Ο ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΠΟΥ ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΚΕ ΓΙΑΤΙ ΗΤΑΝ ΛΥΚΑΝΘΡΩΠΟΣ

Στις 31 Οκτωβρίου 1589, ένα μεγάλο πλήθος συγκεντρώθηκε στη γερμανική πόλη του Μπέντμπουργκ, κάπου κοντά στην Κολωνία, προκειμένου να παρακολουθήσει κάτι συνηθισμένο για εκείνη την εποχή: την εκτέλεση ενός ανθρώπου.

Ο μελλοθάνατος δεν ήταν άλλος από τον Πίτερ Σταμπ, έναν 50χρονο αγρότη που είχε ομολογήσει κατά τη σύλληψή του -και προφανώς μετά από βασανιστήρια– ότι είχε κάνει μία συμφωνία με τον διάβολο. Δεν του είχε ζητήσει να γίνει πλούσιος, ούτε να μείνει για πάντα νέος. Το μόνο που ήθελε ήταν να μπορεί να μεταμορφώνεται σε λυκάνθρωπο.

Τα ανατριχιαστικά εγκλήματα που του αποδόθηκαν περιλάμβαναν μία σειρά από ειδεχθή φονικά αλλά και πράξεις κανιβαλισμού. Από τα 16 άτομα που υποτίθεται ότι σκότωσε, τα 13 ήταν παιδιά -ανάμεσά τους βρισκόταν και ο δικός του γιος, του οποίου φέρεται να καταβρόχθισε τον εγκέφαλο. Παραδέχτηκε επίσης ότι είχε σεξουαλικές σχέσεις με την κόρη του και με μία σούκουμπους (έναν δαίμονα με τη μορφή μίας όμορφης γυναίκας).

Σύμφωνα με το National Geographic, ο Σταμπ υπέφερε τρομερά κατά την εκτέλεσή του, ήταν μια από τις πιο βάναυσες που έχουν καταγραφεί ποτέ ιστορικά. Δεμένος πάνω σε έναν τροχό, είδε τους δήμιους του να του γδέρνουν το δέρμα προτού του σπάσουν τα κόκαλα. Στη συνέχεια αποκεφαλίστηκε και το σώμα του ρίχτηκε στην πυρά. Ως προειδοποίηση, το κεφάλι του καρφώθηκε σε έναν πάσσαλο και έμεινε να κοσμεί ένα από τα πιο κεντρικά σημεία του χωριού.

Λυκάνθρωποι και μάγισσες

Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, η αποτρόπαια φύση των εγκλημάτων και της τιμωρίας του Σταμπ αιχμαλώτισαν τη φαντασία των ανθρώπων του ύστερου Μεσαίωνα. Αν και η δίκη και η εκτέλεση του ξεχωρίζουν, εντούτοις δεν πρόκειται για μια μεμονωμένη περίπτωση. Μεταξύ του 15ου και του 18ου αιώνα στην Ευρώπη, οι δεισιδαιμονικές πεποιθήσεις συνέχιζαν να κυριεύουν για τα καλά τα μυαλά των ανθρώπων, με τον φόβο για μάγισσες και λυκάνθρωπους να τους κρατά ξύπνιους τα βράδια.

Οι κατηγορίες για “λυκανθρωπία” πήγαιναν συχνά μαζί με τη μαγεία, παρότι οι κατηγορίες για μαγεία, σκέτες, χωρίς να είναι συνυφασμένες με λύκους, ήταν αδιανόητα πιο συχνές. Φαίνεται ότι για κάποιον λόγο οι λυκάνθρωποι δεν ήταν το ίδιο δημοφιλείς. Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης δεν υπάρχουν καθόλου καταγεγραμμένες δίκες λυκάνθρωπων, ούτε και στις πιο “δικές” μας περιοχές, αυτές που βρέχονται απ’ τη Μεσόγειο. Το ίδιο και στην Αγγλία που έτσι κι αλλιώς το συμπαθές τετράποδο εξαφανίστηκε σχεδόν ολοκληρωτικά τον 16ο αιώνα.

Ο πανικός για τους “Ευρωπαίους λυκάνθρωπους” επικεντρώθηκε σε γεωγραφικές περιοχές που ξεχώριζαν για τα μεγάλα δάση τους και τους άγριους λύκους, καθώς και σε περιοχές με έντονα διαδεδομένη την κτηνοτροφία, όπως ήταν η Γερμανία και η Γαλλία. Οι φόβοι για πραγματικούς λύκους που κυνηγούσαν ζώα και παιδιά γιγαντώθηκαν και εξελίχθηκαν σε φόβους για “δαιμονικούς λύκους”.

