ΤΕΛΙΚΑ, ΟΙ ΤΡΑΝΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ;

Η ερώτηση δεν είναι αθώα. Και σίγουρα δεν είναι νέα. Είναι το απόσταγμα ενός πατριαρχικού τρόπου σκέψης που επιχειρεί να ορίσει ποια σώματα αξίζουν σεβασμό και ποια μπορούν να αγνοούνται, να περιθωριοποιούνται ή να βιάζονται– κυριολεκτικά και συμβολικά. Αυτή η «απλή» ερώτηση κουβαλάει όλη τη βία ενός συστήματος που έχει δομηθεί για να αποκλείει, να ακυρώνει και να εξουσιάζει. Και η απάντηση, όση λάσπη κι αν ρίξει πάνω της αυτό το σκοτεινό σύστημα, παραμένει αμετακίνητη και ξεκάθαρη: Οι τρανς γυναίκες είναι γυναίκες.

Όχι «κατά προσέγγιση». Όχι «κατά δήλωση». Όχι «κατ’ επίφαση». Γυναίκες. Πλήρως, ξεκάθαρα, αναμφισβήτητα. Το φύλο δεν είναι μόνο βιολογικό ζήτημα -είναι υπαρξιακή, πολιτισμική και κοινωνική πραγματικότητα, κάτι που τόσο η επιστήμη όσο και η ψυχολογία αναγνωρίζουν εδώ και δεκαετίες. Από τον ΠΟΥ έως την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, οι πιο έγκυροι φορείς διεθνώς υπογραμμίζουν ότι η τρανς ταυτότητα είναι έγκυρη, θεμιτή και δεν αποτελεί «διαταραχή».

Η αναγνώριση αυτή δεν είναι ιδεολογική «υπερβολή», όπως θέλουν να την παρουσιάζουν κάποιοι. Είναι ζήτημα επιβίωσης. Είναι η ελάχιστη πράξη αντίστασης σε ένα σύστημα που έχει χτιστεί για να ελέγχει τη θηλυκότητα, να τιμωρεί την ποικιλότητα, να αποκλείει όποια πρόσωπα δεν συμμορφώνεται στο πρότυπο της cis, λευκής, ετεροκανονικής γυναίκας. Και οι τρανς γυναίκες -ιδίως οι μαύρες και οι φτωχές- υφίστανται αυτή τη βία με τη μεγαλύτερη ένταση.

Η ερώτηση «είναι οι τρανς γυναίκες πραγματικές γυναίκες;» δεν είναι απλώς μία δήθεν «φιλοσοφική» συζήτηση. Είναι δοκιμασία ανθρωπιάς. Δείκτης ενσυναίσθησης. Τεστ για το κατά πόσο μια κοινωνία μπορεί να υπερβεί τις προκαταλήψεις της και να δει τους ανθρώπους με ολότητα και αξιοπρέπεια. Η απάντηση δεν είναι θέμα γνώμης. Είναι τεκμηριωμένη, εμπειρικά και πολιτικά. Είναι θεμελιωμένη στην επιστήμη, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην απλή αλήθεια ότι η ταυτότητα ενός ανθρώπου δεν χρειάζεται καμία έγκριση για να είναι πραγματική.

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ «ΑΠΛΩΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ». ΕΙΝΑΙ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ ΜΕΤΑΜΦΙΕΣΜΕΝΗ ΣΕ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Το φύλο δεν ορίζεται αποκλειστικά από τα χρωμοσώματα ή τα γεννητικά όργανα -κι όποιος το υποστηρίζει αυτό, απλώς αναπαράγει παρωχημένες, απλοϊκές και συχνά κακοποιητικές αντιλήψεις. Στην πραγματικότητα, η έννοια του φύλου είναι πολυεπίπεδη και διαμορφώνεται από ένα πολύπλοκο πλέγμα παραγόντων: τη βιολογική διάσταση, την ταυτότητα φύλου, την έκφραση, αλλά και τις πολιτισμικές και κοινωνικές προσδοκίες που φορτίζουν το σώμα και την ύπαρξη.

