Γιατί ο εμπορικός πόλεμος Κίνας – ΗΠΑ θα είναι καταστροφικός

Ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας – των δύο κυρίαρχων γεωπολιτικών δυνάμεων του πλανήτη, με οικονομίες στενά διασυνδεδεμένες – απειλεί να προκαλέσει σοβαρές ζημιές και στις δύο χώρες και να σοκάρει όλο τον πλανήτη.

Από τη στιγμή που ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ξεκίνησε αυτόν τον εν δυνάμει καταστροφικό δρόμο, είναι εύλογο να αναρωτηθεί κανείς αν έχει στρατηγική και πώς φαντάζεται το τελικό αποτέλεσμα.

Όπως συνήθως, ο Τραμπ αυτοσχεδιάζει. Η εντυπωσιακή του κλιμάκωση στους δασμούς κατά της Κίνας αυτή την εβδομάδα δεν ακολούθησε κάποιο ουσιαστικό σχέδιο. Δρα, όπως πάντα, σαν ένας «καρχαρίας» των ακινήτων, ανεβάζοντας το ρίσκο σε δυσθεώρητα επίπεδα για να αποκτήσει διαπραγματευτικό πλεονέκτημα. Είναι η τελευταία εκδοχή της λεγόμενης «θεωρίας του τρελού», με την οποία ο Τραμπ δημιουργεί τις πιο ακραίες συνθήκες για να τρομάξει τους αντιπάλους του.

Ίσως τελικά λειτουργήσει, και η Κίνα – που πλέον δεν καταγράφει ιλιγγιώδεις ρυθμούς ανάπτυξης – σπεύσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι το Πεκίνο δεν επιθυμεί να φτάσει στα άκρα, όπως και ο Τραμπ.

Όμως οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι.

«Βρισκόμαστε πλέον σε έναν μεγάλο (εμπορικό) πόλεμο με την Κίνα, και οι δασμοί που έχουν επιβληθεί είναι απαγορευτικοί», δήλωσε η πρώην Υπουργός Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν στο CNN. «Θα έχουν τεράστιες επιπτώσεις στις ΗΠΑ και την παγκόσμια οικονομία. Κανείς δεν γνωρίζει πού οδηγούν αυτές οι πολιτικές».

Οι τακτικές του Τραμπ βασίζονται στην υπόθεση ότι υπό την απειλή των καταστροφικών συνεπειών η Κίνα θα εξαναγκαστεί να διαπραγματευτεί – όπως συνέβη στην πρώτη του θητεία, όταν επετεύχθη μια εμπορική συμφωνία που ποτέ δεν εφαρμόστηκε πλήρως, πριν η πανδημία του Covid-19 παγώσει τις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας.

Αντιδράσεις και τακτικισμοί

Ωστόσο, η πίεση στην Κίνα ενδέχεται να φέρει αντίθετα αποτελέσματα, δεδομένου του οικονομικού της βάρους και της ευαισθησίας της απέναντι στις ταπεινώσεις από δυτικές δυνάμεις που θεωρεί ότι προσπαθούν να ανακόψουν την άνοδό της. Ο κινεζικός λαός δύσκολα θα δεχτεί απειλές, μετά από χρόνια εθνικιστικής πολιτικής και προπαγάνδας κατά των ΗΠΑ.

Ο Τραμπ, επιβεβαιώνοντας την Πέμπτη ότι αύξησε τους δασμούς στις κινεζικές εισαγωγές στο 145%, επέμεινε ότι η προσωπική του σχέση με τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ θα είναι καθοριστική. «Ήταν φίλος μου για πολλά χρόνια», δήλωσε στη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου.

Συχνά αναπολεί με νοσταλγία την επίσκεψη του Σι στο Μαρ-α-Λάγκο, όταν έφαγαν «το πιο ωραίο κομμάτι σοκολατόπιτας που έχετε δει ποτέ» και τον ενημέρωσε για στρατιωτικά πλήγματα στη Συρία.

Ωστόσο, τέτοια διπλωματία δύσκολα θα επαναληφθεί στη δεύτερη θητεία του Τραμπ.

Ο πρόεδρος Σι δεν είναι τύπος των «φιλικών» επαφών. Η Κίνα προτιμά τη χαμηλών τόνων, αυστηρά οργανωμένη διπλωματία. Οι συναντήσεις ηγετών είναι σχολαστικά σκηνοθετημένες – σε πλήρη αντίθεση με το στιλ του Τραμπ.

