Πώς οι δασμοί Τραμπ απειλούν τον ελληνικό τουρισμό

Οριακά προς τα κάτω αναθεωρεί το Ίδρυμα Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) για το 2025 την εκτίμησή του για ανάπτυξη στο +2,2% (από +2,4% της προηγούμενης πρόβλεψης, Ιανουαρίου 2025) με βάση όσα αναφέρθηκαν σήμερα, Τρίτη (15/04) κατά την παρουσίαση της τριμηνιαίας έκθεσής του για την ελληνική οικονομία.

«Εάν και εφόσον παγιωθεί κατάσταση υψηλότερων δασμών στο διεθνές εμπόριο, αυτό αναπόφευκτα αυξάνει το κόστος για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες και μειώνει την δυνατότητα των καταναλωτών και των επιχειρήσεων για δαπάνες. Αυτό συνεπάγεται μια μείωση ευημερίας που μπορούμε να δούμε με άμβλυνση των ρυθμών μεγέθυνσης και υψηλότερο πληθωρισμό» σημείωσε ο γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, καθηγητής Νίκος Βέττας προσθέτοντας πως «ακόμη και αν αυτό δεν συμβεί η μεγάλη όξυνση της αβεβαιότητας αναβάλλει επενδυτικές αποφάσεις και κυρίως τις μεσομακροπρόθεσμες και πιο παραγωγικές».

Σύμφωνα με τον ίδιο το «πάγωμα επενδύσεων αν συμβεί για ένα-δύο μήνες έχει καλώς αλλά αν συνεχιστεί για πάνω από ένα εξάμηνο μειώνει το επίπεδο ανάπτυξης», καθώς αυξάνεται το ρίσκο αναταραχών στις κεφαλαιαγορές και επικρατεί μεγάλη μεταβλητότητα σε συνέχεια μιας παγκόσμιας οικονομίας που όλα αυτά τα χρόνια λειτουργεί με πάρα πολύ μεγάλη ρευστότητα. Σε κάθε περίπτωση ο χάρτης «χαράσσεται εκ νέου και αυτό που τελικά που επηρεάζει τα πάντα είναι οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Κίνα και με άλλες οικονομίες της Ασίας», εκτίμησε ο κ. Βέττας.

Ο  τουρισμός

Πάντως η “λοκομοτίβα” της χώρας, ο τουρισμός δεν φαίνεται να  απειλείται. Οι κρατήσεις από τις ΗΠΑ είναι αυξημένες κατά σχεδόν 20% σε σχέση με πέρυσι, είπε ο πρόεδρος του ΙΟΒΕ, Γιάννης Ρέτσος σημειώνοντας πως ο τουριστικός κλάδος θα επηρεαστεί μόνο αν πάμε σε βάθος χρόνου σε ύφεση στις βασικές αγορές για την Ελλάδα.

«Αυτό που θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την τουριστική κίνηση από τις ΗΠΑ είναι η υποτίμηση του δολαρίου έναντι του ευρώ από τις αρχές του έτους», σημείωσε ακόμη ο κ. Ρέτσος εκτιμώντας ωστόσο πως επειδή στην Ευρώπη κατά κύριο λόγο ταξιδεύουν τα μέσα και ανώτερα εισοδήματα των ΗΠΑ οι επιπτώσεις θα αργήσουν να φανούν.

Να σημειωθεί ότι για φέτος οι προγραμματισμένες αεροπορικές θέσεις σε δρομολόγια από και προς τις ΗΠΑ είναι αυξημένες κατά 18,5%.

