MONTY PYTHON, ΤΟ “SILLY WALK” ΤΟΥ ΑΝΑΡΧΙΚΟΥ ΧΙΟΥΜΟΡ

Το ημερολόγιο έδειχνε 27 Απριλίου του 1975, όταν στα Century Plaza Cinemas του Λος Άντζελες πραγματοποιήθηκε η πρεμιέρα της ταινίας “Monty Python and the Holy Grail” (στα ελληνικά, “Το Αδελφάτο των Ιπποτών της Ελεεινής Τραπέζης”). Μια μέρα αργότερα, στις 28, η ταινία παίχτηκε στο Cinema II της Νέας Υόρκης, ενώ είχε προηγηθεί στις 3 Απριλίου, η αντίστοιχη πρεμιέρα στο Λονδίνο.

Με αφορμή τη συμπλήρωση μισού αιώνα από το κινηματογραφικό ντεμπούτο μιας από τις πλέον αναρχικές, όσο και σουρεαλιστικές κωμωδίες της ιστορίας, το Magazine θυμάται τους περίφημους “Pythons”, την παρέα με το πλέον σατιρικό, αυθεντικό, καυστικό και ακραίο χιούμορ στα χρονικά του σινεμά.

ΟΙ ΠΑΪΘΟΝΣ ΠΡΙΝ ΤΟΥΣ MONTY PYTHON

Ας δούμε πρώτα πώς δημιουργήθηκαν οι “Monty Python”. Ο Terry Jones, όταν σπούδαζε Αγγλική Λογοτεχνία στις αρχές της δεκαετίας του ’60 στην Οξφόρδη, έπαιζε περιστασιακά στο Oxford Revue, μια κωμική θεατρική ομάδα του Πανεπιστημίου. Εκεί γνώρισε τον Michael Palin, φοιτητή της Σύγχρονης Ιστορίας, επίσης στην Οξφόρδη. Την ίδια εποχή, στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, γνωρίστηκαν ο Graham Chapman, φοιτητής Ιατρικής και ο John Cleese, φοιτητής της Νομικής, αμφότεροι μέλη της κωμικής θεατρικής ομάδας, Cambridge Footlights.

Στην παρέα των Chapman και Cleese προστέθηκε λίγο αργότερα ο Eric Idle, φοιτητής Αγγλικής Φιλολογίας στο Κέιμπριτζ και πρόεδρος των Footlights από το 1965 (ο πρώτος που επέτρεψε την παρουσία γυναικών στην ομάδα). Σε μια περιοδεία των Cambridge Footlights στις ΗΠΑ, ο Cleese συνάντησε για πρώτη φορά στη Νέα Υόρκη τον Terry Gilliam, φοιτητή Κοινωνικών Επιστημών στο Occidental College του Λος Άντζελες. Αρχικά τα έξι μέλη έγραφαν και έπαιζαν σκετς για λογαριασμό της τηλεόρασης του BBC.

Αντιπροσωπευτικά δείγματα αυτής της πρώιμης δουλειάς τους, ήταν το “At last the 1948 Show” (1967) των Κλις και Τσάπμαν, καθώς και το “Do not adjust your set” (1967-1969) των Άιντλ, Γκίλιαμ, Πέιλιν, Τσάπμαν και Τζόουνς, ένα πρόγραμμα για παιδιά με τα χαρακτηριστικά κινούμενα σχέδια του Γκίλιαμ που στη συνέχεια καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό το μοναδικό στιλ των Μόντι Πάιθον. Η μεγάλη επιτυχία αυτών των προγραμμάτων, έφερε νέες προτάσεις συνεργασίας τόσο από την Thames Television, όσο και από το BBC.

Ένα ραντεβού – για πρώτη φορά και των έξι μαζί – στις 11 Μαΐου του 1969 σε ένα ινδικό εστιατόριο στην περιοχή Hampstead του Λονδίνου, συνεχίστηκε αμέσως μετά στο διαμέρισμα του Κλις. Εκείνο το βράδυ “γεννήθηκαν” οι Μόντι Πάιθον, αναλαμβάνοντας να στήσουν το σόου “Monty Python’s Flying Circus”, μια παραγωγή βασισμένη σε σατιρικά σκετς, που δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου από τους ίδιους, αφού έγραφαν τα σενάρια και έπαιζαν τους ρόλους στη σειρά. Πριν συνεχίσουμε, ας τους δούμε όλους μαζί.

