσαμε στο Λονδίνο και μιλήσαμε μαζί της για τι άλλο παρά για τις διεθνείς εξελίξεις στα θέματα του φενιμισμού, την εμπειρία της στην Ελλάδα, καθώς και τη συμπερίληψη των ανδρών στις συζητήσεις για την έμφυλη βία και τα θέματα ισότητας.

Jude Kelly – Μία “γουάου” διαδρομή 15 χρόνων

Με την ευκαιρία των 15 χρόνων του διεθνούς WOW βρεθήκαμε στις 8 Μαρτίου στο Royal Albert Hall στο Λονδίνο, όπου η Jude Kelly συνομίλησε επί σκηνής με την κορυφαία Αμερικανίδα ακτιβίστρια, ακαδημαϊκό και συγγραφέα Angela Davis, γνωστή για τη δράση της στη δεκαετία του 1960 με τους Μαύρους Πάνθηρες και το κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μεταξύ των εξαιρετικών ομιλητών της βραδιάς και η “παγκόσμια φεμινίστρια” και είδωλο των Eurythmics, Annie Lennox, (ιδρύτρια της μη κερδοσκοπικής πρωτοβουλίας The Circle, για τη στήριξη των δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών που αντιμετωπίζουν βία και αδικία σε όλο τον κόσμο).

Ακριβώς πριν από την εκδήλωση στο Royal Albert Hall η Jude Kelly μας μίλησε για το WOW και τα όσα αντιπροσωπεύει. Ένας πληθωρικός χαρακτήρας, με έναν πολύ ενδιαφέροντα συνδυασμό. Είναι μια γυναίκα που βλέπει τα πράγματα ωμά ρεαλιστικά, αλλά ταυτόχρονα είναι μια οραματίστρια της επόμενης ημέρας. Όταν ξεκίνησε το WOW πριν από 15 χρόνια δεν περίμενε φυσικά ότι το πρόβλημα της ανισότητας θα λυνόταν εύκολα και σύντομα.

Δεν γνώριζε καν την πλήρη εικόνα της πολυπλοκότητας του ζητήματος, και ξεκίνησε να δώσει απαντήσεις σε δύσκολα ερωτήματα, όπως: Γιατί οι γυναίκες θεωρούνται άτομα “δεύτερης κατηγορίας”. Ποιες είναι οι βιώσιμες μέθοδοι για την αλλαγή; Πώς η ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των γυναικών βοηθά στη δημιουργία αλληλοκατανόησης και αλλαγής;  Πολλά βελτιώθηκαν σε αυτά τα 15 χρόνια, αλλά ο δρόμος είναι μακρύς και δύσκολος.

Μέσα στον ορυμαγδό πληροφοριών και διεθνών αποκαλύψεων για τη βία κατά των γυναικών σήμερα, η Kelly αισθάνεται αισιόδοξη επειδή πλέον υπάρχει η “γλώσσα” για να περιγράψουν οι γυναίκες το πώς νιώθουν, να διεκδικήσουν τα νομικά τους δικαιώματα και να υπάρξει αλλαγή. Βέβαια μια “αλλαγή” που φαίνεται ότι θα φέρει τα πάνω κάτω στα θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων δυστυχώς λέγεται… Τραμπ με όλα τα δυσάρεστα συμπαραδηλούμενα.

“Να εδραιώσουμε μια νέα φιλοσοφία αλλαγής”

Κάπου εκεί, λοιπόν, αναδύεται ο Τραμπ και το μοντέλο του μάτσο αρρενωπού, λευκού ισχυρού ηγέτη που τα σαρώνει όλα και επικρατεί. Η Jude Kelly για τις διεθνείς εξελίξεις μας λέει το αυτονόητο. Η ρητορική αυτή δεν είναι κάτι καινούργιο. Eίναι μια αναχρονιστική αντίληψη που ταυτόχρονα θέλει τη γυναίκα, μητέρα και σύζυγο και τον άνδρα ισχυρό.

Φυσικά προβλέψεις για την επόμενη μέρα δεν μπορούν να γίνουν, αλλά λαμβάνοντας υπόψη την αποδόμηση των κεκτημένων δικαιωμάτων για την άμβλωση, καθώς και φαινόμενα όπως ο Άντριου Τέιτ και η περίφημη manosphere (την οποία πρόσφατα έμαθαν όλοι λόγω “Adolechense”), βλέπουμε ότι προωθείται μια υφέρπουσα  ιδέα ότι οι γυναίκες έχουν ξεφύγει, ότι δεν σέβονται πια τους άνδρες, ότι είναι ανεξέλεγκτες. Αν δεν είμαστε προσεκτικοί, μας λέει η J.Kelly, κινδυνεύουμε να επιστρέψουμε σε ένα στερεότυπο όπου οι γυναίκες πρέπει να “συμμορφώνονται”, και αυτό είναι σοβαρό πισωγύρισμα. 

