TEMPLETON PRIZE: ΤΟ ΒΑΡΥΤΙΜΟ, ΑΜΦΙΛΕΓΟΜΕΝΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΥ ΑΠΟΝΕΜΗΘΗΚΕ ΣΤΟΝ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟ

Το Templeton Prize είναι ένα ετήσιο διεθνές βραβείο που απονέμεται σε εν ζωή παγκόσμιες προσωπικότητες που κρίνεται πως έχουν συνεισφέρει “στην επιβεβαίωση της πνευματικής διάστασης της ζωής, είτε μέσω βαθιάς αντίληψης, είτε μέσω ανακαλύψεων ή πρακτικών έργων”, όπως αναφέρεται από την επιτροπή.

Θεσμοθετήθηκε το 1972 από τον “επενδυτή και φιλάνθρωπο” Sir John Templeton και τελεί υπό την αιγίδα του Ιδρύματος John Templeton, του Templeton Religion Trust και του Templeton World Charity Foundation. Η πρώτη που βραβεύτηκε ήταν η Μητέρα Τερέζα, ενώ φέτος, μεγάλος διακριθείς ήταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.

Ο ΑΜΦΙΛΕΓΟΜΕΝΟΣ SIR TEMPLETON

Ο John Marks Templeton (1912 – 2008), θεωρείται “πατέρας” των διεθνών επενδύσεων και ένας από τους πιο επιτυχημένους επενδυτές του 20ου αιώνα.

Η χρηματική αξία του επάθλου που φέρει το όνομά του είναι £1.100.000 (1,3 εκ. ευρώ), ξεπερνώντας τα Νόμπελ (1 εκ. ευρώ).

Ο Τέμπλετον έλαβε τον τίτλο του “Sir” το 1972, όταν και πολιτογραφήθηκε Βρετανός πολίτης. Ως προς τα πιστεύω του, ο επενδυτής είχε μια βαθιά πίστη στη “σύνδεση της επιστήμης και της θρησκείας”, όπως αναφέρει το βιογραφικό του, και πίστευε ότι “η κατανόηση του σύμπαντος δεν μπορούσε να περιοριστεί μόνο στη μία ή την άλλη”. Πίστευε πρακτικά ότι η επιστήμη και η θρησκεία μπορούσαν να συνυπάρχουν και να ενισχύσουν η μία την άλλη και να “αλληλοσυμπληρώνονται”. Η θρησκεία, από τη θέση του, προσφέρει τα πνευματικά εργαλεία για την αναζήτηση του σκοπού της ζωής και του υπερβατικού κόσμου, κάτι που η επιστήμη από μόνη της δεν μπορεί να επιτύχει. 

Υποστήριζε ότι η επιστήμη μπορεί να αποτελέσει έναν τρόπο για την καλύτερη κατανόηση του κόσμου που δημιούργησε ο Θεός. Για εκείνον, η επιστήμη δεν αναιρεί την “ύπαρξη Θεού”, αλλά την ενισχύει, καθώς αποκαλύπτει την “αρμονία” και την “τάξη” στον κόσμο που μπορεί να θεωρηθεί ως θεϊκό σχέδιο.

Ειδικά η ίδρυση του “Βραβείου Templeton” και η εστίασή του στην αναγνώριση ανθρώπων που ερευνούν τη σχέση επιστήμης και θρησκείας , θεωρήθηκε ότι ανοίγει μια “πόρτα” για τη θρησκευτική φιλοσοφία σε επιστημονικά πεδία, κάτι που αμφισβήτησαν και αμφισβητούν πολλοί.

Βασικός επικριτής του ήταν ο εξελικτικός βιολόγος Richard Dawkins ο οποίος επισημαίνει ότι οι επιστήμονες πρέπει να ακολουθούν αυστηρές, εμπειρικές μεθόδους και ότι η πίστη στο Θεό δεν μπορεί να εξηγηθεί με επιστημονικούς όρους. Επιπρόσθετα, επιστήμονες έχουν ανά διαστήματα αρνηθεί να μιλήσουν σε συνέδριο του Ιδρύματος καθώς το κατηγορούν τόσο για το ιδεολογικό υπόβαθρό του, όσο και για τον τρόπο που έχει αποταμιεύσει χρήμα.

Ο ΕΠΕΝΔΥΤΗΣ ΤΟΥ “ΡΙΣΚΟΥ” ΚΑΙ ΤΗΣ “ΜΗ ΗΘΙΚΗΣ”

Η πρώτη του μεγάλη στρατηγική επιτυχία ήρθε όταν αγόρασε μερικές από τις πιο υποτιμημένες μετοχές στην αγορά, που οι περισσότεροι άλλοι επενδυτές θεωρούσαν επικίνδυνες λόγω του πολιτικού και οικονομικού κλίματος. Συγκεκριμένα, κατάφερε να επενδύσει σε ευρωπαϊκές μετοχές και εταιρείες σε κράτη με πολιτική αβεβαιότητα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και μετά από αυτόν. Το Templeton Growth Fund ήταν μάλιστα το πρώτο διεθνές ταμείο επενδύσεων.

Θεωρήθηκε δε “αμφιλεγόμενος” καθώς ήταν γνωστός για την επενδυτική του στρατηγική που εστίαζε σε αγορές που θεωρούνταν “υποτιμημένες” ή ρισκοβόρες από άλλους επενδυτές, όπως ήταν η περίπτωση της Κίνας και άλλων αναπτυσσόμενων αγορών. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, ο Templeton επένδυσε σε εξαιρετικά υποτιμημένα assets, όπως η Ιαπωνία και άλλες χώρες της Ασίας, σε μια εποχή που η περιοχή αυτή ήταν πολύ αβέβαιη λόγω πολιτικών αναταραχών και οικονομικής κρίσης.

