ΟΛΟΙ ΕΧΟΥΜΕ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΜΙΑ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

Aν έχεις λίγο χρόνο, θα σε παρακαλούσα να δεις το video που ακολουθεί. Θα λύσει κάθε απορία που ενδεχομένως έχεις με το τι είναι ψυχική υγεία (σήμερα 10/10 είναι η παγκόσμια ημέρα της).

Θα διαπιστώσεις τους λόγους που ενώ χρειαζόμαστε βοήθεια την αρνούμαστε πεισματικά (γιατί δεν είμαστε αδύναμοι εμείς) και ποιος είναι ο πιο απλός -και κατανοητός για όποιον θέλει να καταλάβει- τρόπος να αναγνωρίσουμε πως ό,τι ισχύει για όλα τα άλλα μέλη του σώματος μας, ισχύει και για τη ψυχή.

Όταν νοσεί, χρειάζεται θεραπεία.

Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι μέρος της εξομολόγησης του Shia Labeouf και τους λόγους που τον έκαναν να αλλάξει τις ‘κατασκευαστικές’ του ρυθμίσεις που τον ήθελα να είναι πολύ δυνατός, για να έχει την ανάγκη κάποιου. Ανεξάρτητα από το κακό που έκανε σε όποιον ήταν γύρω του.

Στην πραγματικότητα, το να ζητήσει κάποιος που δυσκολεύεται ψυχικά τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας, απαιτεί θάρρος και δύναμη. Όχι αδυναμία. Αλλιώς θα ζητούσαν όλοι.

Στο 2023 πάμε. Ας διαγράψουμε επιτέλους το κοινωνικό στίγμα, μήπως και σωθούμε. Ούτως ή άλλως, όλοι έχουμε τουλάχιστον από μια διαταραχή.

Θα τα πούμε στη συνέχεια.

Πρώτα ας δούμε την αποκάλυψη του 36χρονου ηθοποιού, ο οποίος είχε διδαχθεί από παιδί πως εφόσον ‘ταΐζει’ το εγώ του, δεν έχει ανάγκη κανέναν -αφού από παιδί ουδείς ασχολήθηκε μαζί του ή με τις ανάγκες του.

“Δεν είχα αγάπη στη ζωή μου. Δεν είχα σκοπό στη ζωή μου. Ο μόνος στόχος ήταν να είμαι καλός στη δουλειά μου, γιατί αυτό ήταν το μόνο που είχα. Για εμένα, κάθε γυναίκα στην οποία άρεσα ήταν η μια και μοναδική. Γεγονός που οφειλόταν στις ανασφάλειες και τους φόβους μου”.

Ποτέ δεν κατάφερε να τις αγαπήσει, με την ουσιαστική έννοια του όρου, αφού ποτέ δεν είχε μάθει να αγαπάει τον εαυτό του.

“Ένας θεραπευτής μου είπε ‘μπορείς να δοκιμάσεις αυτά που προτείνω ή να συνεχίσει να κάνεις ό,τι κάνεις και να τελειώσεις, γιατί είσαι καταδικασμένος. Με έβαλε να δω τι είχε γράψει ο γιατρός που με είχε εξετάσει. Και είχε σημειώσει ‘είναι καταδικασμένος αν δεν κάνει κάτι’.

Ο θεραπευτής μου είπε ‘για να στο δώσω υπό άλλη οπτική, αν πας και κάνεις ακτινογραφία στην κλείδα και όπως τη βλέπει ο γιατρός σου πει ‘βλέπεις το γκρι σημάδι πάνω από το στήθος σου; Είσαι καταδικασμένος’. Τότε δεν θα σκεφτείς τη δουλειά που έχεις να κάνεις ή το κορίτσι που πρέπει να κρατήσεις ή ό,τι άλλο.

“Αμέσως η ζωή σου θα γίνει πολύ μικρή και η μόνη λογική αντίδραση θα είναι να ρωτήσεις ‘πες μου τι να κάνω’”.

Όταν όμως, οι γύρω μας ή/και ένας θεραπευτής μας λένε πως χρειαζόμαστε βοήθεια, εμείς συνεχίζουμε να αμφισβητούμε το γεγονός. Ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Όλοι όμως, κάνουμε μίζερους όσους είναι κοντά μας.

Προφανώς και ο Labeouf είχε χρησιμοποιήσει νωρίτερα ό,τι δικαιολογία υπήρχε. Ώσπου έφτασε στο ναδίρ και κατάλαβε ότι είχε έλθει η ώρα να αναλάβει τις ευθύνες του. Δηλαδή, την ευθύνη της ζωής του. Έκτοτε ζητά συγγνώμη από όσους πλήγωσε -με κάθε έννοια του όρου και της κακοποίησης.

