ΠΩΣ Η ΑΙ “ΑΝΑΣΤΑΙΝΕΙ” ΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ

– «Ash?»
– «I’m here.»

Μία ερώτηση γεμάτη απόγνωση και μία “καθησυχαστική” απάντηση που μπορεί να σε στοιχειώσει. Τα μηνύματα είναι οικεία, το χιούμορ γνώριμο και η φωνή στο τηλέφωνο ακούγεται ίδια. Ύστερα, στέκεται στο κατώφλι της πόρτας. Μοιάζει τόσο ζωντανός που για μια στιγμή ξεχνάς ότι… έχει πεθάνει.

Το μακρινό πια 2013, προβάλεται στις οθόνες μας το 1ο επεισόδιο της 2ης σεζόν του “Βlack Mirror”. Η σειρά φαινόμενο έχει επιστρέψει με ακόμα έναν κύκλο επεισοδίων, έτοιμη να μας φέρει αντιμέτωπους με τις πιο σκοτεινές πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης και δημιουργίας.

Το επεισόδιο με τον τίτλο “Be Right Back”, με μια απλή, αλλά ταυτόχρονα τρομακτικά ρεαλιστική ιδέα, αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί μελλοντικά να παρέμβει στην ανθρώπινη ψυχή – αν της το επιτρέψεις – και να επηρεάσει τη διαδικασία του πένθους. Όταν η Μάρθα “ανασταίνει” τον σύντροφό της μέσω ενός ghostbot και τελικά ως ένα ανδροειδές, η σειρά μάς καλεί να σκεφτούμε αν είναι η τεχνολογία που προσφέρει παρηγοριά ή αν αυτή η προσπάθεια μάς απομακρύνει από την πραγματικότητα του πένθους.

Πριν από 12 χρόνια, το σενάριο έμοιαζε με άλλη μια τεχνολογική δυστοπία, ανταποκρινόμενη στα υψηλά στάνταρ της σειράς. Σήμερα φαίνεται πως ήταν μια ανατριχιαστική προφητεία καθώς σχεδόν όλα όσα διαδραματίζονται στον ταραγμένο από την απώλεια κόσμο της Μάρθας είναι πλέον πραγματικότητα.

ΠΟΣΟ ΜΑΚΡΙΑ ΘΑ ΕΦΤΑΝΕΣ

Ανέκαθεν οι άνθρωποι έψαχναν τρόπο να γεφυρώσουν το τελεσίδικο χάσμα που δημιουργεί ο θάνατος. Σήμερα, εταιρείες όπως η “HereAfter AI” και το “Replika” προσφέρουν υπηρεσίες που επιτρέπουν σε όσους το επιθυμούν να “επικοινωνούν” με τους αγαπημένους τους ακόμη και μετά τον θάνατό τους, δημιουργώντας ψηφιακές εκδοχές τους. Αυτά τα ghostbots, όπως αποκαλούνται, χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για να δημιουργήσουν μία ψηφιακή εκδοχή του θανόντα, με την οποία οι χρήστες μπορούν να αλληλεπιδρούν, να μιλούν, και να ξαναζήσουν συναισθηματικές στιγμές.

Παράλληλα, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία deep fake, το λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να δημιουργήσει μια διαδραστική ψηφιακή αναπαράσταση ενός θανόντα χρησιμοποιώντας το ψηφιακό του περιεχόμενο, όπως φωτογραφίες, emails και βίντεο.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ GHOSTBOTS

Tα ghostbots είναι μια σχετικά νέα και αμφιλεγόμενη τεχνολογική εξέλιξη, που συνδυάζει την τεχνητή νοημοσύνη με τη διαχείριση της μνήμης και του πένθους.

Πρόκειται για ψηφιακά avatars ανθρώπων που έχουν πεθάνει, τα οποία δημιουργούνται με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης. Συνήθως, εκπαιδεύονται πάνω σε δεδομένα του εκλιπόντος – όπως μηνύματα, email, αναρτήσεις στα social media, ηχογραφήσεις ή βίντεο – ώστε να μπορούν να μιλούν ή να αλληλεπιδρούν με τρόπο που θυμίζει το άτομο που έχει πεθάνει.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΨΗΦΙΑΚΗΣ “ΑΘΑΝΑΣΙΑΣ”

Σε αυτό το πλαίσιο, ένα ενδεικτικό πάραδειγμα είναι η “HereAfter AI” είναι μια εταιρεία που αναπτύσσει τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης για να βοηθήσει τους ανθρώπους να συνεχίσουν να επικοινωνούν με τους αγαπημένους τους μετά τον θάνατό τους.

