“Θεσμικός ανένδοτος τώρα!” για ανάταξη της δημοκρατίας

Η αντιπολίτευση πάντα καλείται να κάνει δυο πράγματα: να δείξει ότι η κυβέρνηση δεν τα καταφέρνει, να πείσει ότι εκείνη θα τα έκανε καλύτερα. Το πρώτο το πετυχαίνει μόνη της η κυβέρνηση μετά τις υποκλοπές, σε limbo παρά την επικοινωνιακή υπερεπένδυση και τη μιντιακή μεροληψία. Σπάνια είδαμε τόσο ταχεία πολιτική απομόνωση και απονομιμοποίηση. Ενισχύεται έτσι η θεωρία του ώριμου φρούτου που οι αντίπαλοι περιμένουν να πέσει. Το πρωθυπουργικό φρούτο όντως σήπεται. Ακόμα κι αν δεν πέσει γρήγορα, η βλάβη μοιάζει ανήκεστη.

Μέχρι σήμερα, η αντιπολίτευση συνολικά (με ειδική μνεία στον άμεσα ενδιαφερόμενο κ. Ανδρουλάκη) αντιδρά μάλλον σωστά. Ελέγχει αποφασιστικά με θεσμική φρόνηση την κυβέρνηση. Ζητά να τιμωρηθούν όσοι τραυμάτισαν βάναυσα το κράτος δικαίου, μόχλευσαν το βαθύ κράτος για να συγκροτήσουν έναν προσωποκεντρικό οικογενειακό μηχανισμό. Το μεγαλύτερο μέρος της επιτακτικά δείχνει την έξοδο στον Πρωθυπουργό.

Πάμε τώρα στο δεύτερο, την αξιοπιστία της εναλλακτικής πρότασης. Όχι την επάρκεια στη διαχείριση κρίσεων ως διαρκή ανάγκη. Αυτή μοιάζει, έστω αργά, να εμπεδώνεται. Όμως, στο σημείο μηδέν για τη δημοκρατική ομαλότητα δε φτάνει το «φύγε εσύ, έλα εσύ». Χρειάζεται ουσιαστική αλλαγή πολιτικού παραδείγματος, όχι αλλαγή φρουράς από πριν υπονομευμένη.

Η κυβέρνηση κρύβεται πίσω από το «σιγά, και οι άλλοι τα ίδια θα έκαναν». Ποντάρει τα ρέστα της στη ματαιότητα. Με αυτή τη διάχυτη πεποίθηση πρέπει να συγκρουστεί η αντιπολίτευση. Η συνολική απαξίωση των κομμάτων εγκυμονεί κινδύνους ακροδεξιάς διολίσθησης τύπου altRight. Όσοι τυχόν καλοβλέπουν μικροκομματικά μια τέτοια αποσυσπείρωση (προς ακροδεξιά) της ΝΔ, δε διδάχτηκαν τίποτα από την πρόσφατη ιστορία.

Πώς μπορεί να επιτευχθεί συνεννόηση για το κράτος δικαίου;

Κρίσιμο ζητούμενο η ανάταξη των θεσμικών καταγμάτων. Βάρος που δύσκολα σηκώνει ένα κόμμα μόνο του. Κι αν ακόμα μπορούσε, θα έβρισκε απέναντι τεράστιες αντιστάσεις από συμφέροντα που στηρίζουν τη σημερινή κατάσταση. Απαιτούνται ευρύτερες πρωτοβουλίες που υπερβαίνουν την τρέχουσα συγκυρία. Φυσικά, κάθε κόμμα έχει διαφορετικές πολιτικές και στρατηγικές στοχεύσεις και ιεραρχήσεις. Αυτό σημαίνει δημοκρατία. Όμως η ανάταξη του κράτους δικαίου μπορεί να γίνει ελάχιστη βάση συνεννόησης. Χωρίς αναγκαστικά να αποτελεί πρόκριμα αυτό για μετεκλογικές συμπράξεις αλλά και χωρίς να υποτιμάται η σημασία του στη δημοκρατία των συναινέσεων και των συνεργασιών.

Απαιτούνται κινήσεις πολιτικού βάρους, λόγος και πράξεις υψηλού συμβολισμού. Αξιοποίηση κάθε πολιτειακής δυνατότητας. Δημόσιες πρωτοβουλίες. Διεθνής απεύθυνση. Ασφυκτικό «θεσμικό πρέσινγκ». Όλα αυτά μπορούν να ξεκινήσουν από την αντιπολίτευση, πρωτίστως την αξιωματική, αλλά όχι μόνο. Με αποδέκτες την κοινωνία και όλα -πλην ακροδεξιάς- τα κόμματα (ακόμα κι όσα σίγουρα αρνηθούν). Αποδέκτες και στελέχη της πλειοψηφίας που θα αποφάσιζαν να βάλουν τέλος στην Ορμπανοποίηση. Να μην αφήσουμε την τρέχουσα πολιτική κρίση να γίνει καθολική κρίση πολιτικής και αντικοινοβουλευτισμός. Η κυβερνητική κρίση να μην επιμολύνει το -ήδη ασθενές- πολιτικό σύστημα.

