Οιδίποδας: Τι μένει όταν όλα όσα πίστευε για αυτόν καταρρεύσουν;

Η Σοφία Αντωνίου συνεχίζει την καλλιτεχνική της πορεία με μια νέα, βαθιά εμβάθυνση στο αρχαίο δράμα, αυτή τη φορά εστιάζοντας στον “Οιδίποδα Τύραννο” του Σοφοκλή.

Η νέα σκηνική προσέγγιση, που ανεβαίνει από την ομάδα Masterskaya ΑΜΚΕ στο ιδιαίτερο, βιομηχανικό περιβάλλον της ΦΙΑΤ στο Κουκάκι, φιλοδοξώντας να προσφέρει μια εξαιρετικά σύγχρονη και συγκινητική ανάγνωση ενός από τα πιο επιδραστικά έργα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.

Η παράσταση παρουσιάζεται ως έργο για έναν ηθοποιό, που ενσαρκώνει την ιστορία ενός ανθρώπου και ενός τραύματος που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά. Ένας άνδρας αναζητά την αλήθεια του, προσπαθώντας να κατανοήσει ποιος είναι.

Ποιος είμαι, όταν μείνω μόνος με την αλήθεια μου;

Η Σοφία Αντωνίου εξηγεί τι την οδήγησε στην επιλογή του μονολόγου ως μορφή για αυτή την τραγωδία: “Η επιλογή του μονολόγου δεν ήταν απλώς μια αισθητική ή πρακτική απόφαση. Ήταν μια υπαρξιακή ανάγκη. Ο Οιδίποδας είναι ένας άνθρωπος που διασχίζει μόνος του έναν εσωτερικό λαβύρινθο — της μνήμης, της ενοχής, της αναζήτησης της αλήθειας. Ο μονόλογος, ως μορφή, απογυμνώνει τον ήρωα από κάθε υποστήριγμα. Τον αφήνει εκτεθειμένο, σαν σώμα σε κρίση.

Η σκηνική συνθήκη αυτής της μοναξιάς αναδεικνύει το θέμα της ταυτότητας: Ποιος είμαι, όταν μείνω μόνος με την αλήθεια μου; Τι μένει όταν όλα όσα πίστευα για εμένα καταρρεύσουν; Και το τραύμα, το συλλογικό και το προσωπικό, γίνεται σχεδόν απτικό μέσα σε αυτή τη συνθήκη: δεν μπορείς παρά να το μοιραστείς.

Το σώμα του ηθοποιού μπορεί να είναι μόνο του στη σκηνή, αλλά δεν είναι ποτέ μόνο. Είναι σε συνεχή διαπραγμάτευση με το βλέμμα των θεατών. Το βλέμμα των άλλων είναι καθρέφτης και πρόκληση. Με ενδιαφέρει βαθιά αυτό το ερώτημα: Πόσο αντέχω να με δουν; Πόσο αφήνομαι να με δουν; Όχι όπως θέλω να φανώ, αλλά όπως πραγματικά είμαι— με τις ρωγμές μου, τη σύγχυσή μου, το σκοτάδι και την ευαλωτότητά μου.

Ο Οιδίποδας, μέσα στη σιωπή και την απουσία των άλλων προσώπων, γίνεται το ίδιο του το ερώτημα. Κι αυτή η μοναχικότητα – που είναι ταυτόχρονα κοινή, είναι, τελικά, το πιο οικουμενικό μας βίωμα”.

Ο άνθρωπος αναζητά αενάως την αλήθεια του

Στον ρόλο του Οιδίποδα, ο Χάρης Χαραλάμπους-Καζέπης ενσαρκώνει έναν περιπλανώμενο αφηγητή, έναν μουσικό-ταξιδευτή, χαμένο μέσα στη δίνη της σύγχρονης πόλης, που αναζητά τη δική του αλήθεια. Μέσα από μια έντονη εναλλαγή ρόλων, ο ηθοποιός αναμετριέται με τον ίδιο του τον εαυτό, ψάχνοντας κι εκείνος τη βαθύτερη ουσία της ταυτότητάς του. Ο Χάρης Χαραλάμπους – Καζέπης αναφέρεται στη μεγαλύτερη πρόκληση στο να ενσαρκώσει έναν τόσο εμβληματικό ρόλο με μια τόσο προσωπική και σύγχρονη ματιά λέγοντας: “Ο άνθρωπος αναζητά αενάως την αλήθεια του ταξιδεύοντας στο χώρο και στο χρόνο αν τον ενδιαφέρει να κατακτήσει μια πνευματικότητα και να προσπαθήσει να απαντήσει στα εγάλα ερωτήματα της θνητής ζωής του.

Όχημα κάθε φορά είναι και κάτι διαφορετικό που τον μετατοπίζει και τον βοηθά να εντοπίσει έστω και ψήγματα αυτής του της αλήθειας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση όχημά μας είναι ο μύθος του Οιδίποδα, του απόλυτου αναζητητή της αλήθειας με όποιο κόστος, όπως τον απέδωσε ο Σοφοκλής. Χώρος είναι η πόλη, το αστικό τοπίο, ένα βιομηχανικό κτίριο και χρόνος το σήμερα, το τώρα. Αποτελεί πρόκληση από μόνη της η συνάντηση και μόνο με αυτά τα κείμενα.

Η μεγαλύτερη πρόκληση στη συνάντηση/αναμέτρηση μου με αυτό το κείμενο και τα νοήματα που φέρει είναι να επιτρέψω στον εαυτό μου να αναζητήσει γνήσια και αφιλτράριστα τη δική του αλήθεια κάνοντάς το πολύ προσωπικό σε κοινή θέα ώστε ο κάθε θεατής έστω και στο ελάχιστο να αφεθεί, να μετακινηθεί προς την αναζήτηση της δικής του αλήθειας.

Αρχαίος λόγος- μουσική και σύγχρονη αισθητική

Η Σοφία Αντωνίου αναφέρεται στο πως η παράσταση συνδυάζει αρχαίο λόγο, μουσική και μια σύγχρονη αισθητική λέγοντας: “Ο αρχαίος λόγος δεν είναι, για εμάς, απομεινάρι ενός παρελθόντος, αλλά φωνή που πάλλεται μέσα στο παρόν. Ήταν σημαντικό να τον απελευθερώσουμε από το μουσειακό του περίβλημα και να τον αφήσουμε να γίνει ψίθυρος, κραυγή, αναστεναγμός – ανάσα. Η μουσική δεν ήρθε να “ντύσει τη σκηνή, αλλά να συνομιλήσει μαζί της.

Συνεργαστήκαμε πολύ στενά με την Ecati ώστε ο ήχος να προκύπτει οργανικά από το σώμα του ηθοποιού και από τον παλμό του κειμένου. Σαν να αναδύεται από τα έγκατα της ίδιας της ψυχής του Οιδίποδα. Ήθελα η μουσική να είναι μια επιπλέον “φωνή” ένα εσωτερικό τοπίο, σχεδόν σωματικό.
Η σύγχρονη αισθητική ολοκληρώθηκε μέσα από τον ιδιαίτερο, σχεδόν τελετουργικό, χαρακτήρα του χώρου της ΦΙΑΤ – ενός βιομηχανικού, μη θεατρικού χώρου- και τη λαβυρινθώδη σκηνογραφία της Μαριλένας Καλαϊτζαντωνάκη, που έγινε και η σωματική μετάφραση του εσωτερικού λαβυρίνθου του ήρωα. Ο θεατής δεν παρακολουθεί απλώς, αλλά εισέρχεται, διασχίζει, αναμετριέται με ένα τοπίο υπαρξιακής πυκνότητας.

Στο θέατρο με αφορά το ιερό, όχι με τη θρησκευτική έννοια, αλλά με την έννοια της ρήξης,της απογύμνωσης, της μυστικής εμπειρίας. Κι αυτό μπορεί να συμβεί μόνο όταν όλα τα στοιχεία υπηρετούν μια κοινή ψυχική διαδρομή.
Έτσι δουλέψαμε – σχεδόν σαν μια τελετουργία. Όχι για να μιλήσουμε για τον Οιδίποδα, αλλά για να περάσουμε μέσα από αυτόν”.

Και Χάρης Χαραλάμπους – Καζέπης προσθέτει: “Συνδετικός κρίκος αυτών των στοιχείων είναι ο λόγος του Σοφοκλή όπως μας παραδίδεται μέσα από την ρέουσα «μουσική» μετάφραση του Κ.Χ. Μύρη. Αυτό ήταν και είναι ο οδηγός μας. Προσπαθήσαμε να αφουγκραστούμε τη μουσική του κειμένου, τις ιδέες του, την ανάγκη του να επικοινωνήσει με τον σημερινό θεατή ουσιαστικά, χωρίς πυροτεχνήματα και εντυπωσιασμούς, με κύριο όχημα το λόγο. Με σεβασμό αλλά χωρίς τυπολατρία, με αφηγηματικά εργαλεία του σήμερα, η σκηνοθετική/ερμηνευτική προσέγγιση, η όψη της παράστασης, το ηχοτοπίο της, αρμονικά πιστεύω δημιουργούν έναν «τόπο» μυσταγωγίας ανοιχτό για να ειπωθεί αυτή η ιστορία”.

Ταυτότητα παράστασης

Σκηνοθεσία – Διασκευή: Σοφία Αντωνίου
Μετάφραση: Κ.Χ. Μύρης
Σκηνικός χώρος – Κοστούμια: Μαριλένα Καλαϊτζαντωνάκη
Μουσική – Sound design: Ecati
Ηχητικός σχεδιασμός παράστασης – Μίξη: Φώτης Παπαθεοδώρου
Επιμέλεια φωτισμού: Μαρκέλλα Μανωλιάδη
Σύμβουλος Δραματουργίας: Ελένη Μολέσκη
Trailer – Φωτογραφίες: Ελισάβετ Κυνηγοπούλου, Στράτος Κουρλής
Ερμηνεύει ο Χάρης Χαραλάμπους – Καζέπης