Ο πιο ολοκληρωμένος κατάλογος δικών για λυκανθρωπία στην τότε Γερμανία περιλαμβάνει περίπου 300 περιπτώσεις. Αν και δεν είναι αμελητέος, αυτός ο αριθμός ωχριά μπροστά στις 30.000 έως 45.000 εκτελέσεις για μαγεία που έλαβαν χώρα στη Γερμανία την ίδια περίοδο, σύμφωνα με το National Geographic.

Στην συντριπτική τους πλειοψηφία, οι άνθρωποι που κατηγορούνταν ως λυκάνθρωποι ήταν άντρες, και συνήθως βοσκοί. “Οι λύκοι θεωρούνταν δυνατοί, βίαιοι και επιθετικοί, χαρακτηριστικά που συνδέονταν συνήθως με τους άνδρες”, δήλωσε στο αμερικανικό περιοδικό ο Μπράιαν Λέβακ, ομότιμος καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας.

Στις περισσότερες αφηγήσεις για τον Σταμπ, ο άντρας φέρεται να μεταμορφωνόταν σε λύκο φορώντας μια ζώνη από δέρμα λύκου που του έδωσε ο ίδιος ο διάβολος. Αφαιρώντας τη ζώνη, ο Σταμπ επέστρεφε στην ανθρώπινη μορφή του. Ο καθηγητής επισημαίνει ότι όλοι οι λυκάνθρωποι χρησιμοποιούσαν κάποιο όργανο για να πραγματοποιήσουν τη μεταμόρφωσή τους, κάτι που είναι χαρακτηριστικό της ανδρικής μαγείας.

“Όλοι τους χρησιμοποιούσαν κάποιο είδος οργάνου στη μαγεία τους, όπως αυτή η χρήση της μαγικής ζώνης, ενώ οι κατώτερες μορφές μαγείας του χωριού που φέρεται να ασκούνταν από γυναίκες μάγισσες, αποτελούνταν κυρίως από φυλαχτά, κατάρες ή διάφορα παρασκευάσματα-’μαγικά φίλτρα’”.

Οι λεπτομέρειες της δίκης

Παρά το έντονο ενδιαφέρον που προκάλεσε η δίκη, τα ιστορικά στοιχεία που άφησε πίσω της η δοκιμασία του Σταμπ είναι σχετικά λίγα -δεν έχουν διασωθεί πρακτικά ούτε απ’ την ανάκριση ούτε απ’ τη δίκη. Για λεπτομέρειες, οι ιστορικοί πρέπει να βασίζονται σε βιβλιαράκια προς λαϊκή κατανάλωση που έγιναν δημοφιλή εκείνη την εποχή, με πιο γνωστό ένα αγγλικό που εκδόθηκε το 1590. Το κείμενο των 16 σελίδων ισχυρίζεται ότι είναι μετάφραση γερμανικού έργου, αλλά οι ιστορικοί δεν έχουν καταφέρει να βρουν ακόμα το πρωτότυπο έγγραφο.

Ό,τι γνωρίζουμε για τη ζωή του Σταμπ προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από αυτές τις αφηγήσεις, αν και διαφέρουν μεταξύ τους. Ακόμη και το ακριβές όνομά του ποικίλλει, με μερικούς μάλιστα να ισχυρίζονται ότι πήρε το όνομα “Stumpf” (στα γερμανικά σημαίνει “κούτσουρο”) επειδή έχασε το αριστερό του χέρι σε ένα ατύχημα.

Επίσης οι μελετητές δεν είναι σίγουροι και για το πότε γεννήθηκε. Συμφωνούν πάντως στο ότι επρόκειτο για αγρότη, με κάποιους να τον παρουσιάζουν και ως πλούσιο ιδιοκτήτη γης. Το αγγλικό βιβλιαράκι του 1590 γράφει χαρακτηριστικά:

“Περνούσε στους δρόμους της Κολωνίας, του Μπέντμπουργκ και του Έπραθ, με ωραίο στιλ, και πολύ ευγενικά, ως γνωστός σε όλους τους κατοίκους εκεί, και πολλές φορές χαιρετούσε εκείνους των οποίων τους φίλους και τα παιδιά είχε σφάξει, αν και τίποτα ύποπτο δεν φαινόταν να υπάρχει”.

Η σύλληψη του λύκου

Δυστυχώς, από αυτές τις όχι και τόσο αξιόπιστες πηγές αντλούνται οι λεπτομέρειες για την “υπόθεση Σταμπ”, όπου ακόμα και τα υπερφυσικά στοιχεία της ιστορίας παρουσιάζονται ως γεγονότα.