Είναι μεγάλη ευκαιρία συνεννόησης. Η διεθνής διάσταση του κυβερνητικού vertigo έχει ανοίξει το παράθυρο. Μέχρι πέρυσι προσπαθούσαμε να ενημερώσουμε ξένα ΜΜΕ και διεθνή όργανα τι γίνεται στην Ελλάδα. Τώρα γίνεται το αντίστροφο. Η ΕΕ επισήμως αναγνωρίζει πως το κράτος δικαίου στην Ελλάδα ασθενεί. Τον Σεπτέμβριο στη χώρα θα γίνεται «φεστιβάλ» ευρωπαϊκών ελέγχων για τις ρηγματώσεις του κράτους δικαίου, από pushbacks ως υποκλοπές. Αυτό πρέπει να το εκμεταλλευτούμε με ευρύτερες πρωτοβουλίες διεξόδου, με απεύθυνση και στους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Προσοχή! Συνεννόηση δε σημαίνει φυσικά μη διερεύνηση ποινικών ευθυνών. Η παραίτηση Δημητριάδη αποτελεί έμμεση παραδοχή για άλλες «μπίζνες», η δημοσιογραφική έρευνα τις τεκμηριώνει: το alter ego του Πρωθυπουργού «ασκούσε επιχειρηματικές δραστηριότητες» εντός Μαξίμου.

Άξονες πρωτοβουλιών της αντιπολίτευσης για θεσμική ανασυγκρότηση

Μιλάμε για ένα σχέδιο ανασύνταξης του κράτους δικαίου. Η αντιθεσμική λειτουργία του πρωθυπουργού και ο παραμηχανισμός που έστησε γύρω του ας είναι η αφετηρία. Ενδεικτικά και μόνο αναφέρονται θέματα για θεσμικές πρωτοβουλίες.

Προεξάρχον το ζήτημα των υποκλοπών. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης να συμφωνήσουν σε ένα όργανο από ανώτατους δικαστές, ελεγκτικό των αιτημάτων της ΕΥΠ. Να δεσμευτούν στην αποκατάσταση της αρμοδιότητας της ΑΔΑΕ να ενημερώνει τους πολίτες για παρελθούσα παρακολούθησή τους. Έτσι θα αποδείξουν πως επιθυμούν εμπράκτως τη διασφάλιση του «απολύτως απαραβίαστου» των επικοινωνιών. Το ότι η παρακολούθηση Ανδρουλάκη ήταν αδιανόητη δε σημαίνει ότι δεν είναι αδιανόητες συνολικά οι ανέλεγκτες παρακολουθήσεις.

Δεύτερον, διανύουμε καλοκαίρι βαθιάς αμφισβήτησης της Δικαιοσύνης. Οι λαϊκές αντιδράσεις δεν είναι τυχαίο σημείο των καιρών και στρέβλωση τάχα του περί δικαίου αισθήματος. Όποιοι έτσι τα ερμηνεύουν πλανώνται ή υποκρίνονται. Να αναζητηθεί μίνιμουμ βάση για ζητήματα εκλογής της ηγεσίας, λειτουργίας και αποκατάστασης του κύρους της Δικαιοσύνης. Δεν πάει άλλο έτσι. Οι πελατειακές και κομματικές στοιχίσεις, το αίσθημα ανέλεγκτου (όπως π.χ. στην περίπτωση της Εισαγγελέα της ΕΥΠ), η κραυγαλέα δικαστική επιλεκτικότητα οδηγούν σε υπονόμευση της δημοκρατίας.

Τρίτον, η ελεγχόμενη πληροφόρηση αλλοιώνει το πολίτευμα και μάς εκθέτει διαρκώς (θεωρούμαστε επισήμως χώρα χωρίς ανεξαρτησία των ΜΜΕ). Ολιγοπώλια και μονοπώλια σε ιδιοκτησία και διακίνηση του Τύπου απαιτούν γενναίες τομές. Ελπίζεται ότι οι αστοχίες του πρόσφατου παρελθόντος έγιναν μάθημα για όλους.

Τέταρτον, ανεξάρτητες αρχές και ελεγκτικοί μηχανισμοί έχουν περιπέσει σε κρίση ή αφωνία από επιλογή, από αδυναμία ή κατόπιν κυβερνητικών παρεμβάσεων. Η χώρα δεν αντέχει σε τόση έλλειψη ελέγχου, λογοδοσίας και θεσμικών αντιβάρων.

Πέμπτον, το ζήτημα των απαγωγών μεταναστών/προσφύγων και έκνομων επαναπροωθήσεων (pushbacks) είναι ανοιχτή πληγή που πυορροεί. Η απόφαση του ΕΔΔΑ για το Φαρμακονήσι δείχνει τον δρόμο για να σπάσει το στεγανό θεσμικού και πολιτικού ελέγχου. Το ίδιο ισχύει στη δομική αυθαιρεσία και ατιμωρησία των σωμάτων ασφαλείας και στη γενίκευση της αστυνόμευσης κάθε δημόσιας εκδήλωσης που θέτει εν αμφιβόλω τον χαρακτήρα της δημοκρατίας μας.

Ζητείται, λοιπόν, σχέδιο θεσμικής επανεκκίνησης. Με σαφή χρονικό ορίζοντα. Με κινήσεις που θέτουν τον πήχυ ψηλά. Με συναίσθηση πολιτειακής και πολιτικής ευθύνης. Τώρα ζητούνται γενναίες πρωτοβουλίες παράλληλα με τον κοινοβουλευτικό έλεγχο. Ένας «θεσμικός ανένδοτος» για την ανάταξη της δημοκρατίας από όσο το δυνατό μεγαλύτερο μέρος της αντιπολίτευσης.

*Κωστής Παπαϊωάννου, πρ. Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, πρ. ΓΓ Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις