Σοφία Κατσίγιαννη: Μια Ελληνίδα παρακολουθεί τις διαδηλώσεις στο Ιράν

Μια γυναίκα με τα μάτια της να στάζουν φωτιά σηκώνει ένα ψαλίδι και κόβει τα μαλλιά της. Μπροστά της ένα πλήθος κόσμου εκ των οποίων πολλοί είναι άντρες. Έτσι με αυτήν την κίνηση διαδηλώνει ενάντια στο θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν που υποχρεώνει τις γυναίκες, ακόμη και σήμερα τον 21ο αιώνα, να φορούν μαντίλα σε δημόσιους χώρους.

Αυτό είναι μόνο ένα περιστατικό από τη μεγάλη εξέγερση που κλονίζει το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν και δεν φαίνεται να σταματά μετά το θάνατο της 22χρονης, Μάχσα Αμίνι από την “αστυνομία ηθικής”.

Καθώς το φεμινιστικό κίνημα στο Ιράν διεκδικεί μεγαλύτερη ελευθερία, όλοι πρέπει να αναρωτηθούμε πως στη δική μας χώρα καταφέραμε εμείς οι γυναίκες να κατοχυρώσουμε τα δικαιώματα που έχουμε σήμερα και σε ποιο ποσοστό η θεωρία περνάει και στην πράξη.

Το 1844 στην Α΄ Εθνοσυνέλευση ψηφίστηκε το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας, το οποίο όριζε στο άρθρο 3 ότι « οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του Νόμου», ξεχνώντας παντελώς να αναφέρει τον υπόλοιπο πληθυσμό, ήτοι τις Ελληνίδες, οι οποίες μάλιστα είχαν σημαντικά ουσιώδη συμμετοχή στον αγώνα για την ελευθερία. Έτσι, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1920 θεωρούνταν δεδομένο ότι μόνο οι άνδρες είχαν δικαίωμα να μετέχουν στις εκλογικές διαδικασίες, ενώ η γυναικεία ψήφος λογίζονταν ως «πράγμα επικίνδυνον, άρα αποκρουστέον».

Οι Ελληνίδες γυναίκες πήραν πρώτη φορά το δικαίωμα να εκλέξουν και να εκλεγούν αντιπρόσωποι-εκλέκτορες (το λεγόμενο δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι), τον Απρίλη του 1944 με την Κυβέρνηση του Βουνού. Στην πραγματικότητα έπρεπε να περάσουν 40 σχεδόν χρόνια, κι έτσι το 1983 χάρη στις μεταρρυθμίσεις της τότε Κυβέρνησης, καθώς και με τις ανάλογες τροποποιήσεις στο οικογενειακό δίκαιο, “αρχίσαμε” να μιλάμε για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών.

Από την άλλη πλευρά, στο Ιράν, που σήμερα απασχολεί το παγκόσμιο στερέωμα, με το δημοψήφισμα του Ιανουαρίου 1963, με συντριπτική πλειοψηφία των ψηφοφόρων, δόθηκε για πρώτη φορά στις Ιρανές γυναίκες δικαίωμα ψήφου. Βέβαια, αν γυρίσουμε λίγο πιο πίσω στο ιρανικό σύνταγμα του 1906, κεφάλαιο 2 του άρθρου 3, θα δούμε ότι αυτό το σύνταγμα ήταν ακόμα πιο αντιδραστικό, ανελεύθερο και αντιδημοκρατικό, αφού πέρα από κάθε έννοια ισονομίας απαγόρευε ρητά το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες.

Συνεχίζοντας, όμως, στα εν οίκω, βλέπουμε ότι, ακόμα και σήμερα δεν έχουν εξαλειφθεί όλες οι διακρίσεις. Στην εργασία, λόγου χάρη, η διαφορά μισθών ανάμεσα στα δύο φύλα και σε βάρος των γυναικών είναι από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη. Ιδιαίτερα εάν επικεντρωθούμε στις αγροτικές περιοχές, οι γυναίκες, εκτός των άλλων, έχουν και πολύ μικρή συμμετοχή στην εργασία. Σε ό,τι αφορά στην κρατούσα στην Ελλάδα θρησκεία, η παράδοση (και όχι η επίσημη Εκκλησία) δεν επιτρέπει στις γυναίκες να εισέρχονται στους χώρους λατρείας για σαράντα ημέρες μετά τον τοκετό τους. Όχι μόνο αυτό αλλά μέχρι και σήμερα θεωρείται ότι μιλάει κάποιος έντιμα, όταν μιλάει “αντρίκια”, “παντελονάτα” η “μουστακάτα”. Ευτυχώς που, πλέον, μπορούμε να φοράμε και εμείς παντελόνια οπότε κάποιο μέρος της υποτιθέμενης τιμής…. μπορεί να υποστηριχθεί και από τις γυναίκες. Με το μουστάκι δε φαίνεται να τα έχουμε καταφέρει…..

Οι μεγάλες στιγμές του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα ήταν τη δεκαετία του 1980. Αυτό, όμως, δε μας επιτρέπει να εφησυχάζουμε, σήμερα, οι γυναίκες, αλλά και κάθε ένας που συμμερίζεται το ιδεώδες της ισότητας ανδρών- γυναικών, και να παύσουμε να αγωνιζόμαστε. Οι διαδηλώσεις για την Μάχσα Αμίνι μας το θυμίζουν όσο καλύτερα γίνεται. Κλείνω με μια φράση της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη : «Φοβάμαι μήπως χαθεί η ιδεολογία στη γη κι ότι θα γίνουμε ανθρωπάκια που θέλουν να καλοπεράσουν, ότι θα θέλουμε να κάνουμε καταναλωτική ζωή. Κι ότι εμείς οι Έλληνες ακόμη θα χάσουμε αυτό που λέγεται αξιοπρέπεια, αυτό που λέγεται αγωνιστικότητα».

** Η Σοφία Κατσίγιαννη είναι διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου στη Νομική σχολή του ΕΚΠΑ και εντεταλμένη Ισότητας, Διαβούλευσης και Εθελοντισμού του δήμου Διονύσου.