Επίσης, πριν λίγες μέρες, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) και διευθύνων σύμβουλος του Διεθνούς Αεροδρομίου Αθηνών (ΔΑΑ), Γιάννης Παράσχης, στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου για τη διοργάνωση του This is Athens – Agora, της μεγαλύτερης B2B τουριστικής διοργάνωσης της πόλης,  εξέφρασε την αισιοδοξία του για την πορεία της αμερικανικής αγοράς. «Φέτος είναι η χρονιά κατά την οποία έχουν προγραμματιστεί περισσότερες από ποτέ συχνότητες σε εβδομαδιαία βάση, πάνω από 100, προς τις ΗΠΑ και η πρώτη φορά που η Αθήνα θα συνδεθεί με τη Δυτική Ακτή, το Λος Άντζελες. Ένα μεγάλο ποσοστό των Αμερικανών, παρά τις απευθείας συνδέσεις, έρχεται μέσω άλλων hubs, όπως για παράδειγμα το Λονδίνο, τη Φρανκφούρτη και το Παρίσι. Φέτος περιμένουμε αύξηση Αμερικανών. Από την άλλη οι εξελίξεις και τα δεδομένα αλλάζουν ραγδαία και πρέπει να δούμε πώς θα αποτυπωθεί αυτό. Θα έλεγα ότι δεν διαφαίνεται αυτή τη στιγμή κάτι αρνητικό, αλλά προφανώς και πριν από την πανδημία δεν περίμενε κανείς ότι από το 100% της δραστηριότητας θα φτάναμε στο μηδέν. Έχουμε περάσει κρίσεις κι έχουμε αποδείξει ότι μπορούμε να ανακάμπτουμε. Το σημαντικό είναι η ταξιδιωτική βιομηχανία και ο κλάδος του τουρισμού να επιδεικνύουν την ανθεκτικότητα που χρειάζεται. Οι επιπτώσεις δεν αφορούν μόνο τους Αμερικανούς, αλλά τη διεθνή οικονομία ευρύτερα. Δουλεύουμε πολύ τις ασιατικές αγορές, ελπίζουμε ότι θα αποτελέσουν ένα αντιστάθμισμα. Πάντως το να πει κανείς ότι τα πράγματα δεν είναι σε αναταραχή θα είναι σαν να φοράει ροζ γυαλιά», τόνισε.

Ανάλογα, στην ίδια εκδήλωση, ο Tim Fairhurst, διευθυντής της ETOA (Ευρωπαϊκής Ένωσης Τουρισμού – European Tourism Association), επισημαίνοντας πως οι Αμερικανοί προγραμματίζουν τις διακοπές τους νωρίς μέσα στον χρόνο, άρα δεν επηρεάζονται από τις τελευταίες εξελίξεις, και πως η Ελλάδα παραμένει ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς των ταξιδιωτών από τις ΗΠΑ.

Σημειώνεται, πάντως, ότι ο κ. Παράσχης, υπογράμμισε την ανάγκη χάραξης ενός εναλλακτικού σχεδίου, βάσει του οποίου θα γίνει διαχείριση ενδεχόμενων απωλειών από την αμερικανική αγορά στο φόντο του εμπορικού πολέμου δασμών, ανέδειξε «Τα τελευταία χρόνια ανέκαμψαν πάρα πολύ οι Αμερικανοί τουρίστες και αυτό καθιστά τα πράγματα πιο ευαίσθητα σε σχέση με τη γεωπολιτική και την οικονομική κατάσταση που τους χαρακτηρίζει αυτή την περίοδο. Ελπίζουμε ότι αυτή η θετική πορεία θα συνεχιστεί με ένα βιώσιμο πρόσημο. Εμείς θα συμβάλλουμε σε αυτό, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι οι καιροί έχουν γυρίσματα, γι’ αυτό θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι και με ένα plan B έτοιμο σε περίπτωση που αυτή η τόσο θετική πορεία που είδαμε μετά την πανδημία δεν συνεχιστεί», τόνισε χαρακτηριστικά ο Γ. Παράσχης.

Δεν πρέπει να λανθάνει της προσοχής ότι η αμερικανική είναι σημαντική για τον ελληνικό τουρισμό,  λόγω της υψηλής δαπάνης που κάνουν οι επισκέπτες που προέρχονται από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ειδικότερα, σύμφωνα, με τα στοιχεία που έχει επεξεργαστεί το Ινστιτούτο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ), η Μέση Κατά Κεφαλή Δαπάνη των Αμερικανών το 2023 ανήλθε σε 976 ευρώ έναντι 603 ευρώ που είναι ο μέσος όρος για την Ελλάδα.

Δεν είναι τυχαίο ότι  ο πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Κέρκυρας Χαράλαμπος Βούλγαρης, σε ενημέρωση για την πορεία του προορισμού είχε αναφέρει ότι το Νησί των Φαιάκων ποντάρει στην  αύξηση του αριθμού των Αμερικανών τουριστών. Ήδη, η κίνηση, από τα προηγούμενα χρόνια, έχει αυξηθεί και αυτό οφείλεται κυρίως στην άφιξη ξένων αμερικανικών αλυσίδων στο νησί. Μέσω των προγραμμάτων-μελών (Loyalty) που συγκεντρώνουν εκατομμύρια μέλη, οι αλυσίδες «τροφοδοτούν» τους νέους προορισμούς στους οποίους αποκτούν παρουσία.

