Η ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΓΩΓΟΥ ΜΕ ΔΙΚΑ ΤΗΣ ΛΟΓΙΑ: Η ΑΝΑΡΧΙΑ, Ο ΕΡΩΤΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ
Σαν σήμερα, το 1993, η Κατερίνα Γώγου "έφυγε για αλλού" καταναλώνοντας υπερβολική δόση χαπιών και αλκοόλ. Η αναρχία, ο ρόλος του ποιητή, οι απόψεις της περί φεμινισμού μέσα από σπάνιες συνεντεύξεις της.
Γεννήθηκε στην Αθήνα την 1η Ιουνίου του 1940. Από πολύ μικρή ηλικία “πάτησε” το σανίδι του θεάτου. Αργότερα σπούδασε υποκριτική. Την είδαμε σε πολλές μεγάλες ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου, συνήθως να ερμηνεύει δεύτερους ρόλους, στους οποίους θα ήταν το “ατίθασο νιάτο”, η σκανδαλιάρα υπηρέτρια ή η τρελή μικρή αδερφή. Όσο αβίαστα ξεκίνησε τη ζωή της ως ηθοποιός, αλλό τόσο άνετα πήρε τον δρόμο της ως ποιήτρια και συγγραφέας, με την πρώτη της ποιητική παραγωγή να δημοσιεύεται το 1978.
Η Κατερίνα Γώγου καμία σχέση με τους ρόλους της ανάλαφρης, ίσως χαζής και επιπόλαιας κοπέλας, δηλαδή τους ρόλους που συνήθως αναλάμβανε στο θέατρο και το σινεμά, είχε. Πρόκειται για μία αντισυμβατική προσωπικότητα που “πάλευε” με τους δαίμονές της. Μοναχική ψυχή με συνεχείς αναζητήσεις, ερχόταν διαρκώς σε σύγκρουση με το κατεστημένο και είχε ένα μυαλό διαρκώς σε λειτουργία.
Οι στίχοι της μιλάνε για τους ανθρώπους, τους φίλους, τη γυναίκα, το περιθώριο, τις τραβεστί, τα αδιέξοδα, τους χαμένους αγώνες. Η ίδια είχε μιλήσει ανοιχτά για τους πολιτικούς κρατούμενους, για αυτοκτονίες στις φυλακές, απεργίες πείνας. Είχε μιλήσει για την αστυνομική βαρβαρότητα, για τους “απόντες”, την ηρωίνη. Τα ποιήματά της ήταν για την ίδια κραυγές διαμαρτυρίας για τον κόσμο που ζούσε. Μέσω του γραπτού της λόγου καταδίκαζε τον πόνο και την αθλιότητα γύρω της. Τον χρησιμοποιούσε ως μέσο για να εξωτερικεύει την εσωτερική της αγωνία και το επίσης εσωτερικό αδιέξοδο που βίωνε. “Γράφω για ν’ απαλλαγώ απ’ αυτή την κοτρόνα που με πλακώνει. Αν δεν έγραφα, θα βούιζαν τα αυτιά μου”, είχε πει η ίδια σε συνέντευξη στον Δημήτρη Νόλλα και το Περιοδικό “Ταχυδρόμος” (1987).
Ήταν εύθραστη, τρυφερή και ταυτοχρόνως δυναμική και “μαγκάκι”. Δεν της άρεσαν οι ταμπέλες, ούτε την ενδιέφερε η γνώμη του κόσμου. Δεν επιδίωκε, ούτε γούσταρε τη φήμη και την αναγνωρισιμότητα. Δεν ήθελε να είναι αρεστή από τους πολλούς, από τη μάζα, αλλά από τους λίγους που θέλουν να την καταλάβουν, που θα ταυτιστούν μαζί της, θα βρουν κοινές ανησυχίες, κοινούς φόβους ή βιώματα. Πάμε να γνωρίσουμε τη μοναδική Κατερίνα Γώγου μέσα από τα ποιήματά της και μέσα από τις ελάχιστες συνεντεύξεις που είχε δώσει, τις οποίες μπορεί κανείς να βρει στο βιβλίο “Μου μοιάζει ο άνθρωπος μ’ έναν ήλιο, που καίγεται από μόνος του” (Εκδ. Καστανιώτη).