• Graham Chapman (Leicester, Αγγλία 1941 – Kent, Αγγλία 1989)
• John Cleese (North Somerset, Αγγλία 1939)
• Terry Gilliam (Minneapolis, ΗΠΑ 1940)
• Terry Jones (Colwyn Bay, Ουαλία 1942 – London, Αγγλία 2020)
• Eric Idle (South Shields, Αγγλία 1943)
• Michael Palin (Sheffield, Αγγλία 1943)

MONTY PYTHON’S FLYING CIRCUS

Στις 5 Οκτωβρίου του 1969 παρουσιάστηκε στο BBC το πρώτο επεισόδιο του “Flying Circus”, που τάραξε τα νερά όχι μόνο στη Βρετανία, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο με το σαρκαστικό και καυστικό του χιούμορ. Οι Μόντι Πάιθον άλλαξαν τα δεδομένα στη βρετανική τηλεόραση, καταρρίπτοντας κάθε συντηρητική αντίληψη με μια μοναδική αναρχική σάτιρα που ξέφυγε πολύ γρήγορα εκτός συνόρων, γνωρίζοντας παγκόσμια επιτυχία. Οι ευφυέστατοι και προκλητικοί entertainers έθεσαν νέα θεμέλια στην κωμωδία, αλλάζοντας όχι μόνο την αντιμετώπισή της από τον μέσο θεατή αλλά ταυτόχρονα και τον τρόπο σκέψης του.

Το “Ιπτάμενο Τσίρκο” ολοκληρώθηκε το 1974, ύστερα από τέσσερις σεζόν επιτυχίας και 45 συνολικά επεισόδια, όπου σχεδόν τίποτε δεν απαγορευόταν μέσα στα πλαίσια μιας κοντρολαρισμένης αναρχίας, κάτι τελείως καινούργιο για ένα μέσο όπως η τηλεόραση. Αναρωτιέσαι σήμερα τι δεν άφησαν όρθιο και απάντηση δεν βρίσκεις. Η σάτιρά τους άγγιξε τολμηρά και στα ίσα την πολιτική, τη γραφειοκρατία, την οικογένεια, τη θρησκεία, ιστορικά πρόσωπα, καθημερινές καταστάσεις απλών ανθρώπων και πάνω απ’ όλα την υποκρισία μιας παρηκμασμένης αυτοκρατορίας που ζούσε ακόμη κάτω από τη σκιά του ξεπερασμένου παρελθόντος της.

Να πούμε εδώ ότι ο Τζον Κλις αποχώρησε από τη σειρά στο τέλος της τρίτης σεζόν, κάτι που σκεφτόταν ήδη από τη δεύτερη. Στη διάρκεια μιας πτήσης με την Air Canada και προορισμό το Τορόντο, είπε στους υπόλοιπους ότι ένιωθε πως δεν είχε να προσφέρει κάτι περισσότερο, κάτι καινούργιο στο “Flying Circus”, πως είχε στερέψει από ιδέες, ενώ ήταν γνωστό ότι δυσκολευόταν πλέον στη συνεργασία του με τον Τσάπμαν, ο οποίος είχε αφεθεί τελείως στην εξάρτησή του από το αλκοόλ.

Παράλληλα με την τηλεοπτική σειρά, οι Πάιθονς ξεκίνησαν και την κινηματογραφική τους καριέρα, με πέντε ταινίες, από το 1971 μέχρι το 1983, με την ίδια σατιρική διάθεση, το ίδιο αυθεντικό ύφος και το ίδιο καυστικό, ακραίο χιούμορ. Ο κινηματογράφος βοήθησε πολύ στην εξάπλωση και παγκοσμιοποίηση του φαινομένου “Monty Python”, καθώς, αντίθετα με το “Ιπτάμενο Τσίρκο” που δεν παιζόταν παντού, οι ταινίες προβάλλονταν σε όλον τον κόσμο.

Μέσα από την οθόνη του σινεμά, τα έξι “τρελοκομεία” απέκτησαν εκατομμύρια φανατικούς οπαδούς για πολλούς λόγους: στάθηκαν απέναντι στο κατεστημένο διακωμωδώντας το όσο ελάχιστοι στο παρελθόν, έσπασαν στερεότυπα στην έννοια της διασκέδασης και του γέλιου, δεν έγιναν ποτέ “ντίβες”, αλλά αντίθετα, παραμένοντας συνεχώς απλοί και εμπνευσμένοι, δεν έπαψαν ποτέ να μας υπενθυμίζουν την ανώτατη τέχνη του αυτοσαρκασμού. Ας θυμηθούμε αυτές τις πέντε ταινίες που έκαναν γνωστούς τους Πάιθονς σε κάθε γωνιά του κόσμου.