Είναι πολύ σημαντικό να εδραιώσουμε μια νέα φιλοσοφία αλλαγής, που δεν αφορά μόνο τις γυναίκες. «Όσοι αγωνίζονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να ενωθούν ακόμη περισσότερο, να ξεπεράσουν τις διαφορές τους και να συνεργαστούν” μας λέει εμφατικά.

“Οι άνδρες πρέπει να εμπλακούν πιο ενεργά σε συζητήσεις για την ισότητα”

Τι σημαίνει υγιής ανδρισμός; 

Η Jude Kelly μας λέει ότι στη Βρετανία τα σχολεία έχουν αρχίσει να δίνουν περισσότερες ευκαιρίες για διάλογο ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια – και εμείς σκεφτόμαστε πόσο πίσω είμαστε στο εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα αναφορικά με αυτά τα ζητήματα. «Στα σχολεία να συζητηθούν οι υγιείς σχέσεις με σεβασμό. Τα παιδιά, από τη φύση τους, ενδιαφέρονται για την ανθρώπινη δικαιοσύνη, ανησυχούν για το περιβάλλον, τους αρέσει ένας δίκαιος κόσμος. Το ένστικτο των παιδιών από νωρίς τα σπρώχνει στο να βρουν τρόπους συνεργασίας. Τα σχολεία και οι οικογένειες πρέπει να κάνουν πολύ περισσότερα για να μιλήσουν στα αγόρια. Έχουμε αφιερώσει πολύ χρόνο στο να ενδυναμώσουμε τα κορίτσια—και καλά κάναμε. Όμως, τι λέμε στα αγόρια; Φοβόμαστε να τους μιλήσουμε, γιατί δεν ξέρουμε τι να τους πούμε. Συνήθως, τους λέμε τι δεν πρέπει να κάνουν. Δεν μπορείς να παρακινήσεις κάποιον λέγοντάς του απλώς τι να μην κάνει. Πρέπει να του δώσεις έναν νέο, θετικό ρόλο. Πρέπει να ανοίξουμε τη συζήτηση για το τι σημαίνει ‘υγιής ανδρισμός’. Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε και για τα αγόρια.”

Από την άλλη συζητάμε ότι στη σύγχρονη εποχή και οι άνδρες αισθάνονται συστημικά στριμωγμένοι, και νιώθουν ότι το πρόβλημά τους είναι οι… γυναίκες. Κάτι που δεν ισχύει. Είναι μια “στενή” θεώρηση του ανδρισμού, που πια δεν ταιριάζει με την κοινωνία στην οποία ζούμε. Και «…οι μόνοι που μπορούν να ανοίξουν και να νομιμοποιήσουν μια τέτοια συζήτηση είναι οι ίδιοι οι άνδρες” μας λέει η Kelly.

Και συμπληρώνει: «Είμαστε όλοι προϊόντα των πολιτισμών μας. Και μόνο αν καταλάβουμε αυτό, μπορούμε να το αλλάξουμε. Γι αυτό και οι άνδρες δεν πρέπει να φοβούνται να συμμετέχουν στο φεμινιστικό κίνημα. Το επόμενο βήμα, κατά τη γνώμη μου, είναι η σύνδεση των δύο φύλων γύρω από την έννοια της ισότητας. Γιατί το φύλο δεν αφορά μόνο τις γυναίκες. Αφορά όλους μας.”

Στην Ελλάδα έχουμε έλλειμμα πίστης; Πιστεύουμε ότι είναι εφικτό να αλλάξουν τα πράγματα;

Όταν η Kelly παρουσίασε το WOW Show στην Εναλλακτική Σκηνή του ΚΠΙΣΝ μάς ζήτησε να σηκωθούμε όρθιοι αν πιστεύουμε ότι η αλλαγή και η ισότητα θα γίνουν πραγματικότητα. Και ελάχιστες/οι σηκώθηκαν. Εύλογη ερώτηση, μήπως στην Ελλάδα έχουμε… έλλειμμα πίστης;

«Tο έχω ξαναδεί να συμβαίνει” μας λέει η Kelly. «Σχεδόν όλοι πιστεύουν ότι η αλλαγή θα ήταν κάτι καλό, αλλά οι περισσότεροι δεν πιστεύουν ότι θα συμβεί. Και αυτό είναι αποθαρρυντικό, γιατί αν δεν πιστεύεις ότι κάτι μπορεί να γίνει, τότε σίγουρα δεν θα συμβεί. Ο λόγος που πολλοί δεν σηκώνονται είναι γιατί δεν νιώθουν σίγουροι. Πώς μπορούν να είναι βέβαιοι ότι η αλλαγή θα έρθει; Απογοητεύονται εύκολα.