“Ο ποιητής κρυώνει τις νύχτες πολύ”
Εκείνο που φοβάμαι πιο πολύ είναι μη γίνω ποιητής
Μην κλειστώ στο δωμάτιο ν’ αγναντεύω τη θάλασσα κι απολησμονήσω
Στη συλλογή της “Ιδιώνυμο”, η Κατερίνα Γώγου εξομολογούνταν πως ο μεγαλύτερός της φόβος είναι μη γίνει “ποιητής”. Αργότερα η ίδια θα εξηγήσει σε συνεντεύξεις της τι ακριβώς εννοούσε με αυτή τη δήλωση, περιγράφοντας το λειτούργημα του ποιητή όπως το έχει στο μυαλό της και ποιο είναι, σύμφωνα με την ίδια, το ιδιαίτερο χρέος του.
“Λέω για τους ποιητές της παραγγελιάς ή της γυάλας, λέω πως δεν είναι η ίδια η ζωή, αλλά ο ρόλος. Λέω για εκείνους που οι ίδιοι δεν είχαν ποτέ δημιουργικό έργο και καταφέρανε να οδηγούν την τέχνη, τα γράμματα και την παιδεία, εκεί που η εξουσία μπορεί να τα οικειοποιείται για δικό της όφελος. Λέω γι’ αυτούς τους κοριούς που η ιδεολογική τους ταυτότητα έχει το χρώμα του χιλιάρικου. Όχι. Δεν φαντάζομαι μία ζωή χωρίς το ποίημα, γιατί η ζωή ΕΙΝΑΙ το ποίημα.
Ο ποιητής φυλάει την ψυχή του, όχι γι’αυτόν, αλλά για όλους μας. Η τέχνη αγαπάει τον άνθρωπο. Αγαπάει τη ζωή. Με έρωτα βαθύ, απεγνωσμένο. Ο ποιητής είναι ο ενδιάμεσος. Παίρνει και φέρνει το “μήνυμα” με φτεράκια στα πόδια, σαν τον Ερμή. Κρυώνει τις νύχτες πολύ, είναι μακρινή διαδρομή, πάει μακριά, στις πιο απόκρημνες ράχες, είναι παιδί, είναι τόσο εύκολο να χαθεί, ξέρει όμως πως πρέπει να έρθει πάλι, κι αυτό είναι η αγάπη, που τον κάνει να αντέχει και τον κρατάει στη ζωή.. (Συνέντευξη στον Δημήτρη Νόλλα, περ. Ταχυδρόμος 1987).
Η ίδια θα αναθεωρήσει λίγα χρόνια αργότερα, το 19991, όταν στην τελευταία της συνέντευξη, στην Ελένη Γκίκα θα πει: “Ντρεπόμουνα να λέω ότι είμαι ποιήτρια, γιατί δεν το θεωρώ επάγγελμα, αλλά αυτόν τον καιρό θα το λέω, ότι είμαι ποιήτρια, νομίζω ότι το επιτρέπω στον εαυτό μου τώρα, έχω περάσει πάρα πολλά για να μπορώ να το πω και θα το λέω”.
Μελοποιημένο ποίημα της Κατερίνας Γώγου – Μελοποίηση: Νίκος Μαϊντάς, ερμηνεία: Magic De Spell, Σωκράτης Μάλαμας, Νίκος Μαϊντάς
“Υπερασπίζομαι την αναρχία”
Μη με σταματάς. Ονειρεύομαι.
Ζήσαμε σκυμμένοι αιώνες αδικίας.
Αιώνες μοναξιάς.
Τώρα μη. Μη με σταματάς.
Τώρα κι εδώ για πάντα και παντού.
Ονειρεύομαι ελευθερία.
Μέσα απ’ του καθένα
την πανέμορφη ιδιαιτερότητα
ν’ αποκαταστήσουμε
του Σύμπαντος την Αρμονία.
Ας παίξουμε. Η γνώση είναι χαρά.
Δεν είναι επιστράτευση απ’ τα σχολεία
Ονειρεύομαι γιατί αγαπώ.
Μεγάλα όνειρα στον ουρανό.