1. “AND NOW FOR SOMETHING COMPLETELY DIFFERENT (1971) 

Πρόκειται για την πρώτη κινηματογραφική ταινία των Monty Python, με σκηνοθέτη τον Ian MacNaughton, τον ίδιο που είχε σκηνοθετήσει και τα 41 από τα 45 επεισόδια του “Flying Circus”. Οι Πάιθονς έκαναν μια συρραφή από 45 σκετς της πετυχημένης σειράς του BBC (από τις πρώτες δυο σεζόν), με στόχο να γίνουν περισσότερο γνωστοί στο αμερικανικό κοινό. Οι ίδιοι πάντως δεν θεώρησαν ποτέ τη συγκεκριμένη ταινία ως επιτυχία.

Η παραγωγή χρηματοδοτήθηκε κυρίως από τον Victor Lownes (αντιπρόεδρο της Playboy Enterprises του Χιού Χέφνερ), η συμμετοχή του οποίου όμως στο μοντάζ προκάλεσε πολλές τριβές, αφού ήθελε να έχει λόγο τόσο στην επιλογή των σκετς, όσο και στο στήσιμο της ροής. Το μπάτζετ ήταν τόσο χαμηλό (μόλις 80.000 λίρες στερλίνες), ώστε πολλά οπτικά εφέ που εμφανίζονταν στη σειρά του BBC, δεν συμπεριλήφθηκαν στο φιλμ.

2. “MONTY PYTHON AND THE HOLY GRAIL“ (1975)

Τέσσερα χρόνια μετά, οι Πάιθονς αποφάσισαν να γυρίσουν την πρώτη “πραγματική” τους ταινία με καινούργιο υλικό. Ακόμα και ο Κλις, που όπως αναφέραμε πιο πάνω, είχε εγκαταλείψει την παρέα το 1973, αποφάσισε να επιστρέψει, πεπεισμένος ότι αυτό ήταν ένα νέο και πολύ ενδιαφέρον project. “Οι ιππότες της Ελεεινής Τραπέζης” (όπως ήταν ο ελληνικός τίτλος της ταινίας), βασίστηκε στον μύθο του Βασιλιά Αρθούρου, με σκηνοθέτες τους Τζόουνς και Γκίλιαμ. Όλοι έπαιξαν αρκετούς διαφορετικούς ρόλους, με τον Τσάπμαν να είναι ο πρωταγωνιστής Αρθούρος.

Το φιλμ γυρίστηκε σε διάφορες τοποθεσίες της Σκωτίας και κόστισε μόλις 229.000 λίρες στερλίνες, μεγάλο μέρος των οποίων πρόσφεραν ως επένδυση, τα πολύ γνωστά ροκ συγκροτήματα Pink Floyd, Jethro Tull και Led Zeppelin, μαζί με τον Tony Stratton Smith, ιδιοκτήτη της δισκογραφικής εταιρίας Charisma Records (στην οποία είχαν ηχογραφήσει οι Πάιθονς τα κωμικά τους άλμπουμ). Το “Holy Grail”, που σατιρίζει – προφανώς – τον μύθο του Αρθούρου και του Κάμελοτ, αποθεώθηκε από τους κριτικούς και υπήρξε μια τεράστια εμπορική επιτυχία, αφού τα έσοδα από την προβολή της, ξεπέρασαν τα 80 εκατομμύρια λίρες στερλίνες παγκοσμίως!

3. “MONTY PYTHON’S LIFE OF BRIAN” (1979)

Μετά τη μεγάλη επιτυχία του “Holy Grail”, οι Πάιθονς αποφάσισαν να γυρίσουν μια ακόμα ταινία, αυτή τη φορά με θέμα την Καινή Διαθήκη. Συμφώνησαν να μη σατιρίσουν απευθείας τον Ιησού και τις διδασκαλίες του, αντίθετα έστρεψαν τα βέλη τους κατά της υποκρισίας και της ιδεοληψίας των πιστών, δημιουργώντας έναν “κατά λάθος Μεσσία”, τον Brian Cohen, που είχε γεννηθεί την ίδια στιγμή με τον Ιησού στον διπλανό στάβλο. Ο Τζόουνς ανέλαβε τη σκηνοθεσία και τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στην Τυνησία. Ο πρώην Beatle και μεγάλος φαν των Πάιθονς, Τζορτζ Χάρισον, ανέλαβε τη χρηματοδότηση του project που ξεπέρασε τα 3 εκατομμύρια δολάρια.