Η υπηρεσία περιγράφεται από την εταιρεία ως “διαδραστική εφαρμογή αναμνήσεων”. Πρακτικά, ο χρήστης ξεκινά μία ψηφιακή συζήτηση με έναν ψηφιακό βοηθό και μέσα από τη συνομιλία παρέχει δεδομένα όπως ηχητικά μηνύματα, ιστορίες από τη ζωή του, βίντεο και άλλες πληροφορίες που είναι χαρακτηριστικές για εκείνον.

Σκοπός αυτής της διαδικασίας είναι να δημιουργηθεί μία ψηφιακή εκδοχή του εαυτού του ώστε οι αγαπημένοι του να μπορούν να ακούν τη φωνή του, να “μιλάνε” μαζί του και να επικοινωνούν ακόμα και μετά τον θάνατό του.

ΜΑΣ “ΣΤΟΙΧΕΙΩΝΟΥΝ” ΤΑ ΨΗΦΙΑΚΑ “ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ”;

Εκ πρώτης όψεως, η χρήση αυτών των εργαλείων μπορεί να μοιάζει παρηγορητική. Η σκέψη να ξαναμιλήσεις με κάποιον που έχεις χάσει και η ιδέα πως το “για πάντα” μπορεί να γίνει πραγματικότητα (εν μέρει) ίσως να προσφέρουν κάποιου είδους συναισθηματική ανακούφιση, ένα μέσο για να “μειώσεις” τον πόνο του πένθους.

Ωστόσο, η δυνατότητα να συνομιλήσουμε με τον αγαπημένο μας, ακόμα κι αν δεν είναι πια φυσικά παρών, φέρνει στο προσκήνιο σοβαρά ερωτήματα για το όριο της ανθρώπινης εμπειρίας και το πώς αυτή αλληλεπιδρά με την τεχνολογία όπως:

• Ποιος έχει το δικαίωμα να “αναστήσει” έναν νεκρό ψηφιακά;
• Είναι θεμιτό να μιλάς με μια “αντανάκλαση” του αγαπημένου σου που δεν είναι ο ίδιος;
• Τι συμβαίνει αν κάποιος χρησιμοποιήσει το avatar χωρίς συναίνεση ή με κακόβουλο σκοπό;
• Μπορεί αυτή η διαδικασία να παρατείνει ή να στρεβλώσει το πένθος;

Οι παραπάνω προβληματικές είναι μόνο μερικές από όσες μπορούν να προκύψουν αν αναλογιστούμε το νέο πεδίο που απλώνεται μπορστά μας αναφορικά με τη χρήση τεχνολογιών ΑΙ και το πένθος.

Θέλοντας να εξερευνήσουμε – όσο γίνεται- αυτή τη θεματική και έχοντας επικεντρωθεί περισσότερο στο κατά πόσο η χρήση τέτοιου είδους τεχνολογίας επηρεάζει το πένθος αλλά και στα ηθικά ζητήματα που μπορεί να προκύψουν, συνομιλήσαμε με την ψυχολόγο – ψυχοθεραπεύτρια Ζωή Κρυώνη.

Μιλώντας στο Magazine του ΝΕWS 24/7 η κ. Κρυώνη αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στα στάδια του πένθους, στις ψυχολογικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα που πενθούν και στο κατά πόσο η ΑΙ μπορεί να λειτουργήσει υποστηρικτικά στη διαδικασία.

ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΟΥ ΠΕΝΘΟΥΣ

“Η διαδικασία της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου, το πένθος, αρχικά, είναι μία εξ ορισμού δύσκολη διαδικασία για το άτομο εφόσον συνεπάγεται το τέλος της επικοινωνίας, της σύνδεσης, της επαφής και της ίδιας της ύπαρξης. Μέσω μελετών που εξέταζαν τα συναισθήματα ατόμων που έρχονταν αντιμέτωπα με κάποια ανίατη ασθένεια, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα άτομα σε μεγάλο ποσοστό περνούσαν από κάποιες φάσεις ή στάδια μετά την ανακοίνωση της διάγνωσης. Η Elisabeth Kübler- Ross αναφέρθηκε σε αυτά τα στάδια που φαίνεται να εμφανίζονται σε διάφορες περιστάσεις ζωής που ενέχουν την απώλεια, π.χ. ένας χωρισμός, μία απόλυση, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, και εντόπισε τα εξής:

• Άρνηση
• Θυμός
• Διαπραγμάτευση
• Κατάθλιψη
• Αποδοχή

Βέβαια εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι η πορεία του ατόμου στα στάδια αυτά δεν είναι γραμμική ούτε τελεσίδικη. Δε σημαίνει επομένως ότι όλοι θα περάσουν από όλα τα στάδια, ότι ακόμα κι αν περάσουν θα είναι με την ίδια σειρά και με την ίδια ένταση ή δυσκολία. Το πένθος είναι μία αρκετά προσωπική υπόθεση και η βίωση του εξαρτάται από πολλούς ατομικούς, κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Συνεπώς δε βοηθά το άτομο να αναρωτιέται σε ποιο στάδιο βρίσκεται, εφόσον δεν υπάρχει «σωστός τρόπος» να πενθεί κάποιος.”

ΤΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΕΝΑ ΑΤΟΜΟ ΠΟΥ ΠΕΝΘΕΙ

“Το άτομο που πενθεί έρχεται αντιμέτωπο αρχικά με την ίδια την απώλεια του προσώπου και αυτό είναι από μόνο του οδυνηρό. Το άτομο που υπάρχει, σκέφτεται, νιώθει, αναπολεί δυσκολεύεται να αντιληφθεί τη μη ύπαρξη.

Αφετέρου, το άτομο μέσω της απώλειας αγαπημένων προσώπων έρχεται σε επαφή άμεσα- πολλές φορές με αναπάντεχο τρόπο – με την τρωτή ανθρώπινη ύπαρξη και κατά συνέπεια και με τον δικό του θάνατο. Διαπιστώνει την τελεσίδικη φύση του θανάτου που δεν επιδέχεται διαπραγμάτευση.

Τα όπλα του ατόμου απέναντι σε αυτή τη μάχη μοιάζουν να ωχριούν. Κι όμως… Έχουμε δει ότι τα άτομα που διαθέτουν ένα ευρύ κοινωνικό δίκτυο, τα άτομα που έχουν χτίσει δεσμούς και επικοινωνούν τα συναισθήματά τους φαίνεται να ανταπεξέρχονται στη διαδικασία του πένθους και να βιώνουν το γλυκόπικρο αίσθημα της αποδοχής. Σαφώς τα άτομα, που νιώθουν να καταπνίγονται μέσα στο βίωμα του πένθους από το συναίσθημα της θλίψης ή ενδεχομένως διαπιστώνουν ότι η καθημερινότητα και η ρουτίνα τους δε φαίνεται να επανέρχεται ακόμα και μετά το πέρας μεγάλων χρονικών διαστημάτων, μπορεί να νιώσουν την ανάγκη να μιλήσουν με έναν ειδικό. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν είναι ένδειξη αδυναμίας. Το αντίθετο μάλιστα.

Το βίωμα του πένθους, επαναλαμβάνω, ότι είναι μία τόσο μοναδική διαδικασία όσο και το άτομο που το βιώνει. Για να το κατανοήσουμε μπορούμε να φανταστούμε το πένθος ως μία διαδρομή που δεν έχουμε ξανακάνει, με το όχημα που ο καθένας μας έχει, διαφορετικά φορτωμένο με ό,τι μπορεί να κουβαλά στη μέχρι τότε ζωή του. Μία ανεξερεύνητη διαδρομή που μπορεί να έχει στροφές ή μεγάλες ευθείες, ανηφόρες που ζορίζουν το όχημά μας ή κατηφόρες που μας ξεκουράζουν, στάσεις μεγάλες ή μικρές. Η απόσταση είναι εξίσου άγνωστη για τον καθένα όσο και ο τελικός προορισμός. Σε κάθε περίπτωση, στο τέλος της διαδρομής κανείς δεν θα είναι ίδιος.”