Εργάτες με δικά τους εργοστάσια
συμβάλουν στην παγκόσμια σοκολατοποιία.
Ονειρεύομαι γιατί ΞΕΡΩ και ΜΠΟΡΩ.
Οι τράπεζες γεννάνε τους «ληστές».
Οι φυλακές τους «τρομοκράτες»
Η μοναξιά τους «απροσάρμοστους».
Το προϊόν την «ανάγκη»
Τα σύνορα τους στρατούς
Όλα η ιδιοχτησία.
Βία γεννάει η Βία.
Μη ρωτάς. Μη με σταματάς.
Είναι τώρα ν’ αποκαταστήσουμε
του ηθικού δικαίου την υπέρτατη πράξη.
Να κάνουμε ποίημα τη Ζωή.
Και τη Ζωή πράξη.
Είναι ένα όνειρο που μπορώ μπορώ μπορώ
Σ’ ΑΓΑΠΩ
και δεν με σταματάς δεν ονειρεύομαι. Ζω.
Απλώνω τα χέρια
στον Ερωτά στην αλληλεγγύη
στην Ελευθερία.
Όσες φορές χρειαστεί κι απ’ την αρχή.
Υπερασπίζομαι την ΑΝΑΡΧΙΑ.
Η βαθιά πολιτική της στάση, η αναρχική της διάθεση, η περιθωριακή συνείδησή της και οι κοινωνικές ανησυχίες της διαπερνούν ολόκληρη την ποιητική παραγωγή της Κατερίνας Γώγου. Δηλώνει ανοιχτά πως υπερασπίζεται την αναρχία, κάτι που δεν έκρυψε και ποτέ μάλιστα παρά το γεγονός ότι δήλωνε κατά των ταμπέλων. Είχε ταχθεί δημόσια στο πλευρό πολλών αναρχικών και συμμετείχε σε επιτροπές που μάχονταν για την αποφυλάκισή τους. Ενδεικτικά, τον Μάρτιο του 1991 είχε στείλει ενυπόγραφη επιστολή στην εφημερίδα “Ελευθεροτυπία”, μέσω της οποίας εξέφραζε τη στήριξή της προς τους φυλακισμένους αναρχικούς Κυριάκο Μαζοκόπο και Γιάννη Πετρόπουλου.
Σε συζήτηση με τον Γ. Νοταρά για το περιοδικό Ποπ & Ροκ (1981) η ποιήτρια είχε πει χαρακτηριστικά: “Το κράτος παίρνει τη μορφή του αστυνόμου, του καθοδηγητή, του κομματάρχη και αντιπαρατίθεται απέναντί σου. Μια ζωή, σε αυτές τις αναμετρήσεις μονίμως τρέχαμε και από πίσω μας κυνηγούσαν. Εγώ όταν λέω “κράτος” εννοώ όλα τα κόμματα. Γιατί είτε έτσι λεγεται το κράτος, είτε αλλιώς, πάντα θα υπάρχουν κάποιοι που θα κυνηγάνε κάποιους άλλους. Και θα υπάρχουν καμιά χιλιάδα άτομα, όσο πάμε και λιγοστεύουμε, που πάντα θα λένε όχι σε αυτά τα πράγματα”.
Για τον φεμινισμό
Σηκώθηκε και τους ετοίμασε τέλεια το πρωινό
με μαθηματικές κινήσεις.
Τους χαιρέτησε: Στο καλό σας αγαπάω μην αργήσετε
απ’ το σοφά γυαλισμένο κεφαλόσκαλο.
Τίναξε το χαλί έπλυνε φλιτζάνια και τασάκια
μιλώντας μόνη της.
Έβαλε το φαΐ στην κατσαρόλα κι άλλαξε το νερό στα βάζα.
Ένιωσε έξυπνη στο μανάβικο
χαμογέλασε συγκαταβατικά στην κομμώτρια
αλλοτριώθηκε στην αποθήκη καλλυντικών
κι αγόρασε εκδόσεις «ΚΥΤΤΑΡΟ», τη «ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΤΗΣ
ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΟΝ ΑΝΔΡΙΚΟ ΚΟΣΜΟ».