Όπως χαρακτηριστικά είχε δηλώσει τότε ο Τζόουνς, “επρόκειτο για το πιο ακριβό εισιτήριο στην ιστορία του σινεμά”! Ο Χάρισον έκανε και ένα cameo πέρασμα από την ταινία ως κομπάρσος. Το “Ένας Προφήτης…Μα τι Προφήτης” (ο ελληνικός τίτλος) απαγορεύτηκε σε πολλές χώρες και προκάλεσε πολλές αντιδράσεις από την εκκλησία ως βλάσφημη προσβολή στον Ιησού και κατ’ επέκταση στον χριστιανισμό. Παρόλα αυτά, η πλειοψηφία των κριτικών την αποθέωσε ως μια “ασυναγώνιστη σάτιρα της θρησκείας”, το κοινό την απογείωσε εισπρακτικά και σήμερα θεωρείται μια από τις κορυφαίες κωμωδίες όλων των εποχών.

4. “MONTY PYTHON LIVE AT THE HOLLYWOOD BOWL“ (1982)

Ενώ προετοιμάζονταν για τα γυρίσματα της ταινίας “Monty Python’s the meaning of life”, οι Πάιθονς πραγματοποίησαν τον Σεπτέμβριο του 1980 τέσσερις ζωντανές εμφανίσεις στο Hollywood Bowl του Λος Άντζελες, οι οποίες κινηματογραφήθηκαν και κυκλοφόρησαν στις αίθουσες με τον τίτλο “Monty Python live at the Hollywood Bowl”, σε σκηνοθεσία του Τέρι Χιούζ. Και οι τέσσερις παραστάσεις ήταν sold out (17.500 άτομα η χωρητικότητα), γεγονός που αποτέλεσε ρεκόρ στην ιστορία του ανοιχτού αμφιθεάτρου για κωμικό act.

Το φιλμ περιλαμβάνει σκετς από το “Flying Circus”, από τις πρώτες δουλειές της παρέας, από έκτακτες εμφανίσεις που είχαν κάνει στη γερμανική τηλεόραση, καθώς και τραγούδια από τον τελευταίο δίσκο που ηχογράφησαν, το “Monty Python’s Contractual Obligation Album”. Σε αυτή την ταινία υπάρχει και το περίφημο “Philosophers’ Football Match”, το ποδοσφαιρικό ματς που διεξάγεται στο Ολυμπιακό στάδιο του Μονάχου, ανάμεσα σε Έλληνες και Γερμανούς φιλόσοφους. Ο Τζον Κλις έχει τον ρόλο του Αρχιμήδη, ενώ ο Έρικ Άιντλ αυτόν του Σωκράτη, που είναι και ο σκόρερ του μοναδικού γκολ στο 89ο λεπτό της συνάντησης!

5. “MONTY PYTHON’S THE MEANING OF LIFE“ (1983)

Η πέμπτη και τελευταία ταινία των Monty Python θυμίζει πολύ το στιλ του “Flying Circus”, αφού πρόκειται για μια σειρά από σκετς που ακολουθούν τις ηλικίες του ανθρώπου από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο. “Το νόημα της ζωής”, όπως ήταν ο ελληνικός τίτλος, είναι με διαφορά το πιο “σκοτεινό” έργο της παρέας, γεμάτο αλλοπρόσαλλες, “ενοχλητικές”, έως και βίαιες στιγμές, διανθισμένες με ένα σουρεαλιστικό “μαύρο χιούμορ”, προορισμένο – σύμφωνα με τα λεγόμενα των πρωταγωνιστών – “να προσβάλλει κυριολεκτικά τους πάντες και τα πάντα”.

Το “Meaning of life” ήταν το τελευταίο project στο οποίο συνεργάστηκαν και οι έξι Πάιθονς και η τελευταία φορά που ο Τσάπμαν βρέθηκε στη σκηνή μαζί με τους υπόλοιπους (πέθανε το 1989 από καρκίνο, σε ηλικία 48 ετών). Παρά το γεγονός ότι η ταινία δεν είχε την επιτυχία των “Holy Grail” και “Life of Brian”, απέσπασε καλές κριτικές και προβλήθηκε στο Φεστιβάλ των Καννών του 1983, αποσπώντας το Μέγα Βραβείο (Grand Prix), το δεύτερο σε σπουδαιότητα μετά τον Χρυσό Φοίνικα.