Όλοι έχουμε τουλάχιστον μία διαταραχή

Το 2022 και μετά τις διάφορες διαδοχικές δοκιμασίες που μας πρόσφερε η ζωή (οικονομική κρίση, κρίση υγείας, κλιματική κρίση, ενεργειακή κρίση) υπάρχουν άνθρωποι που φροντίζουν τη ψυχική τους υγεία, για να αντέχουν αυτούς που αγνοούν τις ανάγκες τους.

Αυτό είναι το καλό σενάριο. Το κακό περιλαμβάνει γυναικοκτονίες και πάσης φύσεως άλλα εγκλήματα. Ακόμα και αν τα σημάδια τα βλέπει μόνο το θύμα.

Πριν προχωρήσουμε, είναι χρήσιμο να διευκρινίσουμε τι είναι η ψυχική υγεία;

Περιλαμβάνει τη συναισθηματική, ψυχολογική και κοινωνική μας ευημερία. Επηρεάζει το πώς σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και ενεργούμε.

Βοηθά και στον προσδιορισμό του τρόπου με τον οποίο χειριζόμαστε το άγχος, σχετιζόμαστε με τους άλλους και κάνουμε υγιεινές επιλογές.

Άρα μας αφορά όλους. Και όλοι (να πούμε οι περισσότεροι, για να μην έχουμε άγχη με την απολυτότητα;) έχουμε τουλάχιστον μια διαταραχή, αφού όλοι έχουμε ψυχική υγεία.

Λέξη που μπορεί να μην σου ‘κάθεται’ καλά (να τη θεωρείς ‘βαριά’), αλλά πρόκειται για το αποτέλεσμα συνθήκης που μας διαταράσσει. Αν σκεφτείς πως όλοι έχουμε τουλάχιστον ένα πράγμα να μας αναστατώνει, έχουμε και μια διαταραχή.

Σύμφωνα με το τμήμα υγείας των Ηνωμένων Εθνών αυτήν την στιγμή που μιλάμε “σχεδόν 1.000.000.000 άνθρωποι παγκοσμίως, πάσχουν από μια μορφή ψυχικής διαταραχής, με τη λίστα να περιλαμβάνει έναν στους 7 εφήβους”.

Έχει διαπιστωθεί και ότι ο Covid αύξησε συνήθεις συνθήκες, όπως η κατάθλιψη και το άγχος, κατά +25% (γιατί όλη η προσοχή στράφηκε στο πώς θα επιβιώσουμε από τον SARS-CoV-2), όπως και ότι το 75% όσων έχουν ανάγκη από θεραπείες, δεν τις λαμβάνουν. Έτσι,

• Κάθε χρόνο πεθαίνουν σχεδόν 3.000.000 άνθρωποι από κατάχρηση ουσιών.
• Κάθε 40” πεθαίνει ένας αυτόχειρας (στην Ελλάδα καταγράφηκαν 5.4 θάνατοι από αυτοκτονίες, ανά 100.000 πληθυσμού), την στιγμή που
• Το 50% των ψυχικών διαταραχών αρχίζουν από την ηλικία των 14 χρόνων. Η Νο1 αιτία είναι η κατάθλιψη.
• πάνω από 160.000.000 άνθρωποι χρειάζονται βοήθεια, εξαιτίας συγκρούσεων, φυσικών καταστροφών και άλλων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης
• Τα ποσοστά μπορούν να διπλασιαστούν κατά τη διάρκεια τέτοιων κρίσεων
• 1 στους πέντε ανθρώπους που πλήττονται από συγκρούσεις (πολέμους κλπ) εκτιμάται πως πάσχουν από ψυχική διαταραχή.

Άλλο είναι η ψυχική υγεία και άλλο η ψυχική ασθένεια

Κάπου εδώ είναι χρήσιμο και να πούμε ότι η κακή ψυχική υγεία και η ψυχική ασθένεια δεν είναι το ίδιο πράγμα.

Δηλαδή, μπορεί να έχουμε κακή ψυχική υγεία (πχ άγχος) και να μη διαγνωστούμε με ψυχική ασθένεια (να μην επηρεάζει το πώς σκεφτόμαστε, συμπεριφερόμαστε και αλληλεπιδρούμε με άλλους).