ΜΠΟΡΕΙ Η ΑΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΣΤΗΡΙΓΜΑ ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΠΕΝΘΟΥΝ;

“Η διαδικασία του πένθους όπως αναφέραμε μπορεί να είναι μία αρκετά απαιτητική διαδικασία για το άτομο, κατά την οποία το τελευταίο δοκιμάζεται και ταυτόχρονα δοκιμάζει τρόπους και μέσα για να διαπιστώσει τι δουλεύει για το ίδιο και τι όχι. Το να αποφασίσει κάποιος-α να εξετάσει την τεχνητή νοημοσύνη ως μέσο για τη διαχείριση του πένθους, δεν μπορεί εύκολα να τεθεί υπό κρίση (καλό- κακό, χρήσιμο- ανώφελο). Εφόσον αυτό διατίθεται ως εργαλείο, τότε μπορεί και να δοκιμαστεί. Το αν όμως πράγματι θα αποδώσει και θα βοηθήσει είναι μία άλλη, μελλοντική συζήτηση που θα χρειαστεί να κάνουμε, όταν πλέον θα έχουμε ερευνητικά δεδομένα για το αν όντως μπορεί να φανεί χρήσιμο ή όχι.

Όπως με κάθε μέσο όμως που θα χρησιμοποιήσει το άτομο που πενθεί, θα είναι καλό να έχει προηγουμένως αναρωτηθεί: «Τι αναζητώ;», «Τι επιδιώκω να πετύχω με αυτό που δοκιμάζω;». Και κάπου εδώ ερχόμαστε να εξετάσουμε πώς λειτουργεί η «φυσική νοημοσύνη», αν μου επιτραπεί ο όρος, εννοώντας την ανθρώπινη αντίδραση απέναντι στο από καταβολής του κόσμου και των κοινωνιών αναπόφευκτο του θανάτου.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος εξελισσόμενος ανέπτυξε την διαδικασία του πένθους ως μηχανισμό αντιμετώπισης της απώλειας. Έτσι ξεκινώντας πολλές φορές από την άρνηση «Δεν μπορεί να μου συμβαίνει εμένα αυτό», μπορεί να προχωρήσει στον θυμό «Γιατί σε μένα;», «Είναι άδικο». Έπειτα να περάσει από τη διαπραγμάτευση «Αν δεν είχα πάει εκεί/ αν δεν είχα κάνει αυτό, ίσως να μην είχε συμβεί εκείνο» και ενδεχομένως μετά στην θλίψη «Δε θέλω να κάνω τίποτα», «Δεν βρίσκω νόημα/ κίνητρο». Τέλος, αργά ή γρήγορα, επέρχεται η αποδοχή «Η ζωή συνεχίζεται», «Όλα θα πάνε καλά».

Το κατά πόσο, λοιπόν, η παρέμβαση της τεχνητής νοημοσύνης σε μία διαδικασία που αναπτύχθηκε προστατευτικά, ώστε το άτομο να αντιμετωπίζει την τελεσίδικη φύση του θανάτου, θα μπορούσε να συμβάλλει θετικά, δεν νομίζω ότι είμαστε σε θέση να το απαντήσουμε με σιγουριά. Είναι όμως σίγουρο ότι είναι καλό να στεκόμαστε σκεπτικιστικά και κριτικά απέναντι σε μία τεχνολογική εξέλιξη που προσφέρει εύκολες, γρήγορες και επιφανειακές λύσεις σε τόσο ουσιώδη, βαθιά και ανθρώπινα προβλήματα”.

ΕΝΔΕΧΕΤΑΙ Η ΑΙ ΝΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΗΣΕΙ ΣΤΟ ΠΕΝΘΟΣ ΤΟΝ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΟΥ;

“Η τεχνητή νοημοσύνη, παρά την ανθρωπόμορφη στάση που μπορεί να έχει σε ζητήματα που απαιτούν μία ευαίσθητη συναισθηματική προσέγγιση, δεν παύει να είναι μία βάση δεδομένων που τροφοδοτείται από πληροφορίες, που εμείς παρέχουμε, σε συνδυασμό με πρόσβαση σε κάθε διαθέσιμη γνώση. Παρόλα αυτά, η ανθρώπινη διαπροσωπική επικοινωνία αποτελείται κατά 80% περίπου από τη μη λεκτική, την άρρητη πληροφορία που μεταφέρεται από τον πομπό προς τον δέκτη, όπως οι εκφράσεις του προσώπου, ο τόνος της φωνής, η βλεμματική επαφή. Αυτό αφήνει το μικρότερο ποσοστό, 20% περίπου, στην καθαρά λεκτική πληροφορία. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος εξελίχθηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να αναγνωρίζει από τη βρεφική ηλικία εκφράσεις προσώπου πολύ πριν κατακτήσει τη γλώσσα (The still face experiment), γεγονός βέβαια που βγάζει νόημα και εξελικτικά, αφού η γλωσσική επικοινωνία εξελίχθηκε σταδιακά τα τελευταία 70.000- 40.000 χρόνια. Τα δεδομένα αυτά συνηγορούν στο ότι ο άνθρωπος ανέπτυξε την αλληλεπίδραση εξωλεκτικά βασιζόμενος στο ένστικτο και το συναίσθημα. Αυτές οι δυνατότητες που καθιστούν τον άνθρωπο αυτό που είναι, δύσκολα μπορούν να υποκατασταθούν από την τεχνητή νοημοσύνη- τουλάχιστον άμεσα.