Ο προβληματισμός και τα ανοίγματα

Πάντως, το ΔΑΑ, που είναι και η βασική αμερικανική πύλη, με βάση όσα ανέφερε  ο κ. Παράσχης, στη διάρκεια της ετήσιας Γενικής Συνέλευσης των μετόχων ετοιμάζεται, αναγνωρίζοντας ότι οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι επιπτώσεις τους στη διεθνή οικονομία και κυρίως στις δυτικές κύριες αγορές του αεροδρομίου ο ΔΑΑ επεκτείνεται και προς ανατολάς. ‘Ετσι, στοχεύει στην ενίσχυση της παρουσίας κυρίως της κινεζικής αγοράς. Όπως είπε ο κ. Παράσχης στις πτήσεις από Πεκίνο και Σαγκάη αναμένεται να προστεθεί μία ακόμη περιοχή χωρίς να δώσει περαιτέρω λεπτομέρειες. Αν και η επανάκαμψη των κινέζων μετά την πανδημία γίνεται με αργούς ρυθμούς είναι μία μεγάλη αγορά που τα επόμΕνα χρόνια θα πάει καλύτερα.

Την ίδια ώρα με βάση όσα ανέφερε ο κ. Ευτύχιος Βασιλάκης, Πρόεδρος της AEGEAN στο πλαίσιο της συμμετοχής του σε πάνελ με θέμα «Βιομηχανία – Τουρισμός – Υπηρεσίες – Εμπόριο: Ανταγωνιστικοί ή συμπληρωματικοί τομείς;» που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του Delphi Economic Forum X, αναφερόμενος στην επίπτωση της τρέχουσας συγκυρίας, στον τουρισμό σημείωσε: «Στο βαθμό που η παρούσα κατάσταση δεν λάβει μόνιμα χαρακτηριστικά ο ελληνικός τουρισμός δεν φαίνεται να πλήττεται, αλλά ούτε και έχει κάτι να φοβάται,  τουλάχιστον για την ώρα. Σήμερα οι προκρατήσεις από την Αμερική, αλλά και συνολικά, δεν δείχνουν να έχουν επηρεαστεί, ενώ η όποια δυνητική βραχυχρόνια επίπτωση μπορεί να προέλθει μόνο από την επίπτωση στην ψυχολογία του επιβάτη. Η μόνη μικρή ανάσχεση, που όμως δεν κράτησε και πολύ, προήλθε λόγω της κατάστασης στη Σαντορίνη».

Σχετικά με τη γεωπολιτική συγκυρία και το ενδεχόμενο επιβολής δασμών ειδικά στον αεροπορικό κλάδο και συγκεκριμένα στα αεροσκάφη, σημείωσε: «Οι δασμοί στα αεροπορικά προϊόντα δεν ωφελούν κανέναν. Ένα αεροσκάφος κατασκευάζεται από εξαρτήματα που προέρχονται από 50-60 χώρες. Αν επιβληθούν δασμοί, το μόνο που θα γίνει είναι να ακριβύνουν και για την Ευρώπη και για τις ΗΠΑ, χωρίς κανένα ουσιαστικό όφελος για κάποιον».

Αναλυτικά, με βάση την έκθεση του ΙΟΒΕ:

• Η παγκόσμια οικονομία συνέχισε να μεγεθύνεται το 2024 (+3,2%), με οριακά βραδύτερο ρυθμό συγκριτικά με το 2023 και με ετερογένεια μεταξύ γεωγραφικών περιοχών, ως συνέπεια πολλαπλών εστιών αβεβαιότητας. Οι οικονομίες των χωρών του ΟΟΣΑ αναπτύχθηκαν με ετήσιο ρυθμό 1,9% το τέταρτο τρίμηνο του 2024, ελαφρώς υψηλότερο σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο (1,7%) και το αντίστοιχο τρίμηνο του 2023 (1,8%). Ο πληθωρισμός διατηρείται σε υψηλότερα από τα επιθυμητά επίπεδα, παρά τη σημαντική αποκλιμάκωση που έχει καταγραφεί, ενώ και ο δομικός πληθωρισμός αποδεικνύεται επίμονος σε πολλές οικονομίες. Το κόστος χρήματος κινήθηκε συστηματικά καθοδικά, με προσδοκία για περαιτέρω μείωση το 2025. Ωστόσο, από τις αρχές του έτους, η νέα εμπορική πολιτική των ΗΠΑ εγείρει πρωτοφανή αβεβαιότητα, σε συνδυασμό με έντονη μεταβλητότητα στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου και ενέργειας. Οι κεντρικές τράπεζες των μεγάλων οικονομιών τηρούν συνεπώς στάση αναμονής καθώς ο βαθμός επαναφοράς του εμπορικού προστατευτισμού ενδέχεται να οδηγήσει σε διαταραχές στις αλυσίδες παραγωγής και αυξήσεις τιμών, περιπλέκοντας την εύρεση κατάλληλης ισορροπίας στην άσκηση νομισματικής πολιτικής.
• Η οικονομία της Ευρωζώνης κατέγραψε μεγέθυνση της τάξεως του +0,9% το 2024 (+0,6% το 2023) και +0,2% στο δ’ τρίμηνο του 2024 (από +0,4% στο προηγούμενο τρίμηνο) λόγω της ισχυρότερης του αναμενομένου μεγέθυνσης της ιδιωτικής και δημόσιας κατανάλωσης. Βάσει των πλέον πρόσφατων εκτιμήσεων (ΕΚΤ – Μάρτιος 2025), η οικονομία της Ευρωζώνης προβλέπεται να αναπτυχθεί με ρυθμό +0,9% το 2025 και +1,2% το 2026, 0,2 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερο των προβλέψεων του προηγούμενου τριμήνου. Ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη αναμένεται να ανέλθει στο 2,3% το 2025 και να υποχωρήσει στο 1,9% το 2026. Η ΕΚΤ μείωσε τον Μάρτιο τα βασικά επιτόκια κατά 25 μονάδες βάσης, για έκτη συνεχόμενη φορά από τα μέσα του 2024. Η δασμολογική πολιτική καθώς και η υποβάθμιση των πολυμερών θεσμών από τη νέα αμερικανική κυβέρνηση εγείρει κρίσιμες προκλήσεις για την ανταγωνιστικότητα και τις προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης της Ευρώπης.
• Επιτάχυνση της ετήσιας εγχώριας ανάκαμψης στο +2,6% το τέταρτο τρίμηνο του 2024, έναντι ανάπτυξης +2,3% στο προηγούμενο τρίμηνο, λόγω κυρίως της ενίσχυσης των επενδύσεων (+24,4% y-o-y, παγίων +9,0% y-o-y). Την ανοδική πορεία της διατήρησε η ιδιωτική κατανάλωση (+0,8% y-o-y), αν και με σημάδια κόπωσης, ενώ αντίθετα η δημόσια κατανάλωση συρρικνώθηκε (-3,4%). Βελτίωση του εξωτερικού ισοζυγίου, λόγω αύξησης των εξαγωγών (+3,6% y-o-y) και επιβράδυνση των εισαγωγών (+2,4% y-o-y).
• Για το 2025, το ΙΟΒΕ αναθεωρεί οριακά προς τα κάτω την εκτίμησή του για ανάπτυξη στο +2,2% (από +2,4% της προηγούμενης πρόβλεψης, Ιανουαρίου 2025). Ως προς τις συνιστώσες, οι πάγιες επενδύσεις αναμένεται να διατηρήσουν την δυναμική τους καθ’ όλη τη διάρκεια του 2025 (+9,5%), ενώ η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να επιβραδυνθεί ελαφρά (+1,2%). Το έλλειμμα στο εξωτερικό ισοζύγιο αναμένεται να μειωθεί, αν και σε υψηλά επίπεδα, με τις εξαγωγές και τις εισαγωγές να αυξάνονται ετησίως κατά +2,2% και +1,5% αντιστοίχως. Σημαντικοί κίνδυνοι απορρέουν από τον χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας της Ευρωζώνης, την όξυνση της οικονομικής αβεβαιότητας σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο λόγω κλιμάκωσης του εμπορικού πολέμου, την αβεβαιότητα ως προς τα δημοσιονομικά μεγέθη της ΕΕ ως απόρροια του σχεδίου επανεξοπλισμού, τη διατήρηση των γεωπολιτικών εντάσεων σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή (με ερωτηματικό για την ενεργειακή ασφάλεια, τις αλυσίδες εφοδιασμού και τις διεθνείς πολιτικές εξελίξεις), το υψηλό έλλειμμα στο εξωτερικό ισοζύγιο, την απώλεια ανταγωνιστικότητας λόγω υψηλότερου του μ.ό. της Ευρωζώνης πληθωρισμού, και τις καθυστερήσεις στην εξυγίανση των κόκκινων δανείων εκτός τραπεζικών ισολογισμών.