Έστρωσε το τραπέζι την ώρα
που χτύπαγε το κουδούνι
όμορφη έξυπνη κι ενημερωμένη στα κοινά.
Το παιδί κοιμήθηκε
κι ο άντρας την ακούμπησε από πίσω.
Αυτή χαχάνισε όπως είχε δει σ’ ένα διαφημιστικό
και τούπε με χοντρή σεξουαλική φωνή: Έλα
την πήδηξε τέλειωσε και ξεράθηκε.
Η γυναίκα σηκώθηκε με προσοχή για να μην τον ξυπνήσει
έπλυνε τα πιάτα μιλώντας μόνη της
άνοιξε τα παράθυρα να φύγει η τσικνίλα.
Έκανε τσιγάρο άνοιξε το βιβλίο και διάβασε:
«… μόνο όταν οι γυναίκες απαιτήσουν ενεργητικά
θα υπάρξει ελπίδα γι ‘ αλλαγή.»
και πιο κάτω:
ΝΑI ΑΛΛΑ ΤΙ ΕΚΑΝΕΣ ΣΗΜΕΡΑ ΧΡΥΣΗ ΜΟΥ
ΤI ΕΚΑΝΕΣ ΣΗΜΕΡΑ;
Σηκώθηκε με προσοχή
πήρε το καλώδιο της ψήστρας
τόσφιξε καλά στο λαιμό του άντρα της
κι έγραψε κάτω από την ερώτηση
του φεμινιστικού κινήματος: ΕΠΝΙΞΑ ΕΝΑΝ.
Ύστερα πήρε το 100 και μέχρι νάρθουν
κοίταξε το ωροσκόπιό της στη ΓΥΝΑΙΚΑ,
Κατερίνα Γώγου “Θολούρα”.
Η Κατερίνα απεχθανόταν τις ταμπέλες. “Είμαι αυτό που βγαίνει από τα βιβλία μου”, τόνιζε. Σε ερώτηση του Δημήτρη Γκιώνη αν είναι φεμινίστρια είχε απαντήσει: “Θέλω να είμαι επαναστάτρια. Δεν πιστεύω στα μεμονωμένα κινήματα. Εγώ πιστευω ότι όλα πάνε μαζί και τίποτα δεν πάει χωριστά.Θέλω να είμαι μέσα σε όλα αυτά”.
Για τον Έρωτα
“Γι’αυτό άμα κάνει κανείς μια κίνηση έτσι
για να μας χαϊδέψει
κάνουμε εμείς μια κίνηση πίσω
σα να μη φάμε ξύλο.
Γι’ αυτό αν τύχει και αγαπήσεις
πρόσεχε σε παρακαλώ πολύ πολύ
πώς θα μ’ αγκαλιάσεις. Πονάει εδώ.
Κι εδώ. Κι εκεί. Μη! Κι εδώ.
Κι εκεί.”
Απόσπασμα από το ποίημα “Γι’ αυτό αν τύχει και μ’ αγαπήσεις”
Πολύ τρυφερή και ευαίσθητη η Κατερίνα Γώγου χαρακτηριζόταν από μία ψυχολογία πολύ εύθραστη. Χαρακτηριστικό πράδειγμα η απάντησή της στην ερώτηση του δημοσιογράφου Άρη Σκιαδόπουλου τι μπορεί να την ρίξει. “Ένα φυλλαράκι που μπορεί να φύγει από το δέντρο”.
Η ίδια είχε μιλήσει για την έννοια του έρωτα σε συνέντευξη στην εφημερίδα “Έθνος” το 1982: “Τέχνη σημαίνει έρωτας. Κι ο έρωτας είναι δικαίωμα όλων των ανθρώπων. Έρωτας σημαίνει ν’ αγαπήσεις παράφορα τον στραπατσαρισμένο εαυτό σου, γιατί μονάχα έτσι θ’ αγαπήσεις και τον δίπλα σου. Και έρωτας είναι η επιθυμία. Επιθυμία για ζωή, για τραγούδια, για σένα και για όλους”..
Σαν σήμερα, το 1993, η Κατερίνα Γώγου “έφυγε για αλλού” λαμβάνοντας υπερβολική δόση χαπιών και αλκοόλ.
Μια μέρα λοιπόν…