Αλλά αν δούμε την ιστορία, θα διαπιστώσουμε ότι πολλές μεγάλες αλλαγές ξεκίνησαν με μικρά, σταθερά βήματα. Κάποτε, οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο δεν μπορούσαν να διαβάσουν ή να γράψουν. Η παιδεία θεωρούνταν προνόμιο των λίγων, και πολλοί δεν πίστευαν καν ότι οι απλοί άνθρωποι μπορούσαν να μορφωθούν. Κι όμως, μέσα σε αιώνες, η εκπαίδευση έγινε θεμελιώδες δικαίωμα.

Το ίδιο και με τα άτομα με αναπηρία: κάποτε θεωρούνταν αδύνατον να έχουν μια πλήρη ζωή. Και τώρα έχουμε Παραολυμπιακούς Αγώνες, που αποδεικνύουν πόσα μπορούν να καταφέρουν οι άνθρωποι όταν αρνούνται να αποδεχτούν τα όρια που τους επιβάλλονται.

Το ίδιο πιστεύω και για τα δικαιώματα των γυναικών. Ακόμα κι αν δούμε παραδείγματα όπως το καθεστώς των Ταλιμπάν, που προσπαθεί να μας επιστρέψει σε μια “προϊστορική” αντίληψη για τις γυναίκες, η αλήθεια είναι πως δεν μπορούν πλέον να ισχυριστούν ότι οι γυναίκες “δεν μπορούν” να κάνουν κάτι. Γιατί οι γυναίκες έχουν ήδη αποδείξει ότι μπορούν. Και πιστεύω ότι, τόσο από ηθική όσο και από οικονομική σκοπιά, οι κοινωνίες θα συνεχίσουν να προωθούν τα δικαιώματα των γυναικών – ακόμα κι αν αυτό συμβαίνει με αργούς ρυθμούς.”

Όταν τη ρωτάμε σε ποιες χώρες οι γυναίκες του ακροατηρίου σηκώνονται όρθιες και έχουν πίστη στην αλλαγή η απάντηση έχει ενδιαφέρον.

«Το παράδοξο είναι ότι στις δυτικές χώρες, όπου υποτίθεται ότι τα δικαιώματα είναι πιο προχωρημένα, το κοινό είναι πιο απογοητευμένο. Ενώ σε χώρες όπως το Πακιστάν, το Νεπάλ, η Σρι Λάνκα ή η Κένυα, η ανισότητα είναι τόσο εμφανής, που τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες αναγνωρίζουν αμέσως ότι χρειάζεται αλλαγή. Οι άνδρες εκεί είναι συχνά πιο πρόθυμοι να υποστηρίξουν τα γυναικεία δικαιώματα, επειδή βλέπουν καθαρά την αδικία.

Στη Δύση, όμως, πολλοί άνδρες πιστεύουν ότι οι γυναίκες έχουν ήδη όλα τα δικαιώματα που χρειάζονται. Θα πουν: “Μα, οι γυναίκες μορφώνονται, δουλεύουν, έχουν ελευθερίες – άρα ποιο είναι το πρόβλημα;”. Και αυτό είναι εξαντλητικό για τις γυναίκες, γιατί πρέπει συνεχώς να εξηγούν και να αποδεικνύουν ότι η ανισότητα εξακολουθεί να υπάρχει.»

Επίλογος – Πώς θα ήταν αν ζούσαμε σε έναν κόσμο έμφυλης ισότητας

Αναφορικά με την εμπειρία της στην Αθήνα και στο ΚΠΙΣΝ η J.Kelly επικέντρωσε το ενδιαφέρον της στις γυναίκες που ήρθαν από την ελληνική επαρχία και μας αποκάλυψε τον στόχο της τα φεστιβάλ WOW να αρχίσουν να επεκτείνονται και μακριά από τις μητροπόλεις, ακόμα και με τη μορφή μεμονωμένων σεμιναριακών κύκλων με ομιλίες και συζητήσεις. Το μέλλον του WOW είναι η επέκτασή του σε περισσότερες κοινότητες και η συμπερίληψη των αγοριών στη συζήτηση για την ισότητα.

Κλείσαμε τη συζήτηση με την Jude Kelly να μας δίνει τον καλύτερο επίλογο, αλλά και ένα προσωπικό mantra αισιοδοξίας.

“Παρά όλα τα προβλήματα, είναι συναρπαστικό να σκεφτούμε πώς θα ήταν αν ζούσαμε πραγματικά σε έναν κόσμο ισότητας των φύλων. Μπορώ να φανταστώ, για παράδειγμα, έναν κόσμο όπου οι άνδρες και οι γυναίκες είναι πολύ πιο ενωμένοι στη φροντίδα της οικογένειας και τη μέριμνα. Αυτό που θα παραχθεί στις σχέσεις και στις τέχνες θα αλλάξει και θα είναι συναρπαστικό να το δούμε. Είμαστε πραγματικά μόνο στην αρχή πολλών πραγμάτων που θα συμβούν. Δεν θα ζω για να το δω να εξελίσσεται, αλλά για μένα, όλα είναι ακόμα πιθανά για το ανθρώπινο είδος.”