Η ψυχολογία, η κοινωνιολογία και η ιατρική έχουν επιβεβαιώσει πως το φύλο είναι φάσμα και όχι ένα αυστηρό, δυαδικό σύστημα. Δεν υπάρχει τίποτα «φυσικό» στη κατηγοριοποίηση βάσει δίπολου, παρά μόνο κοινωνική σύμβαση και ανάγκη για έλεγχο. Και η επιστήμη, όταν χρησιμοποιείται εργαλειακά για να στηρίξει πατριαρχικές αφηγήσεις, γίνεται όπλο αποκλεισμού και όχι γνώσης.

Η σύγχρονη νευροεπιστήμη έχει δείξει ότι οι εγκέφαλοι τρανς ατόμων, ακόμη και πριν ξεκινήσουν οποιαδήποτε ιατρική παρέμβαση ή ορμονοθεραπεία, εμφανίζουν δομικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά που ευθυγραμμίζονται περισσότερο με το φύλο με το οποίο ταυτίζονται. Αυτό δεν είναι ιδεολογία· είναι επιστημονική παρατήρηση. Ο ίδιος ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, με την αναθεώρηση της ICD-11 απομάκρυνε την τρανς ταυτότητα από την κατηγορία των ψυχικών διαταραχών, αναγνωρίζοντάς τη ως φυσική έκφανση της ανθρώπινης ποικιλομορφίας.

Και ακόμη και το δίκαιο -σε χώρες όπως η Ελλάδα, που από το 2017 επιτρέπει τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου χωρίς ιατρικές προϋποθέσεις- ορίζει πλέον πως η ταυτότητα υπερισχύει της βιολογικής εμφάνισης ή των εγγράφων γέννησης. Δεν πρόκειται για μια απλή νομοθετική πράξη. Είναι μια ουσιαστική, πολιτική πράξη αναγνώρισης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Είναι η επιβεβαίωση ότι το ποιοι είμαστε δεν καθορίζεται από ένα τεστ DNA, αλλά από το βίωμα, τη φωνή και τη συναίνεσή μας.

Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΣΑΦΗΣ: ΟΙ ΤΡΑΝΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Η ιατρική και ψυχολογική κοινότητα παγκοσμίως έχει πάρει ξεκάθαρη θέση: η τρανς ταυτότητα δεν είναι ψευδαίσθηση, δεν είναι διαταραχή, και σίγουρα δεν είναι επιλογή. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA), η Αμερικανική Ιατρική Ένωση (AMA), αλλά και η WPATH (World Professional Association for Transgender Health) αναγνωρίζουν ρητά τις τρανς ταυτότητες ως αυθεντικές και έγκυρες. Επιπλέον, καταδικάζουν την απόρριψη των τρανς ατόμων ως μορφή ψυχικής και κοινωνικής βίας –μια βία που οδηγεί σε κατάθλιψη, απομόνωση, ακόμη και αυτοκτονικό ιδεασμό.

Από το 2018, ο WHO απομάκρυνε την τρανς ταυτότητα από τον κατάλογο ψυχικών διαταραχών στην ICD-11. Πλέον αναγνωρίζεται ως μέρος της φυσικής ποικιλομορφίας του ανθρώπου. Αυτό δεν είναι απλώς μια αλλαγή ταξινόμησης -είναι αναγνώριση, είναι δικαίωση, είναι πρόοδος βασισμένη σε δεκαετίες επιστημονικής τεκμηρίωσης.

Η ιδέα ότι το να είσαι τρανς είναι «μόδα» ή «ιδεολογική κατασκευή» διαψεύδεται από την επιστημονική βιβλιογραφία. Η ταυτότητα φύλου είναι μια βαθιά αίσθηση του εαυτού, που αναπτύσσεται από πολύ νωρίς. Μελέτες έχουν δείξει ότι η ταυτότητα φύλου διαμορφώνεται ακόμη και πριν την ηλικία των 5 ετών. Δεν είναι απόφαση, ούτε «πείσμα»· είναι αλήθεια. Και αξίζει αποδοχή, προστασία και σεβασμό.

Η νευροβιολογία, η παιδοψυχολογία και η κοινωνική ανθρωπολογία συγκλίνουν στην ίδια διαπίστωση: η τρανς εμπειρία δεν είναι ένα «φαινόμενο της εποχής», αλλά ένα σταθερό και διαχρονικό στοιχείο της ανθρώπινης εμπειρίας σε κάθε πολιτισμό. Η ιατρική υποστήριξη των τρανς ατόμων -μέσα από τη διαθεματική φροντίδα- αποδεδειγμένα βελτιώνει την ποιότητα ζωής και την ψυχική τους υγεία.

ΟΙ ΤΡΑΝΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΒΙΩΝΟΥΝ ΤΟΝ ΣΕΞΙΣΜΟ -ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΡΑΝΣΦΟΒΙΑ

Οι τρανς γυναίκες υφίστανται διπλή καταπίεση: ως γυναίκες σε ένα πατριαρχικό σύστημα και ως τρανς άτομα σε έναν κόσμο που τις δαιμονοποιεί ή τις αγνοεί. Ο κοινωνικός αποκλεισμός δεν είναι θεωρητικός -είναι καθημερινός και τρομακτικός. Περιορίζονται στην πρόσβαση στην υγεία, στην εργασία, στην εκπαίδευση, στο δικαίωμα της κατοικίας. Σύμφωνα με την έκθεση Trans Murder Monitoring για το 2024, περισσότεροι από 350 τρανς άνθρωποι δολοφονήθηκαν παγκοσμίως -η συντριπτική πλειοψηφία ήταν τρανς γυναίκες. Και οι περισσότεροι δράστες δεν αντιμετώπισαν ποτέ τις συνέπειες.

Πίσω από τα στατιστικά, υπάρχουν πρόσωπα, ιστορίες, κοινότητες που ζουν με τον φόβο καθημερινά. Το τρανς βίωμα δεν είναι «ιδεολογική διαφωνία», είναι ζήτημα επιβίωσης. Και κάθε φορά που αμφισβητείται, ενισχύεται ένα περιβάλλον που ανέχεται την ατιμωρησία και τη βία.

Ο ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ ΠΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΕΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ

Όταν ο φεμινιστικός λόγος αρχίζει να καθορίζει ποια σώματα δικαιούνται την ιδιότητα της γυναίκας και ποια όχι, τότε δεν πρόκειται για απελευθερωτικό λόγο -αλλά για μια ακόμη μορφή ελέγχου. Το λεγόμενο TERF-ικό ρεύμα (Trans-Exclusionary Radical Feminism), αν και παρουσιάζεται ως «ριζοσπαστικό» ή «αυθεντικά φεμινιστικό», στην πραγματικότητα αναπαράγει τις ίδιες πατριαρχικές λογικές αποκλεισμού που δήθεν αντιμάχεται.

Αυτός ο λόγος εστιάζει στον καθορισμό του φύλου αποκλειστικά με βάση τη βιολογία -μια προσέγγιση που έχει ιστορικά χρησιμοποιηθεί για να περιορίσει τις γυναίκες, να τις εγκλωβίσει σε ρόλους, να αμφισβητήσει τη φεμινιστική δράση. Δεν μπορούμε να αποδομούμε την πατριαρχία χρησιμοποιώντας τα ίδια της τα εργαλεία.

Επιπλέον, το TERF αφήγημα έχει δεχθεί έντονη κριτική όχι μόνο από τρανς και φεμινιστικά κινήματα, αλλά και από επιστημονικούς και νομικούς φορείς. Ο αποκλεισμός των τρανς γυναικών από το φεμινιστικό πλαίσιο έχει πραγματικές συνέπειες: οδηγεί σε αυξημένη βία, περιθωριοποίηση, και σιωπή για τις ανάγκες τους. Όταν αρνείσαι την ταυτότητα κάποιου, του αρνείσαι και την προστασία του.

Ο φεμινισμός είτε είναι για όλες τις γυναίκες είτε δεν είναι τίποτα παραπάνω από άλλη μια ιεραρχική δομή. Η συμπερίληψη των τρανς γυναικών δεν είναι «ιδεολογική υποχώρηση» -είναι η συνέπεια μιας ειλικρινούς δέσμευσης στην ισότητα, τη χειραφέτηση και την αντίσταση απέναντι σε κάθε μορφή καταπίεσης. Γιατί δεν υπάρχει ελευθερία, αν δεν είναι κοινή.