• Η εκτέλεση του προϋπολογισμού σε ταμειακή βάση κινήθηκε καλύτερα από τον στόχο το 2024 και καλύτερα σε σχέση με το 2023. Καταγράφηκε ετήσια αύξηση στα δημόσια έσοδα (+10,6%) κυρίως λόγω της υπεραπόδοσης των φόρων. Σε ταμειακή βάση, το 2024 ο Κρατικός Προϋπολογισμός κατέγραψε πλεόνασμα 0,2% του ΑΕΠ και πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 3,7% του ΑΕΠ. Στο πρώτο δίμηνο του 2025 καταγράφηκε υπεραπόδοση στα δημόσια οικονομικά, σε ταμειακούς όρους, με πλεόνασμα στο ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού ύψους €709 εκατ. (0,3% του ΑΕΠ) και πρωτογενές πλεόνασμα ύψους €2.802 εκατ. (1,1% του ΑΕΠ), η οποία όμως οφείλεται κυρίως σε ετεροχρονισμούς. Δεδομένης της επιβολής δασμών στην ΕΕ και σε άλλες οικονομίες του κόσμου από τις ΗΠΑ, κρίνεται ακόμη πιο σημαντική η συνετή δημοσιονομική διαχείριση αλλά και η αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το οποίο ολοκληρώνεται στα μέσα του 2026.
• Στο τέταρτο τρίμηνο του 2024 το ποσοστό ανεργίας παρουσίασε μείωση στο 9,5% από 10,5% ένα έτος νωρίτερα. Τομείς υπηρεσιών κατέγραψαν τη μεγαλύτερη ετήσια άνοδο στην απασχόληση, όπως Επαγγελματικές/τεχνικές δραστηριότητες, Εκπαίδευση και Εμπόριο. Ο δείκτης μισθολογικού κόστους παρουσίασε αύξηση το δ’ τρίμ. 2024, ενώ άνοδο κατέγραψε και η συμμετοχή στην εργασία, μειώνοντας την απόκλιση από τον μέσο όρο στην ΕΕ. Καθώς η χώρα προσεγγίζει μονοψήφιο ποσοστό ανεργίας, περαιτέρω μειώσεις κατά τα επόμενα τρίμηνα αναμένονται βραδύτερες. Η απασχόληση αναμένεται να ενισχυθεί ηπιότερα το 2025, λόγω της ανοδικής τάσης σε κατανάλωση, επενδύσεις και σε επιμέρους τομείς της βιομηχανίας και των υπηρεσιών. Το ποσοστό ανεργίας, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΙΟΒΕ, αναμένεται να διαμορφωθεί στην περιοχή του 9,3% το 2025.
• Ο ρυθμός μεταβολής του ΓΔΤΚ διαμορφώθηκε στο 2,6% το α’ τρίμηνο του 2025 (3,1% για τον ΕνΔΤΚ), από άνοδο 3,1% (3,2% για τον ΕνΔΤΚ) ένα έτος πριν. Η ενίσχυση των τιμών οφείλεται κυρίως στη θετική επίδραση της εγχώριας ζήτησης. Το ΙΟΒΕ εκτιμά ότι οι τιμές θα διατηρηθούν σε ηπιότερη ανοδική τροχιά, με ρυθμό πληθωρισμού στην περιοχή του 2,8% τo 2025, λόγω κυρίως της καταναλωτικής ζήτησης. Ωστόσο, οι πρόσφατες εξελίξεις στο παγκόσμιο περιβάλλον τόσο σε πολιτικό όσο και σε γεωπολιτικό επίπεδο προκαλούν έντονη αβεβαιότητα.
• Στο τραπεζικό σύστημα, μεταξύ των θετικών τάσεων, ξεχωρίζουν η μείωση των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων στους ισολογισμούς των τραπεζών σε νέο ιστορικά χαμηλό ποσοστό (3,8% το δ’ τρίμηνο του 2024), η ισχυρή πιστωτική επέκταση προς τις επιχειρήσεις, η αύξηση της ζήτησης για στεγαστική πίστη, η βελτιωμένη κερδοφορία και ρευστότητα. Στις αρνητικές τάσεις, συγκαταλέγονται η υψηλή έκθεση των τραπεζών σε κρατικά ομόλογα, το υψηλό περιθώριο επιτοκίου, το υψηλότερο ιδιωτικό κόστος χρηματοδότησης από άλλες χώρες, και το υψηλό απόθεμα «κόκκινων» δανείων εκτός τραπεζικών ισολογισμών. Η έγκαιρη εφαρμογή του δανειακού σκέλους του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αποτελεί προτεραιότητα για τη χρηματοδότηση παραγωγικών επενδύσεων με ευνοϊκούς όρους.