Όπως μπορεί να έχουμε διαγνωστεί με ψυχική ασθένεια και να έχουμε περιόδους ψυχικής, σωματικής και κοινωνικής ευημερίας.

“Ένα άτομο είναι ισορροπημένο ψυχικά, όταν έχει τη δυνατότητα να είναι λειτουργικό, αποτελεσματικό στις υποχρεώσεις και την καθημερινότητα του αλλά ταυτόχρονα και όταν μπορεί να ζει «ευχαριστιακά», να βρίσκει δηλαδή νόημα στην ζωή του και να μπορεί να την απολαμβάνει“, λέει στο Magazine η Αγγελική Ζαφειροπούλου, Ψυχολόγου, MSc “Έλεγχος του στρες και Προαγωγή της Υγείας”, με ειδίκευση στην Υπαρξιακή-συστημική ψυχοθεραπεία.

Ο όρος ψυχική υγεία περιγράφει και μια κατάσταση συναισθηματικής ευεξίας, όπου το άτομο είναι λειτουργικό και μπορεί να αξιοποιεί τις ικανότητες του ώστε να ανταπεξέρχεται στην καθημερινότητα.

“Οι ψυχικές διαταραχές εντοπίζονται σε όλα τα κοινωνικά-οικονομικά στρώματα ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας. Δυστυχώς σήμερα μιλάμε για επιδημία των ψυχικών διαταραχών, με την κατάθλιψη να κρατά την σκυτάλη και να είναι η δεύτερη σοβαρότερη αιτία απώλειας της φυσιολογικής λειτουργίας, μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα”.

Από τι εξαρτάται η ψυχική υγεία

Προβλήματα στη ψυχική υγεία μπορούν να προκαλέσουν α) βιολογικοί λόγοι (γονίδια και χημεία εγκεφάλου), β) οι εμπειρίες της ζωής (ένα μεγάλο σοκ -που προκύπτει από τραύμα ή κακοποίηση) και γ) το ιστορικό της οικογενείας, σε ψυχικά προβλήματα.

“Η ψυχική υγεία καθορίζεται και εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων καθώς και την αλληλεπίδραση αυτών. Παράγοντες κληρονομικότητας, εξελικτικές φάσεις της ζωής, εξωγενή γεγονότα καθώς και το οικογενειακό περιβάλλον αποτελούν τους σημαντικότερους από αυτούς.

Σύμφωνα βέβαια, με έρευνες, το χαμηλό οικονομικό υπόβαθρο ενός ατόμου επιβαρύνει σημαντικά το επίπεδο της πρόληψης και της έγκαιρης παρέμβασης προβλημάτων ψυχικής υγείας”.

Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια

“Το κριτήριο, τις περισσότερες φορές, είναι η δυσφορία του ίδιου του ατόμου και η συνειδητοποίηση ότι υπάρχουν αλλαγές σε διάφορα επίπεδα της ζωής του.

Παρόλα αυτά συχνά το ίδιο το άτομο αντιστέκεται στη συνειδητοποίηση αυτή και για τον λόγο αυτό συχνά το τηλέφωνο του ειδικού δέχεται κλήσεις από άτομα του στενού οικογενειακού και κοινωνικού κύκλου του ανθρώπου ο οποίος δυσκολεύεται.

Επίσης, συχνά τα άτομα αποδίδουν τις αλλαγές σε κάποια οργανική αιτία και πριν φτάσουν στον ειδικό ψυχικής υγείας έχουν τις περισσότερες φορές επισκεφθεί ένα πλήθος ιατρικών ειδικοτήτων.

Σαφώς και ως ειδικοί ψυχικοί υγείας η προτεραιότητα μας είναι να αποκλειστεί οποιοδήποτε οργανικό αίτιο, αλλά συχνά οι άνθρωποι εγκλωβίζονται σε έναν φαύλο κύκλο αναζήτησης μιας πιο ιατρικής αιτίας των προβλημάτων τους καθώς θεωρούν ότι έτσι θα απαλλαχθούν και εύκολα/γρήγορα από το σύμπτωμα που τους ταλαιπωρεί”.