Η ΑΠΟΔΟΧΗ ΔΕΝ ΑΠΕΙΛΕΙ -ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕΙ, ΣΩΖΕΙ ΖΩΕΣ

Ορισμένοι θεωρούν ότι η αποδοχή των τρανς γυναικών «αποδυναμώνει» τις εμπειρίες των cis γυναικών. Πρόκειται για έναν παραπλανητικό φόβο, που συσκοτίζει την ουσία του φεμινισμού. Τα δικαιώματα δεν είναι περιορισμένα αγαθά· δεν εξαντλούνται όσο περισσότεροι άνθρωποι τα αποκτούν. Το να στηρίξεις τις τρανς γυναίκες δεν μειώνει καμία άλλη γυναίκα -αντιθέτως ενδυναμώνει όλες τις γυναίκες. Η ελευθερία, η αυτονομία και ο αυτοπροσδιορισμός δεν είναι πολυτέλειες. Είναι η βάση κάθε φεμινιστικού αγώνα.

Αν ο φεμινισμός δεν είναι ελευθερία για όλες, τότε δεν είναι απελευθερωτικός. Η συμπερίληψη δεν απειλεί τον φεμινισμό -τον ολοκληρώνει. Γιατί ο στόχος δεν είναι μια ελίτ «αποδεκτών» γυναικών, αλλά μια κοινωνία στην οποία καμία δεν μένει πίσω.

Η επιστημονική έρευνα είναι σαφής: η κοινωνική και νομική αποδοχή των τρανς ταυτοτήτων μειώνει θεαματικά τα ποσοστά κατάθλιψης, αυτοτραυματισμού και αυτοκτονικού ιδεασμού στα τρανς άτομα. Η υποστήριξη μέσω ένταξης, αναγνώρισης και σεβασμού δεν είναι αφηρημένες έννοιες -έχουν άμεσο και μετρήσιμο αντίκτυπο στην ψυχική υγεία. Μια μόνο αλλαγή εγγράφου μπορεί να αλλάξει μια ζωή. Μια λέξη αποδοχής μπορεί να είναι το αντίδοτο σε χρόνια απόρριψης και αποξένωσης.

ΚΑΙ ΜΙΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: ΤΟ ΜΙΣΟΣ ΕΧΕΙ ΦΥΛΟ -ΚΑΙ ΣΤΡΕΦΕΤΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΙΣ ΤΡΑΝΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Σκρολάροντας καθημερινά στα social media, εύκολα μπορεί να παρατηρήσεις ότι η συζήτηση γύρω από τα τρανς δικαιώματα δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Το μίσος, η επιθετικότητα, η διαστρέβλωση και η χλεύη κατευθύνονται σχεδόν αποκλειστικά στις τρανς γυναίκες. Οι τρανς άνδρες -που φυσικά και αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες- πιο σπάνια βρίσκονται στο στόχαστρο με την ίδια ένταση ή βιαιότητα.

Αυτό δεν είναι τυχαίο. Στην καρδιά της τρανσφοβίας υπάρχει ο παλιός γνώριμος σεξισμός: η ιδέα ότι το να είσαι γυναίκα σε υποβιβάζει. Κι όταν κάποιος «το επιλέγει», θεωρείται σχεδόν προδοσία στο… ανδρικό προνόμιο. Η κοινωνία εξακολουθεί να ιεραρχεί τα φύλα -και οι τρανς γυναίκες πληρώνουν πιο σκληρά το τίμημα της ορατότητάς τους.

Οι διακρίσεις που δέχονται είναι συστημικές και βαθιά ριζωμένες σε πατριαρχικές δομές. Είναι μια ακόμη απόδειξη ότι το φύλο -και οι προκαταλήψεις γύρω από αυτό- δεν έπαψαν ποτέ να είναι πολιτική πράξη. Και το πώς αντιδρούμε στις τρανς γυναίκες αποκαλύπτει τι πιστεύουμε για όλες τις γυναίκες.

Οι τρανς γυναίκες δεν ζητούν κάτι περισσότερο από αυτό που δικαιούται κάθε άνθρωπος: να ζήσουν τη ζωή τους ως ο εαυτός τους, χωρίς φόβο, χωρίς ντροπή, χωρίς απόρριψη. Δεν είναι θέμα «απόψεων». Είναι θέμα αλήθειας, επιστήμης, αξιοπρέπειας και ισότητας. Και ναι, οι τρανς γυναίκες είναι γυναίκες. Όχι επειδή «το λέει η ατζέντα», αλλά επειδή το λέει η ιατρική κοινότητα, η εμπειρική πραγματικότητα, και, πάνω απ’ όλα, η ανθρωπιά.