Τα “καμπανάκια”

Πάντως, ο κ. Βέττας, επεσήμανε τη σημασία ενίσχυσης των εγχώριων επενδύσεων για ανάπτυξη μέσα στο ταραχώδες διεθνώς εμπορικό πεδίο. Μεταξύ άλλων, σημείωσε:

• «Οι έντονες, αλλεπάλληλες μεταβολές στη δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ εκτόξευσαν τη διεθνή αβεβαιότητα πολιτικής, επιδεινώνοντας τις προοπτικές για εξαγωγές και επενδύσεις.
• Ενδεχόμενη εξισορρόπηση της αρχιτεκτονικής του διεθνούς εμπορίου μεσοπρόθεσμα σε υψηλότερο επίπεδο δασμών θα αυξήσει το κόστος παραγωγής, με αποτέλεσμα αύξηση τιμών, μείωση πραγματικών εισοδημάτων και δευτερογενώς επιβράδυνση της καινοτομίας.
• Η ευρύτερη αναταραχή στο παγκόσμιο οικονομικό πεδίο δημιουργεί ανακατατάξεις στη σχετική ισχύ και πορεία μεγάλων οικονομιών. Σταθερές της παγκοσμιοποίησης για τις διασυνδέσεις περισσότερο και λιγότερο αναπτυγμένων οικονομιών αμφισβητούνται και στο πλαίσιο αυτό θα αναζητηθεί νέα στρατηγική για την Ευρωπαϊκή Ένωση, με άξονες την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, της στρατηγικής αυτονομίας και της άμυνας.
• Τις τελευταίες δεκαετίες μείωση των περιορισμών στο εμπόριο, στην κίνηση κεφαλαίων και, κατά περίπτωση, ανθρώπων, επέτρεψε την ολοένα μεγαλύτερη εξειδίκευση στην παραγωγή και την ανάπτυξη και διάχυση νέων τεχνολογιών. Η αντιστροφή αυτής της πορείας χωρίς ισχυρή οπισθοχώρηση της ευημερίας είναι σήμερα αδύνατη.
• Η ελληνική οικονομία ανακάμπτει στα προ-κρίσης επίπεδα, με θετικές επιδόσεις στις αγορές εργασίας, ακινήτων, κεφαλαίων, τραπεζών, καθώς και σταδιακές αναβαθμίσεις στην πιστοληπτική της αξιολόγηση.
• Καθώς το επενδυτικό κενό και η ανεργία μειώνονται, τα ουσιαστικά ερωτήματα είναι δύο. Πρώτον, είναι η ελληνική οικονομία αρκετά ισχυρή μπροστά στις αναταράξεις του διεθνούς περιβάλλοντος; Άλλωστε, το δημόσιο χρέος της χώρας μας είναι ακόμη εξαιρετικά υψηλό και στις ίδιες τις εκθέσεις των επενδυτικών οίκων υπάρχει μεγάλη απόσταση μέχρι την επιθυμητή αξιολόγηση, που απολαμβάνουν άλλες χώρες στην περιφέρεια της ευρωζώνης. Δεύτερον, έχει δημιουργηθεί εγγενής δυναμική που θα επιτρέψει σταθερά υψηλή ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια; Σχετικά, δεν καταγράφεται ακόμη σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας, ενώ σειρά αναγκαίων διαθρωτικών αλλαγών εκκρεμούν.
• Το κλειδί για την αύξηση των πραγματικών εισοδημάτων στη χώρα εξακολουθεί να είναι οι επενδύσεις. Τόσο όσον αφορά το επίπεδο τους, που αν και ανερχόμενο υπολείπεται σημαντικά αυτού που απαιτείται για γρήγορη σύγκλιση στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές οικονομίες όσο και ποιοτικά με μετακίνηση σε κλάδους και επιχειρήσεις που παράγουν υψηλή αξία. Παράλληλα, κρίσιμη είναι η πολιτική και κοινωνική στήριξη αλλαγών που αυξάνουν την παραγωγικότητα και την κοινωνική κινητικότητα.»