Το άτομο που πενθεί και βρίσκεται σε μία ευάλωτη κατάσταση δεν έχει τόσο ανάγκη από μία παράθεση πληροφοριών όσο από μία περισσότερο συναισθηματική προσέγγιση που μπορεί να μην περιλαμβάνει απαραίτητα λεκτικά μηνύματα. Η υποστήριξη έχει πολλές «ανθρώπινες» μορφές, όπως την παραμονή δύο ανθρώπων στη σιωπή- και αυτό είναι εντάξει.

Αντίστοιχα η ψυχοθεραπεία ακολουθεί μία πορεία που αφορά στην εκ νέου διαμόρφωση μιας μοναδικής σχέσης, της θεραπευτικής, η οποία μπορεί και ως έναν βαθμό να λειτουργήσει ως θεραπευτικό εργαλείο ή και ως επανορθωτική εμπειρία. Ωστόσο, όπως όλες οι σχέσεις και οι αλληλεπιδράσεις, έτσι και η θεραπευτική υπόκειται στη θεωρία που αναφέρθηκε παραπάνω. Άρα και εδώ η μη λεκτική επικοινωνία, η ενεργητική ακρόαση και η ενσυναισθητική στάση του θεραπευτή αποτελούν ορισμένα από τα σημαντικότερα εργαλεία του”.

ΟΙ ΗΘΙΚΕΣ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΙ ΣΤΟ ΠΕΝΘΟΣ

“Τα ηθικά ερωτήματα αναφορικά με την τεχνητή νοημοσύνη είναι μία εκτενής συζήτηση που δεν καταλήγει σε ουσιαστικές απαντήσεις, εφόσον από ένα σημείο και έπειτα φτάνει σε φιλοσοφικό επίπεδο. Η τεχνητή νοημοσύνη φαίνεται σαν να σκέφτεται. Άρα υπάρχει; Η διατύπωση του Ρενέ Ντεκάρτ εδώ φαίνεται να δημιουργεί ένα ηθικό δίλημμα. Η ύπαρξη μέχρι πρότινος αφορούσε μόνο τον άνθρωπο. Μπορεί αυτό να αλλάξει από δω και στο εξής; Πρόκειται άραγε για μία σκεπτόμενη οντότητα χωρίς φυσική υπόσταση; Αν αυτό ισχύει τότε η ύπαρξη φαίνεται να επεκτείνεται ως έννοια ώστε να συμπεριλάβει την κατηγορία του τεχνητού νου.

Παρόλα αυτά το κίνημα του υπαρξισμού που ασχολείται με τα υπαρξιακά ερωτήματα αναζητά μεταξύ άλλων το νόημα. Αυτό το κίνημα φανερώνει τη διαχρονικότητα των υπαρξιακών αναζητήσεων των ανθρώπων, γεγονός που φαίνεται να ξεχωρίζει τον ανθρώπινο από τον τεχνητό νου. Ο άνθρωπος αποτελεί το ον εκείνο που εξελίχθηκε τόσο ώστε να αναπτύξει συνείδηση, να κατανοήσει την ίδια του την ύπαρξη και να αναρωτιέται πάνω σε αυτή. Εντέλει μάλιστα ο ίδιος ανέπτυξε μία τεχνητή νοημοσύνη, από την οποία έχει φτάσει σε σημείο να νιώθει απειλή.

Οι ηθικές ανησυχίες και τα ερωτήματα που γεννώνται αναφορικά με την υποστήριξη ατόμων σε πένθος αφορούν τόσο, σε ένα πρώτο επίπεδο, στη διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων– παιχνίδι βέβαια που φαίνεται στην πραγματικότητα να έχει εδώ και καιρό χαθεί- όσο και στην προσβολή της ανθρώπινης ύπαρξης, αξιοπρέπειας και υπόστασης μέσω της παροχής ευαίσθητων πληροφοριών για άτομα που έχουν φύγει από τη ζωή και δεν έχουν έλεγχο και προφανώς συναίνεση σε κάτι τέτοιο. Ίσως εδώ να διαφαίνεται η ανάγκη ανάπτυξης ενός πλαισίου ηθικής και ρυθμιστικής διακυβέρνησης της τεχνητής νοημοσύνης. Το αρνητικό των ραγδαίων εξελίξεων, όπως εν προκειμένω, των εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης που επεκτείνονται σε ζητήματα, όπως ο θάνατος και η διαχείριση του πένθους, είναι ότι μας πιάνουν εξαπίνης και δεν είμαστε σε θέση, για αρχή, να αντιληφθούμε καν τι έχουμε να αντιμετωπίσουμε”.

Η ΧΡΗΣΗ ΑΙ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

“Η ψυχική υγεία και ο τομέας της ψυχοθεραπείας τα τελευταία χρόνια έχουν γνωρίσει μία ορατότητα που αντανακλά την ανάγκη του ατόμου στις σύγχρονες κοινωνίες για στήριξη. Η απαλλαγή της ψυχικής ασθένειας και της αναζήτησης βοήθειας από το στίγμα, που για χρόνια τη βάραινε σε συντηρητικές κοινωνίες, όπως η ελληνική, φαίνεται να βοήθησε προς αυτήν την κατεύθυνση. Ταυτόχρονα η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί μία νέα εξέλιξη που ενδεχομένως δεν είμαστε ακόμα σε θέση να αξιολογήσουμε. Η κριτική μας στάση απέναντί της θα βοηθήσει στην ασφαλή ανακάλυψη των δυνατοτήτων που προσφέρει. Ίσως, πριν την αναζήτηση των κατάλληλων απαντήσεων, να χρειαστεί να θέσουμε τις κατάλληλες ερωτήσεις. Ο νομπελίστας συγγραφέας Καζούο Ισιγκούρο αναρωτήθηκε πάνω στο ζήτημα: «Πώς μπορεί να μεταβληθεί η αγάπη από τη στιγμή που θα μπορούσαμε να μεταφέρουμε ένα ανθρώπινο ον σε μία βάση δεδομένων;». Το ερώτημα αυτό εκφράζει την εύλογη ανησυχία για την μεταβολή του συναισθήματος εξαιτίας της τεχνολογίας και εν προκειμένω της τεχνητής νοημοσύνης. Το συναίσθημα- και η ανθρώπινη φύση που το συνοδεύει- δεν είναι κάτι που θα μπορούσε να βιώσει ο τεχνητός νους. Ένα βασικό κομμάτι του μάλιστα συμπεριλαμβάνει τη σωματική αντίδραση. Κάποιες φορές μάλιστα αυτή προηγείται της συνειδητοποίησης του συναισθήματος. Σύμφωνα με τη θεωρία μάλιστα των James- Lange η σωματική μας εμπειρία παράγει το συναίσθημα. Όμως από την άλλη πλευρά το άτομο που αναζητά τη βοήθεια στην τεχνητή νοημοσύνη βιώνει το συναίσθημα και ενδεχομένως τη ματαίωση της πλάνης.

Ο τομέας της ψυχικής υγείας γενικότερα φαίνεται ότι θα μπορούσε να βοηθηθεί από αυτό που ονομάζεται παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη, π.χ. μέσω ανάπτυξης λογισμικών που αναγνωρίζουν πρώιμα σημάδια ψυχοπαθολογίας ώστε το άτομο να απευθυνθεί σε ειδικό, με σκοπό την έγκαιρη παρέμβαση.

Αν αντιληφθούμε την τεχνητή νοημοσύνη ως προέκταση δική μας, ως προβολή της ανθρώπινης ποιότητας, τότε ενδεχομένως θα μπορούσε να προσθέσει στις δυνατότητές μας. Αν αντιληφθούμε την τεχνητή νοημοσύνη ως έναν εξωγενή παράγοντα, έξω από μας, που θα μπορούσε να μας υποκαταστήσει τότε γεννάται ένα αίσθημα απειλής. Θεωρώ ότι η ανθρώπινη επαφή, το στοιχείο εκείνο που τα άτομα αναζητούν εν γένει και συμβάλλει καθοριστικά στην ψυχική ευημερία και ανθεκτικότητα, δεν μπορεί και δεν χρειάζεται να υποκατασταθεί”.