Κίνα: Στο εξής θα αγνοεί οποιαδήποτε νέα αύξηση δασμών από τον Τραμπ

Η Κίνα ανακοίνωσε σήμερα ότι θα «αγνοήσει» εφεξής οποιαδήποτε νέα αύξηση των τελωνειακών δασμών από τις ΗΠΑ.

«Καθώς σε αυτό το επίπεδο δασμών, τα αμερικανικά προϊόντα που εξάγονται στην Κίνα δεν έχουν πλέον καμία πιθανότητα να γίνουν δεκτά στην αγορά», αν η Ουάσινγκτον συνεχίσει να αυξάνει τους τελωνειακούς της δασμούς, «η Κίνα θα το αγνοήσει», τόνισε η Επιτροπή Δασμών της κινεζικής κυβέρνησης σε ανακοίνωση που εξέδωσε το κινεζικό υπουργείο Οικονομικών.

Το Πεκίνο κατήγγειλε εξάλλου την εκστρατεία τελωνειακών δασμών του Αμερικανού προέδρου, χαρακτηρίζοντάς την «παιγνίδι αριθμών» και «φάρσα».

«Οι υπερβολικοί τελωνειακοί δασμοί» των ΗΠΑ κατά της Κίνας «δεν είναι τίποτ’άλλο πλέον από ένα παιγνίδι αριθμών χωρίς οικονομική σημασία» και «έχουν γίνει φάρσα», υπογράμμισε παράλληλα το κινεζικό υπουργείο Εμπορίου και ανακοίνωσε ότι το Πεκίνο ξεκινά διαδικασία ενώπιον του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) κατά των νέων αμερικανικών δασμών.

Οι επιπλέον δασμοί στο 145% που ανακοίνωσε η Ουάσινγκτον επί των κινεζικών προϊόντων προκάλεσαν «σοβαρά σοκ και δυνατές αναταράξεις στην παγκόσμια οικονομία, στις παγκόσμιες αγορές και στα πολυμερή εμπορικά συστήματα», δήλωσε επίσης εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εμπορίου, σημειώνοντας ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει «να αναλάβουν όλη την ευθύνη».

Ο ίδιος υπογράμμισε εξάλλου ότι η 90ήμερη παύση που αποφάσισε ο Αμερικανός πρόεδρος στην εφαρμογή των υψηλών τελωνειακών δασμών σε άλλες χώρες πλην Κίνας οφείλεται εν μέρει στην «πίεση» που άσκησε το Πεκίνο.

Κίνα και Οβάλ Γραφείο δεν συνδυάζονται

«Ο Σι Τζινπίνγκ δεν είναι διαπραγματευτής. Η δουλειά γίνεται σε χαμηλότερο επίπεδο, από τους τεχνοκράτες», εξηγεί η ειδικός σε κινεζικές σπουδές Ζονγκγιουάν Ζόι Λιου. «Αυτό δημιουργεί βραχυπρόθεσμες προκλήσεις, αν και υπάρχει πιθανώς η πρόθεση αποσυμπίεσης από την πλευρά της Κίνας».

Επιπλέον, η Κίνα δεν πρόκειται να εκθέσει τον ηγέτη της σε μια χαοτική συνάντηση στον Λευκό Οίκο – όπως έμαθε ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι όταν δέχτηκε σφοδρή επίπληξη ή ο Νετανιάχου όταν αιφνιδιάστηκε από τις δηλώσεις Τραμπ για τους δασμούς.

Καθώς ο εμπορικός πόλεμος κλιμακώθηκε τις τελευταίες μέρες, η κυβέρνηση Τραμπ συνέλαβε ένα νέο σχέδιο: να αξιοποιήσει τις εμπορικές σχέσεις με συμμάχους για να απομονώσει και να πιέσει την Κίνα. Όμως αυτό μοιάζει απίθανο, αφού ο Τραμπ έχει αποξενώσει τις χώρες που θα χρειαζόταν για κάτι τέτοιο – όπως τον Καναδά και την Ε.Ε. Οι παραδοσιακοί σύμμαχοι της Αμερικής πλέον τη θεωρούν αναξιόπιστη και ακολουθούν δικούς τους δρόμους.

Όταν ρωτήθηκε για το «τελικό του σχέδιο» απέναντι στην Κίνα, ο Τραμπ κούνησε το κεφάλι. «Για χρόνια μας εκμεταλλεύονταν η Κίνα και άλλοι… αλλά αυτή είναι η μεγάλη μάχη», είπε.

