RSA: Προβλήματα στην πρόσβαση σε έγγραφα και δικαιώματα για τους πρόσφυγες

Τα χρόνια νομικά και πρακτικά εμπόδια στην πρόσβαση των προσφύγων σε έγγραφα και κοινωνικοοικονομικά δικαιώματα στην Ελλάδα παραμένουν άλυτα, σύμφωνα με τη νέα ετήσια έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα, Δευτέρα (07/04) από την Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και το Íδρυμα PRO ASYL. 

Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και το Íδρυμα PRO ASYL επισημαίνουν και πάλι ότι αυτά τα εμπόδια εκθέτουν πολλούς δικαιούχους διεθνούς προστασίας σε συνθήκες αστεγίας και ένδειας, κατά παράβαση του δικαιώματος στην αξιοπρέπεια και της απαγόρευσης της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης.

«Πολύ δε περισσότερο, καθώς το τελευταίο διάστημα οι επιστροφές αναγνωρισμένων προσφύγων στην Ελλάδα έχουν ενταθεί, με την ενίσχυση των σχετικών πολιτικών επιστροφών από τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Μέσα στο τελευταίο έτος, η RSA έχει εκπροσωπήσει επιστρεφόμενους πρόσφυγες, για παράδειγμα από τη Γερμανία και την Ελβετία, που αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια κατά την προσπάθεια ή απόπειρα ένταξής τους. Καμία και κανείς από αυτούς δεν έλαβε έγγραφα, ενημέρωση ή υποστήριξη κατά την επιστροφή τους. Συχνά βρίσκονται αντιμέτωποι με τον κίνδυνο αστεγίας, λόγω της έλλειψης οποιασδήποτε υλικής βοήθειας», συμπληρώνει σε ανακοίνωσή της η RSA.

«Το 2024 σημαδεύτηκε από την σχεδόν πλήρη αναστολή στοιχειωδών υπηρεσιών για τις προσφύγισσες και τους πρόσφυγες στην Ελλάδα. Μεταξύ αυτών είναι και η απόσυρση υπηρεσιών διερμηνείας από τα camps, συστηματικές ελλείψεις σε ιατρικό και ψυχοκοινωνικό προσωπικό, πλήρης διακοπή του μηνιαίου οικονομικού βοηθήματος σε αιτούσες/ούντες άσυλο. Οι χρόνιες ανεπάρκειες του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου στη διαχείριση χρηματοδοτήσεων και προγραμμάτων έχουν οδηγήσει σε σοβαρά κενά σε υπηρεσίες, με άμεσο αρνητικό αντίκτυπο στις δεκάδες χιλιάδες ανθρώπων που λαμβάνουν διεθνή προστασία και στις προοπτικές ένταξής τους στη χώρα

Σε ό,τι αφορά τα στατιστικά στοιχεία για τις αποφάσεις ασύλου, οι ελληνικές αρχές έχουν εγκρίνει πάνω από 140.000 αιτήσεις ασύλου την τελευταία πενταετία. Ο αριθμός των θετικών αποφάσεων αυξήθηκε σταδιακά από το 2021 έως το 2024, με περισσότερες από 40.000 χορηγήσεις καθεστώτος μόνο το 2024. Στα τέλη του 2024, ήταν ενεργές 83.895 άδειες διαμονής διεθνούς προστασίας και 32.572 άδειες διαμονής προσωρινής προστασίας», αναφέρει η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο στην ανακοίνωσή της.

Η φετινή έκθεση των RSA και PRO ASYL παρέχει αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με:

• Τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που λαμβάνουν καθεστώς διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα ως προς την απόκτηση και ανανέωση εγγράφων, κυρίως την ΑΔΕΤ (Άδεια Διαμονής Ενιαίου Τύπου), αλλά και τα ταξιδιωτικά και φορολογικά έγγραφα και τον ΑΜΚΑ, που προϋποθέτει πλέον σύμβαση εργασίας ή βεβαίωση πρόσληψης από εργοδότη. Πρόκειται για έγγραφα που είναι απαραίτητα για την πρόσβαση σε απασχόληση, υγειονομική περίθαλψη και άλλες κοινωνικές υπηρεσίες.
• Την εξαιρετικά περιορισμένη πρόσβαση σε κοινωνική πρόνοια, συμπεριλαμβανομένου του αποκλεισμού τους από τα περισσότερα επιδόματα, και την επιλεξιμότητα για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.
• Τα εμπόδια και την ελλιπή υποστήριξη στην εύρεση στέγασης (ειδικά δεδομένου ότι το πρόγραμμα στέγασης HELIOS έχει ολοκληρωθεί και το νέο πρόγραμμα HELIOS+ δεν έχει ακόμα τεθεί σε εφαρμογή), τις εξώσεις από τα camps και τον κίνδυνο αστεγίας και ένδειας. Σημειώνεται χαρακτηριστικά ότι το νέο πρόγραμμα HELIOS+ έχει σχεδιαστεί για κλίμακα εξαιρετικά χαμηλότερη από τις πραγματικές ανάγκες του προσφυγικού πληθυσμού στην Ελλάδα, καθώς θέτει συνολικό στόχο 4.323 δικαιούχους διεθνούς και προσωρινής προστασίας, για την επόμενη τετραετία – μόλις γύρω στα 1.000 άτομα ανά έτος. Σήμερα υπάρχουν ήδη 116.467 άτομα με ενεργές άδειες διαμονής διεθνούς και προσωρινής προστασίας, από τα οποία τα 76.195 άτομα έλαβαν την άδεια αυτή στη διετία 2023-2024 (συνεπώς είναι επιλέξιμα για το πρόγραμμα HELIOS+). Άρα, η αναλογία των επωφελούμενων σε σχέση με το σύνολο των επιλέξιμων ανέρχεται σε ποσοστό μικρότερο του 6%. Τα κριτήρια επιλεξιμότητας του HELIOS+ περιορίζουν επίσης σημαντικά τον αριθμό των δικαιούχων.

Επισημαίνεται, επιπλέον, ότι δεν υπάρχει αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα στη χώρα για τις/τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας, σε περίπτωση παραβίασης των δικαιωμάτων τους.

Τέλος, μέσα στα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες και προσφύγισσες, είναι και τα σοβαρά γραφειοκρατικά προβλήματα, καθώς υπάρχει σαφής έλλειψη συντονισμού στην ένταξη από την πλευρά των αρχών, και σοβαρές ελλείψεις σε υπηρεσίες. Ενδεικτικά, η παροχή των δικαιωμάτων που συνδέονται με το καθεστώς διεθνούς προστασίας αποτελεί αρμοδιότητα έξι διαφορετικών υπουργείων της κυβέρνησης, ενώ διαφορετικές δημόσιες υπηρεσίες, υπαγόμενες σε διακριτά υπουργεία, μπορεί να εμπλέκονται στην ίδια διοικητική διαδικασία.

Όλα τα στοιχεία που παρουσιάζονται στη νέα έκθεση για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες και την πρόσβασή τους σε δικαιολογητικά έγγραφα και κοινωνικά δικαιώματα, βασίζονται σε παρατηρήσεις μέσα από την παροχή δωρεάν νομικής συνδρομής σε ανάλογες υποθέσεις. Μέσα στην έκθεση, συμπεριλαμβάνονται οι σχετικές ιστορίες πολλών προσφύγων, τις υποθέσεις των οποίων έχει αναλάβει η RSA.