ΟΙ ΠΑΪΘΟΝΣ ΜΕΤΑ ΤΟΥΣ MONTY PYTHON

Εκτός από το “Flying Circus” και τις 5 κινηματογραφικές ταινίες, οι Monty Python έχουν εκδώσει βιβλία, έχουν ηχογραφήσει δίσκους, έχουν παρουσιάσει θεατρικές παραστάσεις και έχουν δημιουργήσει αναρίθμητες τηλεοπτικές σειρές. Μετά το 1983, όταν χώρισαν, ακολούθησαν σόλο καριέρες με επίσης μεγάλη επιτυχία, κυρίως στο σινεμά και την τηλεόραση, συνεχίζοντας πάντως να συνεργάζονται μεταξύ τους. Στα χρόνια που ακολούθησαν, μας πρόσφεραν αρκετά ακόμα – χωρίς ίχνος υπερβολής – μικρά αριστουργήματα.

Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αποτελούν οι ταινίες “A fish called Wanda” (1988) του Τζον Κλις, “Brasil” (1985) και “The Adventures of Baron Munchausen” (1988) του Τέρι Γκίλιαμ. Τεράστια επιτυχία έκανε και η τηλεοπτική σειρά του BBC “Fawlty Towers” (1975-1979) με δημιουργό και πρωταγωνιστή τον Κλις. To “Fawlty Towers” έχει ψηφιστεί ως η κορυφαία σειρά στην ιστορία της βρετανικής τηλεόρασης, ενώ στον ίδιο κατάλογο το “Ιπτάμενο Τσίρκο” των Monty Python βρίσκεται στην 5η θέση.

ΤΑ REUNIONS ΤΩΝ ΠΑΪΘΟΝΣ

Ο θάνατος του Τσάπμαν το 1989 έβαλε τέλος σε όποιες εικασίες μπορεί να υπήρχαν για μια πιθανή επανένωση των Monty Python. Παρόλα αυτά, τα πέντε εναπομείναντα μέλη έκαναν κάποια reunions, όπως το 1998, όταν βρέθηκαν όλοι μαζί (μαζί με την τεφροδόχο του Τσάπμαν!) στο US Comedy Art Festival, για πρώτη φορά μετά από 18 χρόνια! Το 2005 συναντήθηκαν και πάλι στην πρεμιέρα του θεατρικού έργου του Άιντλ, “Spamalot”, ένα μιούζικαλ που σατίριζε όλα τα υπόλοιπα μιούζικαλ!

Τον Νοέμβριο του 2013 έγινε γνωστό ότι μετά από μήνες μυστικών συζητήσεων, οι πέντε Πάιθονς είχαν συμφωνήσει για μια και μόνη ζωντανή εμφάνιση στην O2 Arena του Λονδίνου, την 1η Ιουλίου του 2014. Τα εισιτήρια – όσο απίστευτο και αν ακούγεται – εξαντλήθηκαν σε μόλις 43 δευτερόλεπτα, με αποτέλεσμα να προστεθούν εννέα ακόμα εμφανίσεις, στις οποίες οι πρωταγωνιστές γνώρισαν την απόλυτη αποθέωση. Η τελευταία από αυτές τις δέκα παραστάσεις, αναμεταδόθηκε ζωντανά σε 2.000 κινηματογράφους σε όλο τον κόσμο. Στο ξεκίνημά της, ο Άιντλ δήλωσε ότι αυτή θα ήταν και η τελευταία φορά που ο κόσμος θα έβλεπε τους πέντε μαζί στη σκηνή.

Το 2020, σε ηλικία 78 ετών, πέθανε από άνοια ο Τέρι Τζόουνς, η “ψυχή” των Πάιθονς, όπως τον αποκαλούσαν οι υπόλοιποι. Η κληρονομιά όμως της φοβερής και τρομερής εκείνης παρέας που έσπασε κάθε προηγούμενο στερεότυπο στην αντίληψη του χιούμορ, παραμένει ζωντανή μέχρι σήμερα. Το “ιπτάμενο τσίρκο” της πιο ακραίας, ψυχεδελικής και σουρεαλιστικής σάτιρας, ταξίδεψε με τον πιο αιρετικό τρόπο στην “stop making sense” έμπνευση της κορυφαίας έκφρασης του “silly walk”, εκεί που το νόημα της ζωής συνάντησε την πραγματική φωτεινή πλευρά της.

* Πηγές: montypython.com, bbc.co.uk, theguardian.com, themichaelpalin.com, wiki

* Βίντεο: “Always look on the bright side of life” – Eric Idle (από την ταινία “Monty Python’s Life of Brian”, 1979).

* Βίντεο: “The dead Parrot & the Lumberjack song” – Monty Python (από την ταινία “And now for something completely different”, 1971).

* Βίντεο: “The philosophers’ football match” – Monty Python (από την τηλεοπτική σειρά “Monty Python’s Fliegender Zirkus”, 1972).

* Βίντεο: 10 από τα κορυφαία σκετς των Monty Python.