Σύμφωνα με μια εκδοχή, ο Σταμπ έγινε με τον εξής περίεργο τρόπο αντιληπτός: κάποια στιγμή ένας αγρότης πάλεψε με έναν λύκο και πάνω στη μάχη του έκοψε την αριστερή μπροστινή πατούσα. Όταν αργότερα ο ίδιος αγρότης συνάντησε τυχαία τον Πήτερ Σταμπ και πρόσεξε ότι του έλειπε το αριστερό χέρι, ήταν αρκετό για να υποψιαστεί ότι Σταμπ και λύκος ήταν το ένα και το αυτό.

Στην αγγλική εκδοχή η σύλληψη του Σταμπ είναι πιο δραματική. Μετά από μια σειρά ανθρωποκτονιών και θανάτων ζώων, οι χωρικοί σχηματίζουν ομάδες και ξεκινούν περιπολίες. Εντοπίζουν τον Σταμπ, ο οποίος εκείνη τη στιγμή έχει τη μορφή λύκου και αρχίζουν να τον κυνηγούν. Εκείνος βγάζει τη μαγική του ζώνη και επιστρέφει στην ανθρώπινη μορφή μπροστά στους διώκτες του. Μόλις επιβεβαιώνεται η ταυτότητά του από τον όχλο, συλλαμβάνεται.

Μετά από βασανιστήρια (ή την απειλή τους, δεν ξέρουμε ακριβώς υπάρχουν πολλές εκδοχές) ο Σταμπ θα “παραδεχτεί” την ενοχή του. “Έτσι συνελήφθη, λίγο μετά τον έβαλαν στο “ράφι” (σ.σ. συσκευή βασανιστηρίων της εποχής)… αλλά φοβούμενος τα βασανιστήρια, ομολόγησε τα πάντα οικειοθελώς”. Μερικοί ιστορικοί πιστεύουν ότι είναι πιθανό ο Σταμπ να ήταν όντως δολοφόνος (κάποιος μάλιστα έχει υποθέσει ότι οι θρύλοι των λυκανθρώπων προήλθαν από προσπάθειες της εποχής να εξηγηθεί η παρουσία των τότε serial killers). Ακόμα κι αν δεν ήταν μανιακός δολοφόνος πάντως, είναι πολύ πιθανό να του αποδόθηκαν και τυχόν τοπικές επιθέσεις λύκων σε ζώα ή ανθρώπους.

Ιστορικά πάντως μιλώντας, θα μπορούσε ο Σταμπ να ήταν απλώς ο αποδιοπομπαίος τράγος ιστορικών γεγονότων που τον ξεπερνούσαν κατά πολύ. Τα υποτιθέμενα εγκλήματά του συνέπεσαν με μια περίοδο γνωστή ως ο “Πόλεμος της Κολωνίας” (1583-88), μια σύγκρουση που είχε λάβει χώρα μεταξύ προτεσταντικών και καθολικών φατριών. Περιπλανώμενοι μισθοφόροι τρομοκρατούσαν την περιοχή και έτσι τα ανεξιχνίαστα εγκλήματα θα μπορούσαν να έχουν προκληθεί από εκείνους, και όχι από έναν λυκάνθρωπο που περιφέρεται στα δάση.

Και οι θρησκευτικές διαμάχες δίνουν επίσης μια άλλη πιθανή ερμηνεία των εγκλημάτων του Σταμπ. Μέχρι το 1589 η καθολική φατρία είχε εξασφαλίσει τον έλεγχο της περιοχής του Μπέντμπουργκ. Μια δίκη με τόσο βάναυσα χαρακτηριστικά ίσως να απέτρεπε τους προτεστάντες από τις όποιες σκέψεις για εξέγερση, ενισχύοντας τη θέση των καθολικών στην κορυφή της εξουσίας. Ο Σταμπ, λοιπόν, ο οποίος φέρεται να προσηλυτίστηκε στον προτεσταντισμό, ίσως και να ήταν το κατάλληλο παράδειγμα για αυτόν τον σκοπό.

Εντούτοις, ο καθηγητής Λέβακ αμφισβητεί αυτήν την πιθανότητα: “Ο Σταμπ διώχθηκε ποινικά όχι ως προειδοποίηση προς άλλους Προτεστάντες, αλλά επειδή είχε κατηγορηθεί ως ηθικά διεφθαρμένος, ανεξάρτητα από τη θρησκευτική του πίστη”.