Kronos Quartet & Mary Kouyoumdjian – WITNESS: Μια μουσική τελετουργία μνήμης

Αν η μουσική προορίζεται να γίνει μνήμη, τότε μόνο έτσι: χωρίς επίκληση. Μόνο ως πράξη αποδοχής, ότι το τραύμα, αν ακουστεί, μπορεί να καταγραφεί και να παραμείνει στον χρόνο!

ΗΧΟΣ ΕΝΤΟΣ
25 Απριλίου 2025 15:12

Καλλιτέχνες: Kronos Quartet, συνθέτρια: Mary Kouyoumdjian

Άλμπουμ: WITNESS
Δισκογραφική Εταιρεία: Phenotypic Recordings
Ημερομηνία Κυκλοφορίας: 14 Μαρτίου 2025
Είδος: Contemporary Classical / Political Documentary Music / Electroacoustic Chamber
Μορφή Κριτικής: Digital / Vinyl / Bandcamp Listening

Το WITNESS είναι κάτι παραπάνω από ένα άλμπουμ. Είναι μια ακουστική μαρτυρία, μια τελετουργία μνήμης και ιστορικής ευθύνης, ένα έργο που ενώνει την τέχνη της σύνθεσης με την ανάγκη της ακρόασης. Συνδυάζοντας ντοκουμέντα, μαρτυρίες, θραύσματα ήχου και αρχειακό υλικό, η Mary Kouyoumdjian μαζί με το Kronos Quartet παραδίδουν ένα έργο που λειτουργεί ταυτόχρονα ως μνημείο και προειδοποίηση.

Είναι εύκολο να απευαισθητοποιηθούμε στις συνέπειες των συγκρούσεων ή ακόμη και να τις αγνοήσουμε εντελώς. Αλλά με αυτόν τον τρόπο, εμείς -με το «εμείς» εννοούμε την κοινωνία στο σύνολό της- χάνουμε την προσοχή μας σε κάτι σημαντικό: την κοινή μας ανθρωπιά. Αυτή η υπενθύμιση βρίσκεται στον πυρήνα του Witness, του νέου LP του θρυλικού Kronos Quartet και της φιναλίστ του Βραβείου Πούλιτζερ 2024, ντοκιμαντερίστριας και συνθέτριας Mary Kouyoumdjian.

Στο WITNESS, η μουσική δεν προσπαθεί να εξηγήσει. Προσπαθεί να δείξει. Όχι ως θέαμα, αλλά ως ηχητική αναπαράσταση του αόρατου: του πόνου που μεταφέρεται, του τραύματος που συνεχίζει να δονεί, της φωνής που εξακολουθεί να ηχεί, ακόμη κι όταν έχει πάψει να μιλά. Η κάθε νότα, η κάθε σιωπή, τοποθετείται με προσοχή, σαν χειρονομία που δεν είναι προσωπική, αλλά συλλογική.

Η Mary Kouyoumdjian, συνθέτρια με ρίζες στην Αρμενία και παιδεία στον χώρο της documentary μουσικής, γράφει έργα που λειτουργούν ταυτόχρονα ως αφηγήσεις, τεκμήρια και ηχητικές επιτελέσεις μνήμης. Οι Kronos Quartet — πιθανότατα το μόνο σύνολο εγχόρδων που μπορεί να φέρει εις πέρας μια τέτοια κατασκευή χωρίς να παραμορφώσει το περιεχόμενο – λειτουργούν εδώ όχι ως ερμηνευτές αλλά ως επιταχυντές του ιστορικού φορτίου.

Το πρόγραμμα αποτελείται από τέσσερα έργα: *Groung [Crane]*, *Bombs of Beirut*, *I Haven’t the Words*, και *Silent Cranes*. Κάθε ένα βασίζεται σε διαφορετική μορφή προφορικής ή ιστορικής μνήμης.

Η Kouyoumdjian χρησιμοποιεί μαρτυρίες προσφύγων, ηχογραφήσεις πεδίου, ραδιοφωνικά αρχεία και διασκευές από παραδοσιακό υλικό για να μεταφέρει ιστορικό φορτίο όχι ως αφήγηση, αλλά ως ψυχική τοπογραφία. Το υλικό δεν ενορχηστρώνεται απλώς — ακούγεται σαν να έχει παραμείνει στον χρόνο.

Η δομή του δίσκου θυμίζει αρχειακό φάκελο — κάθε κομμάτι αποσπά μια οπτική μέσα από μαρτυρίες, ηχογραφήσεις πεδίου, ιστορικά τεκμήρια και επαναπλαισιώσεις παραδοσιακού υλικού.

– Στο “Groung”, η ενορχήστρωση μεταφέρει μια διαρκή ένταση: μακρές νότες που διακόπτονται από σύντομες εκρήξεις, παραμορφωμένες φωνές, αρχειακά θραύσματα. Δεν υπάρχει ροή. Υπάρχει αγκίστρωση στη μνήμη.

– Το “Bombs of Beirut” βασίζεται σε ηχογραφήσεις από τον λιβανέζικο πόλεμο: παιδικές φωνές, εκρήξεις, καθημερινή ζωή. Το κουαρτέτο δεν «σχολιάζει»· συνοδεύει το υλικό με ελεγχόμενη αταξία.

– Το “I Haven’t the Words” είναι το πιο άμεσο και εσωτερικό κομμάτι. Μια καταγραφή αμηχανίας και αδυναμίας, δομημένη πάνω σε διακοπτόμενα μοτίβα, θραυσματικές φράσεις, και ελλείψεις.

– Το “Silent Cranes” επεξεργάζεται την Αρμενική Γενοκτονία με μαρτυρίες από επιζώντες και ηχητικά ίχνη από την ιστορική διασπορά. Η χρήση πολυφωνικών διαστρωματώσεων, αρχειακών samples και εγχόρδων θραυσμάτων δημιουργεί ένα ηχητικό πεδίο που λειτουργεί ταυτόχρονα ως μουσική σύνθεση και πολιτισμική αλληγορία.

Όπως γράφει το A Closer Listen, πρόκειται για “ένα έργο που αναπνέει μέσα από φωνές που δεν σώπασαν ποτέ“. με υλικό από μαρτυρίες επιζώντων, χρησιμοποιώντας drones και πολυφωνικές διαστρωματώσεις που δεν προσφέρουν λύτρωση — μόνο αναμονή.

Η παραγωγή είναι σχεδόν αόρατη. Η ακουστική σκηνοθεσία του δίσκου παραπέμπει σε τοπογραφία: ο ήχος γίνεται χάρτης τραύματος και χώρος μνήμης. Όπως σημειώνει το The Strad, το σύνολο χτίζει “μια γεωγραφία της ιστορικής συγκίνησης” — όχι μόνο με το τι ακούγεται, αλλά και με το πώς τοποθετείται. Η φωνή και το βιολί εναλλάσσονται σαν δύο φωνές που διστάζουν να μιλήσουν πρώτες. Δεν υπάρχει συμφωνία. Υπάρχει συναίνεση σιωπής.