Γιατί ο Πάπας Φραγκίσκος δεν επέστρεψε ποτέ στην πατρίδα του

Όταν ο πρώην Αρχιεπίσκοπος του Μπουένος Άιρες, Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, έφυγε από την πρωτεύουσα της Αργεντινής για να συμμετάσχει στο κονκλάβιο του Βατικανού που θα εξέλεγε τον διάδοχο του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’, δεν ήξερε ότι θα ήταν η τελευταία φορά που θα έβλεπε την πατρίδα του.

Το γεγονός ότι ο Πάπας Φραγκίσκος δεν επέστρεψε ποτέ στην Αργεντινή αφότου έγινε ποντίφικας, προκάλεσε δυσαρέσκεια σε ορισμένους Αργεντινούς.

Μιλώντας τη Δευτέρα, ο Αρχιεπίσκοπος του Μπουένος Άιρες, Χόρχε Ιγνάσιο Γκαρσία Κουέρβα, είπε πως η ενορία του ένιωθε «ορφανή από έναν πατέρα που αγαπούσε βαθιά τη χώρα του και έπρεπε να μάθει να γίνεται πατέρας όλου του κόσμου».

Πρόσθεσε επίσης ότι η ανάδειξη του Φραγκίσκου σε Πάπα «μας κόστισε λίγο ως Αργεντινούς… ο Μπεργκόλιο μας άφησε για να γίνει ο Φραγκίσκος».

Για πολλούς – και για τον ίδιο τον Μπεργκόλιο – η εκλογή του στον ύψιστο ρόλο της Καθολικής Εκκλησίας ήταν έκπληξη.

Ήταν 76 ετών εκείνη την εποχή – έναν χρόνο μεγαλύτερος από την ηλικία που συνήθως οι επίσκοποι και καρδινάλιοι καταθέτουν την παραίτησή τους – και δεν θεωρούνταν ένας από τους επικρατέστερους υποψήφιους, σύμφωνα με αναλυτές.

«Όταν έφυγε από το Μπουένος Άιρες για το κονκλάβιο, έμοιαζε κάπως λυπημένος· ετοιμαζόταν να αποσυρθεί σε ένα δωμάτιο στον Οίκο των Ιερέων στη γειτονιά Φλόρες του Μπουένος Άιρες», δήλωσε ο ιερέας Γκιγιέρμο Μαρκό στην εφημερίδα Clarín.

Ωστόσο, ο Μπεργκόλιο σύντομα θα ξεκινούσε ένα παποτικό έργο που κράτησε 12 χρόνια.

Ο θάνατός του προκάλεσε ρίγη συγκίνησης στην πατρίδα του, όπου κηρύχθηκαν επτά ημέρες εθνικού πένθους – καθώς η Αργεντινή θρηνεί έναν άνθρωπο που πολλοί θεωρούσαν απλό και ταπεινό, παρά το ότι κατείχε μία από τις ισχυρότερες θέσεις στον κόσμο.

Γιατί ο πάπας Φραγκίσκος “απαρνήθηκε” την Αργεντινή

Αυτά τα χαρακτηριστικά εξήρε και η μοναχή Ελενίρ Ραμασόλ, μιλώντας στο BBC Mundo κατά τη διάρκεια αγρυπνίας στον καθεδρικό ναό του Μπουένος Άιρες, τη Δευτέρα.

Το γεγονός ότι δεν επέστρεψε ποτέ στην πατρίδα του ήταν «σημάδι της απόλυτης αφοσίωσής του σε ολόκληρη την Εκκλησία, όχι μόνο στον λαό και τη χώρα του», είπε η κ. Ραμασόλ.

Ο Γκουστάβο Βέρα, φίλος του Πάπα και επικεφαλής της οργάνωσης La Alameda κατά της διακίνησης ανθρώπων, αντάλλαξε εκατοντάδες επιστολές μαζί του και επιβεβαίωσε ότι ο Φραγκίσκος συνέχισε να δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για την Αργεντινή.

«Κάποιες φορές σχολίαζε για το ποδόσφαιρο, κάποιες για το τάνγκο, άλλες για πολιτιστικά γεγονότα», είπε ο κ. Βέρα, προσθέτοντας πως ο Πάπας παρακολουθούσε την ειδησεογραφία της Αργεντινής «με λεπτομέρεια».

Κατά τη διάρκεια της παποσύνης του, επισκέφθηκε τέσσερις από τις πέντε γειτονικές χώρες της Αργεντινής – αλλά ποτέ την ίδια τη χώρα του, παρ’ όλο που συνέχισε να ενδιαφέρεται γι’ αυτή.

Αγαπήθηκε από πολλούς που τώρα τον πενθούν, αλλά άλλοι τον θυμούνται ως μια αμφιλεγόμενη φιγούρα.

Η αρχική υπερηφάνεια των Αργεντινών που είδαν έναν συμπατριώτη τους να γίνεται ο πρώτος Πάπας από τη Λατινική Αμερική, με τα χρόνια έδωσε τη θέση της σε απογοήτευση.

Μια έρευνα του Pew Research Center έδειξε ότι το ποσοστό των Αργεντινών που είχαν θετική άποψη για τον Πάπα έπεσε από 91% το 2013 σε 64% το 2024 – η μεγαλύτερη πτώση μεταξύ έξι λατινοαμερικανικών χωρών.

Οι συντηρητικοί τον κατηγόρησαν ότι υπονόμευε παραδοσιακές αξίες, ενώ οι μεταρρυθμιστές ότι δεν προχώρησε αρκετά σε αλλαγές.

Ορισμένοι του προσάπτουν ότι δεν καταδίκασε με σθένος τη στρατιωτική δικτατορία των δεκαετιών 1970-1980 ή την εμπλοκή της Εκκλησίας.

Όταν ερωτήθηκε για πιθανή επίσκεψη, ο Φραγκίσκος απαντούσε πάντα αόριστα:

«Θα ήθελα να πάω. Είναι ο λαός μου, αλλά δεν έχει προγραμματιστεί ακόμα. Πρέπει να διευθετηθούν πρώτα κάποια πράγματα», είχε πει τον Σεπτέμβριο του 2024.

Κάποιοι συμπατριώτες του δεν καταλάβαιναν αυτή την επιφυλακτικότητα.

Η απουσία του έγινε πιο αισθητή τα τελευταία χρόνια, καθώς η Αργεντινή βυθίστηκε σε βαθιά οικονομική κρίση, με πληθωρισμό σχεδόν 300% και αυξημένα ποσοστά φτώχειας.

Ο Βέρα υποστηρίζει ότι ο Πάπας σχεδίαζε να επισκεφθεί την Αργεντινή, αλλά ήθελε να αποφύγει να χρησιμοποιηθεί η παρουσία του για πολιτικούς σκοπούς.

«Έλεγε πάντα ότι θα πήγαινε όταν ένιωθε πως θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μέσο εθνικής ενότητας, για να ξεπεραστεί η διχόνοια, να φέρει τους Αργεντινούς ξανά κοντά», είπε.

Αυτή η «διχόνοια» αναφέρεται στο βαθύ πολιτικό ρήγμα μεταξύ υποστηρικτών και αντιπάλων του Περονισμού, του λαϊκιστικού κινήματος που ίδρυσε ο Χουάν Περόν τη δεκαετία του 1940.

Πολλοί πιστεύουν ότι ο Φραγκίσκος ήταν περονιστής – κάτι που ο ίδιος αρνήθηκε σε βιβλίο του το 2023, προσθέτοντας όμως: «Ακόμα κι αν είχαμε περονιστική αντίληψη για την πολιτική, τι κακό θα είχε αυτό;»

Οι επικριτές του άρπαξαν την ατάκα για να τον κατηγορήσουν ότι πρόσκειται υπερβολικά στην Αριστερά και τις κοινωνικές διεκδικήσεις.

Πριν εκλεγεί πρόεδρος, ο Χαβιέρ Μιλέι είχε αποκαλέσει τον Φραγκίσκο «ενσάρκωση του κακού στη Γη». Όμως, μετά την ανάληψη της εξουσίας, ο τόνος του μετριάστηκε.

Οι δύο άνδρες είχαν φιλική συνάντηση στο Βατικανό και ο Μιλέι προσκάλεσε επίσημα τον Πάπα στην Αργεντινή. Μετά τον θάνατο του Πάπα, ο πρόεδρος δήλωσε βαθιά συγκλονισμένος και εξήρε τη σοφία και τη γενναιοδωρία του.

Ορισμένοι κατηγόρησαν τον Φραγκίσκο ότι ήταν πολύ κοντά στην Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρσνερ, πρώην πρόεδρο με αριστερή λαϊκιστική πολιτική.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Βέρα, ο Πάπας συναντούσε ανθρώπους «απ’ όλο το πολιτικό και κοινωνικό φάσμα της Αργεντινής». Ο φίλος του ποντίφικα παρατήρησε επίσης ότι, ενώ υπήρχαν επικρίσεις στα αστικά κέντρα και τα μέσα ενημέρωσης, σε πολλές άλλες περιοχές της χώρας, τον αγαπούσαν.

Αν και διατήρησε επαφή με την Αργεντινή, είπε ο Βέρα, ο Πάπας Φραγκίσκος δεν αισθανόταν πλέον ότι ανήκει σε μία χώρα μόνο. «Οι Αργεντινοί πιστεύουν ότι ήταν δικός τους, αλλά στην πραγματικότητα, ήταν πολίτης του κόσμου», είπε.

Αυτό συμμερίστηκε και η κοινωνική λειτουργός Αλεχάντρα Κάστρο, που παρευρέθηκε στον καθεδρικό ναό για να τον πενθήσει. Η Αργεντινή ήταν «πάντα στις προσευχές του», είπε. «Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ήταν πάντα παρών, και αυτό δείχνει ότι στην καρδιά του, η Αργεντινή ήταν πάντα παρούσα».

Ο Βέρα παραδέχθηκε, πάντως, ότι δεν το ένιωθαν όλοι έτσι και πρότεινε οι ίδιοι οι Αργεντινοί να κοιτάξουν μέσα τους για απαντήσεις: «Αντί να κατηγορούμε τον Φραγκίσκο, εμείς οι Αργεντινοί πρέπει να αναρωτηθούμε τι κάναμε και δεν αξίζαμε την επίσκεψή του».