Αν και η στρατηγική του απέφερε μεγάλες αποδόσεις, υπήρξαν επικρίσεις για τις πολιτικές συνθήκες στις χώρες που έστρεψε το ενδιαφέρον των funds του, που ξεπερνούν τα 30. Επίσης, επένδυσε σε χώρες της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του ’80.

Μια από τις μεγαλύτερες αντιφάσεις της στρατηγικής του ήταν η επένδυση σε τομείς που έθεταν περιβαλλοντικούς κινδύνους (εξορύξεις κατά κύριο λόγο – ExxonMobil). Ακόμη, μία από τις πιο αμφιλεγόμενες πτυχές της στρατηγικής του ήταν η υποστήριξή του σε εταιρείες όπλων και στρατιωτικούς κατασκευαστές, όπως η Lockheed Martin, παρά τη δημόσια θέση του για ειρήνη και ανθρώπινα δικαιώματα.

Όπως αναφέραμε και παραπάνω, παρόλο που υποστήριζε τη διαθρησκειακή συνεργασία, ο Templeton κατηγορήθηκε για την προσπάθεια “επικοινωνίας” των θρησκευτικών πεποιθήσεων μέσω του Βραβείου του, κάτι που ορισμένοι θεώρησαν ως απόπειρα για επιβολή ενός ορισμένου θρησκευτικού “ιδανικού” που διαπερνά την επιστήμη, κρίνοντας πως τα δύο είναι ασύμβατα μεταξύ τους. Επίσης πολλοί τον επέκριναν για διασύνδεση της θρησκείας με χρηματικά βραβεία και εμπορικά “ιδανικά”.

Στα θετικά της ζωής του, του χρεώνεται ο διαθρησκειακός διάλογος ως τρόπος για να αναγνωρίσουν οι θρησκείες τις κοινές αλήθειες τους και να ενώσουν τις διαφορετικές πνευματικές αναζητήσεις τους, πάντα βέβαια υπό το πρίσμα της εμπλοκής και σύμπλευσης με τις επιστημονικές έρευνες.

ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΤΟΥ 2025 ΚΑΙ Ο ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ

Το Βραβείο Templeton για το 2025 απονεμήθηκε στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο “για τις πρωτοποριακές του προσπάθειες να γεφυρώσει την επιστημονική και πνευματική κατανόηση της σχέσης της ανθρωπότητας με τον φυσικό κόσμο, προάγοντας την έννοια της οικολογικής διαχείρισης και της πνευματικής ευθύνης”, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο σκεπτικό της βράβευσης.

Κρίνεται πως ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος έχει αναλάβει δράση για την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με την κλιματική αλλαγή και τους περιβαλλοντικούς κινδύνους, αναγνωρίζοντας ότι οι θρησκευτικοί ηγέτες πρέπει να παίρνουν πρωτοβουλίες σε παγκόσμια κλίμακα για να αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα.

Ακόμη, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ήταν πάντα υποστηρικτής της σύνδεσης της επιστήμης με τη θρησκεία, θεωρώντας ότι η θρησκεία μπορεί να δώσει “πνευματική καθοδήγηση” για τη σωστή κατανόηση της φύσης και των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Για εκείνον, η επιστήμη και η θρησκεία δεν είναι ανταγωνιστικές, αλλά αντίθετα μπορούν να συνεργαστούν για την κατανόηση του κόσμου και της θέσης μας μέσα σε αυτόν.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την Οικολογία και την Επιστήμη (2017) είχε δηλώσει χαρακτηριστικά:

“Η επιστήμη και η θρησκεία δεν αντιμάχονται, αλλά εργάζονται μαζί για να διασφαλίσουν τη διατήρηση του φυσικού κόσμου. Η θρησκεία δίνει το ηθικό πλαίσιο για την υπεύθυνη χρήση των επιστημονικών ανακαλύψεων και την προστασία του περιβάλλοντος”.

Σε ομιλία του στη Νέα Υόρκη το 2018, είχε ακόμη αναφέρει:

“Η επιστήμη αποκαλύπτει τις θαυμάσιες δυνατότητες του κόσμου και της δημιουργίας, ενώ η θρησκεία μας διδάσκει την υπευθυνότητα και τον σεβασμό απέναντι στη δημιουργία. Η σύγκλιση αυτών των δύο τομέων θα μας επιτρέψει να διαχειριστούμε καλύτερα τους πόρους μας και να αναγνωρίσουμε την ιερότητα της φύσης”.

Ακόμη, μιλώντας στο Στρασβούργο για την ηθική της οικολογίας (2021) είπε:

“Ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο, και εμείς, ως εικόνα Του, έχουμε την ευθύνη να τον διαχειριστούμε με σοφία και σεβασμό. Η επιστήμη μας βοηθά να κατανοήσουμε τις διαδικασίες της φύσης, αλλά η θρησκεία μάς προσφέρει την πνευματική καθοδήγηση για το πώς να δράσουμε υπεύθυνα και βιώσιμα”.

Επίσης, έχει παίξει κεντρικό ρόλο στον διαθρησκειακό διάλογο, προάγοντας τη συνεργασία και την ενότητα μεταξύ διαφορετικών θρησκευτικών παραδόσεων.

Σχολιάζοντας τη βράβευση του Βαρθολομαίου, το Πατριαρχείο ανακοίνωσε σχετικά: “Δεχόμαστε με ευγνωμοσύνη και ταπεινότητα αυτή τη μοναδική αναγνώριση, η οποία αντανακλά το φιλανθρωπικό όραμα του Sir John Templeton, που πίστεψε στο ανθρώπινο πνεύμα και στην ικανότητα του ανθρώπου να αντιλαμβάνεται και να επωφελείται από το Άγιο Πνεύμα”.