Γιατί αυτός ο πόλεμος είναι τόσο επικίνδυνος

Ένας λόγος που ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνας είναι τόσο επικίνδυνος είναι η αλληλεξάρτηση των δύο οικονομιών.

Η ενσωμάτωση των οικονομιών βοήθησε και τις δύο χώρες: οι Αμερικανοί καταναλωτές είχαν πρόσβαση σε φθηνά αγαθά και η Κίνα ανέπτυξε τη βιομηχανία της, βγάζοντας εκατομμύρια πολίτες από τη φτώχεια και επενδύοντας στην τεχνολογία και την άμυνα.

Ωστόσο, φθηνά κινεζικά προϊόντα κατέστρεψαν βιομηχανίες στις ΗΠΑ, και η αρχική ελπίδα ότι η οικονομική πρόοδος θα έκανε την Κίνα πιο δημοκρατική δεν επιβεβαιώθηκε. Πλέον, πολλοί στην Ουάσινγκτον θεωρούν ότι οι ΗΠΑ βοήθησαν να αναδυθεί ο δικός τους αντίπαλος.

Η κάποτε αδιανόητη ιδέα αποσύνδεσης των δύο οικονομιών (decoupling) συζητείται ανοιχτά. Αν διακοπεί το εμπόριο, θα υπάρξει αύξηση τιμών, πληθωρισμός και πιθανή ύφεση στις ΗΠΑ. Στην Κίνα, μικρές επιχειρήσεις θα πληγούν σοβαρά, η ανεργία θα αυξηθεί – κάτι που η κινεζική ηγεσία φοβάται, παρά τον αυταρχισμό της.

Ο εμπορικός πόλεμος ίσως εξελιχθεί σε δοκιμασία αντοχής των δύο λαών στην οικονομική πίεση.

Η Αμερική στρέφεται στους συμμάχους που περιφρόνησε

Η κυβέρνηση αναζητά μια στρατηγική που να αξιοποιεί τη δύναμη των ΗΠΑ και να πιέζει την Κίνα. Μια κοινή προσέγγιση με τις οικονομίες της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης θα ήταν δύσκολο για το Πεκίνο να αγνοήσει.

Αλλά έρχεται σε αντίθεση με το δόγμα «Πρώτα η Αμερική».

Ο Υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ δήλωσε στο Fox Business ότι χώρες όπως η Ιαπωνία, η Ν. Κορέα, η Ινδία και το Βιετνάμ βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ. «Η Κίνα είναι περικυκλωμένη», είπε, προσθέτοντας ότι πρέπει να συζητηθεί «πώς θα εξισορροπήσουμε την Κίνα».

Ο επικεφαλής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου, Κέβιν Χάσετ, ανέφερε ότι εξετάζεται η δημιουργία ενός κοινού μετώπου με συμμάχους. Όμως, όλα όσα έχει κάνει ο Τραμπ από την επιστροφή του στο Οβάλ Γραφείο έχουν καταστρέψει αυτές τις συμμαχίες.

Ο Τραμπ επανειλημμένα επιτέθηκε στην Ε.Ε. λέγοντας ότι «δημιουργήθηκε για να βλάψει τις ΗΠΑ στο εμπόριο», αγνοώντας ότι οι ΗΠΑ επί δεκαετίες στήριζαν την Ε.Ε. ως πυλώνα δημοκρατίας και ευημερίας.

Ούτε στον Καναδά πάνε καλύτερα τα πράγματα. Ο Τραμπ απείλησε με προσάρτηση και επέβαλε σκληρούς δασμούς. Ο Καναδός πρωθυπουργός Μαρκ Κάρνεϊ δήλωσε πως «η παραδοσιακή σχέση Καναδά-ΗΠΑ έχει τελειώσει».

Η ιδέα ενός αντι-Κίνα συνασπισμού δεν είναι καινούργια – ο Τραμπ την είχε ήδη ακυρώσει το 2017 αποχωρώντας από την πολυμερή συμφωνία TPP.

Ίσως πλέον να είναι αργά για αλλαγή πορείας.

«Οι ΗΠΑ είναι αυτή τη στιγμή ένας απίστευτα αναξιόπιστος εταίρος. Δεν ξέρω πώς θα ξανακερδίσουμε την αξιοπιστία μας», δήλωσε ο Τζέισον Φέρμαν, πρώην σύμβουλος του Ομπάμα.