Εκτοπισμένοι και Αόρατοι: Ιστορίες αντοχής από τον πόλεμο στο Νότιο Σουδάν

«Το πρωί της επίθεσης ήμουν στο σπίτι και η μητέρα μου ήταν άρρωστη. Τρέξαμε να ξεφύγουμε με τα παιδιά μου. Μετέφερα τη μητέρα μου σε ένα κάρο με γαϊδούρι γιατί δεν μπορούσε να περπατήσει», λέει μια εκτοπισμένη γυναίκα που ζει στα Όρη Nuba του Σουδάν. «Όταν φτάσαμε κοντά στα βουνά, σταματήσαμε για να τη θάψουμε. Οι δύο αδελφοί μου πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν κατά τη διαφυγή».

Από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος ανάμεσα στις Ένοπλες Δυνάμεις του Σουδάν (SAF) και τις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) τον Απρίλιο του 2023 και εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα, εκτιμάται ότι 11 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί εσωτερικά. Στην πολιτεία του Νότιου Kordofan, όπου βρίσκονται τα Όρη Nuba, εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπισμένοι αναζητούν καταφύγιο, σύμφωνα με τον Σουδανικό Οργανισμό Ανακούφισης και Αποκατάστασης.

Πριν από την έναρξη του πολέμου, η περιοχή είχε ήδη βιώσει κύματα εκτοπισμού λόγω των δεκαετιών σύγκρουσης μεταξύ του Λαϊκού Απελευθερωτικού Κινήματος του Σουδάν – Βορράς (SPLM-N) και της κυβέρνησης του Σουδάν. Πολλοί έχουν εκτοπιστεί επανειλημμένα. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα προσφέρουν σήμερα ιατρική φροντίδα και βασικά είδη διαβίωσης στους εκτοπισμένους που φτάνουν καθημερινά. Οι μαρτυρίες που συλλέχθηκαν από πέντε camps δείχνουν τις σκληρές συνθήκες που έχουν ζήσει και τις δυσκολίες που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν.

«Μας επιτέθηκαν νωρίς το πρωί. Πήραμε ό,τι μπορούσαμε και φύγαμε. Χάσαμε δύο από τα παιδιά μου στη διαδρομή. Μέχρι τώρα δεν ξέρω πού είναι, δεν υπάρχει τηλέφωνο», εξηγεί μια γυναίκα που περπάτησε πέντε ημέρες χωρίς φαγητό μέχρι να φτάσει με την οικογένειά της στο Al Hadra, στο Νότιο Kordofan. Ένα αεροπλάνο βομβάρδισε και σκότωσε την 15χρονη κόρη της εκεί. «Ήταν η πρώτη φορά που είδα βομβαρδισμούς. Ήμουν στο δάσος μαζεύοντας ξύλα για καταφύγιο. Η κόρη μου είχε πάει στο πηγάδι για νερό. Έτρεξα στη σκηνή και μετά μου έφεραν το σώμα της».

Μια άλλη γυναίκα περιγράφει πώς κατάφεραν να επιβιώσουν στην επαρχία Dilling, στο Νότιο Kordofan.

«Πηγαίναμε κάθε βράδυ στο δάσος για να κοιμηθούμε και χρησιμοποιούσαμε το ποτάμι ως προστασία. Γέρναμε στην όχθη ώστε να μη μας χτυπούν οι σφαίρες», λέει. «Όταν σταματούσαν οι πυροβολισμοί, τρέχαμε σπίτι να πάρουμε φαγητό και νερό για τα παιδιά. Κατά τη διάρκεια μιας επίθεσης είδα μια μητέρα που θήλαζε. Της πήραν το παιδί και το πέταξαν. Αν τολμούσες να τους μιλήσεις, μπορούσαν να σε χτυπήσουν, ακόμα και να σκοτώσουν το παιδί. Για αυτούς, το αγόρι θα μεγάλωνε και θα πολεμούσε εναντίον τους».

Η περιοχή της Nuba ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό από το SPLM-N. Η εισροή εκτοπισμένων στην περιοχή, η οποία θεωρείται πιο ασφαλής από άλλες, έχει επηρεάσει και τις τοπικές κοινότητες. Η φτωχή σοδειά του 2023, σε συνδυασμό με τις δυσκολίες πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες και την έλλειψη ανθρωπιστικής βοήθειας, οδήγησε σε εκτεταμένη πείνα κατά τη διάρκεια της περιόδου έλλειψης τροφίμων, τόσο εντός όσο και εκτός των camps. Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα αναφέρουν ότι πολλοί άνθρωποι έχουν ανάγκη από υγειονομική φροντίδα, φαγητό και νερό.

«Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, χάσαμε τα πάντα. Όταν έφτασα στο camp, δεν είχα γάλα για να θηλάσω. Το παιδί μου ήταν άρρωστο και έκλαιγε συνέχεια. Του έδωσα βότανα και προσευχήθηκα», λέει μια άλλη γυναίκα.

Ένας άνδρας εξηγεί ότι στρατιώτες εισήλθαν στην Habila, στο Βόρειο Kordofan για να σκοτώσουν όλους τους «μαύρους ανθρώπους». «Τη στιγμή που μπήκαν στην Habila, συνέλαβαν μεγάλο μέρος της οικογένειάς μου: 13 άτομα, όλοι άνδρες. Η πολιτοφυλακή τους συγκέντρωσε σε ένα σπίτι και τους πυροβόλησε όλους. Έτρεξα να σωθώ», λέει. Διέφυγε στο Tungul, στο Νότιο Kordofan , όπου βρήκε λίγη τροφή αλλά καμία ιατρική υπηρεσία, οπότε έφυγε ξανά. «Από το Tungul πήγα στον καταυλισμό Korgul. Εδώ είναι ήσυχα. Νιώθω ασφαλής. Θέλουμε να μείνουμε εδώ. Αλλά υποφέραμε κατά την περίοδο των βροχών όταν δεν υπήρχε φαγητό – τα παιδιά μου υπέφεραν από υποσιτισμό, αλλά κανένα δεν πέθανε».

Για τις γυναίκες που διαφεύγουν από τη βία, η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη είναι εξαιρετικά δύσκολη, όπως εξηγεί μια γυναίκα:

«Ήμουν στην αγορά όταν ήρθαν. Προσπάθησα να αμυνθώ, αλλά με κακοποίησαν και μου χτύπησαν το στήθος», λέει. «Ακόμα αισθάνομαι τον πόνο. Μετά τα βασανιστήρια προσπάθησα να βρω θεραπεία, αλλά δεν είχα χρήματα για ακτινογραφία».

«Πέρασα δύο μέρες χωρίς να φάω τίποτα. Μάζευα φύλλα για να τα μαγειρέψω. Έπρεπε να κρύβομαι στους θάμνους για να αποφύγω τα σημεία ελέγχου και να πάω στην Hajar Jawad, για ιατρική φροντίδα», λέει μια άλλη γυναίκα. «Κατά τη διάρκεια της περιόδου των βροχών, εγώ και το παιδί μου αρρωστήσαμε με ελονοσία. Λάβαμε θεραπεία στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Hajar Jawad για ελονοσία και υποσιτισμό».

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα διεξάγουν δράσεις στην περιοχή Dalami και στη Δυτική Jebel. Στο Dalami, υποστηρίζουν το νοσοκομείο Tujur παρέχοντας επείγουσα περίθαλψη, μαιευτικές υπηρεσίες, φροντίδα υποσιτισμού, και θαλάμους νοσηλείας για άνδρες και γυναίκες. Τον Ιανουάριο του 2025, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα πραγματοποίησαν 20.185 εξωτερικές συνεδρίες και πραγματοποίησαν νοσηλεία για πάνω από 450 ασθενείς, το 30% για ελονοσία. Βοήθησαν σε 119 τοκετούς και πραγματοποίησαν 215 συμβουλευτικές συνεδρίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας. Στο Um Heitan, πραγματοποίησαν 6.493 εξωτερικές επισκέψεις.

Οι ομάδες υποστηρίζουν επίσης υγειονομικά κέντρα, οργανώνουν κινητές κλινικές σε καταυλισμούς εκτοπισμένων και διανέμουν βασικά είδη στη Δυτική Jebel, αλλά η ασταθής κατάσταση ασφαλείας δυσχεραίνει την παροχή ιατρικών υπηρεσιών.

Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στα Όρη Nuba παρατηρούν τεράστια ασυνέπεια και ανεπάρκεια στην κάλυψη βασικών και εξειδικευμένων ιατρικών υπηρεσιών. Όπου υπάρχει περίθαλψη, είναι συχνά απρόσιτη λόγω απόστασης και ανασφάλειας. Επιπλέον, παρατηρείται σχεδόν πλήρης απουσία υπηρεσιών προστασίας, γεγονός ιδιαίτερα ανησυχητικό λόγω των επιπέδων βίας που έχουν υποστεί ή παρακολουθήσει οι άνθρωποι, του χωρισμού των οικογενειών και της έλλειψης στέγης που αντιμετωπίζουν πολλοί.