Είναι χρήσιμο να σκεφτόμαστε να πάρουμε βοήθεια

• Όταν απομακρυνόμαστε από τους ανθρώπους και τις συνηθισμένες δραστηριότητες μας.
• Όταν είμαστε ‘γεμάτοι’ ή ‘άδειοι’ από ενέργεια.
• Όταν νιώθουμε μουδιασμένοι ή πως τίποτα δεν έχει σημασία.
• Όταν έχουμε ανεξήγητους πόνους στο σώμα μας.
• Όταν νιώθουμε αβοήθητοι ή ανίκανοι.
• Όταν καπνίζουμε, πίνουμε αλκοόλ ή κάνουμε χρήση φαρμάκων περισσότερο από ό,τι συνήθως.
• Όταν νιώθουμε ασυνήθιστα μπερδεμένοι, αμελείς, στα “κόκκινα”, ανήσυχοι ή φοβισμένοι.
• Όταν νιώθουμε τεράστιες αλλαγές στη διάθεση μας, που δημιουργούν προβλήματα στις σχέσεις μας.
• Όταν έχουμε επίμονες σκέψεις και αναμνήσεις που δεν μπορούμε να “βγάλουμε” από το μυαλό μας.
• Όταν ακούμε φωνές ή πιστεύουμε πράγματα που δεν είναι αλήθεια.
• Όταν σκεφτόμαστε να κάνουμε κακό στον εαυτό μας.
• Όταν δεν μπορούμε να βγάλουμε εις πέρας τις κύριες υποχρεώσεις που έχουμε κάθε μέρα, όπως το να πάμε στη δουλειά ή τα παιδιά στο σχολείο.

“Η ψυχική διαταραχή μπορεί να αφορά ένα τεράστιο εύρος δυσλειτουργιών και πιο συγκεκριμένα μπορεί να πρόκειται για την εκδήλωση έντονου άγχους έως και την εμφάνιση κατάθλιψης ή σχιζοφρένειας. Τα προειδοποιητικά λοιπόν σημάδια μπορεί να είναι οποιαδήποτε απόκλιση από την συνήθη εικόνα, διάθεση, συμπεριφορά και λειτουργία του ατόμου”, προσθέτει η κ. Ζαφειροπούλου.

Η ιστορία που βοηθά στην επιβίωση

Μια ιστορία μπορεί να μας βοηθήσει όλους να καταλάβουμε τι είναι η ζωή και πώς θα ήταν χρήσιμο να την αντιμετωπίζουμε, αν θέλουμε να διαφυλάξουμε την υγεία του μυαλού και του σώματος μας -ώστε να μπορούμε να συνεχίσουμε-, είναι ενός Κινέζου αγρότη.

Ακολουθεί ένα μέρος αυτού που μπορεί να είναι και μύθος, σίγουρα όμως βοηθά όποιον θέλει να καταλάβει:

1. Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας Κινέζος αγρότης του οποίου το άλογο με το οποίο φρόντιζε τα χωράφια στα οποία δούλευε (δίνοντας το μεγαλύτερο μερίδιο των κερδών στον ιδιοκτήτη της γης), έφυγε.
2. Οι γείτονες έσπευσαν να τον συλλυπηθούν. Όλοι τον χαρακτήρισαν και άτυχο. Ο αγρότης απάντησε “ίσως και να είμαι”.
3. Την επόμενη μέρα το άλογο γύρισε φέρνοντας μαζί του επτά άγρια άλογα. Το βράδυ οι γείτονες εμφανίστηκαν ξανά στο κατώφλι του, για να του πουν πως είναι τυχερό. Ο αγρότης σχολίασε “ίσως και να είμαι”.
4. Την επόμενη μέρα ο γιος του προσπάθησε να ημερώσει ένα από τα άγρια άλογα, το ζώο τον ‘πέταξε’ και ο άνδρας έπαθε κάταγμα. Οι γείτονες επισκέφτηκαν τον πατέρα του και του είπαν πως αυτό που έγινε ήταν πολύ κακό -γιατί ποιος θα έκανε τη δουλειά. Ο αγρότης επανέλαβε πως “ίσως και να είναι”.
5. Την επομένη, επισκέφτηκαν το σπίτι αξιωματικοί στρατολογίας για να πάρουν τον γιο για τον πόλεμο. Εξαιτίας του σοβαρού κατάγματος στο πόδι, δεν μπορούσε να τους ακολουθήσει. Οι γείτονες κατέληξαν στο ότι αυτό που έγινε ήταν φανταστικό. Ο αγρότης δεν άλλαξε ‘κασέτα’. Είπε και πάλι ‘ίσως και να είναι’”.

Η ιστορία συνεχίζεται. Εν τούτοις έως εδώ μάλλον κατάλαβες πως λέμε ότι κάτι είναι καλό αν μας αρέσει και κακό αν δεν μας αρέσει.

Παρ’ όλα αυτά, το καλό δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το κακό και αντίστροφα. Επίσης, ό,τι και αν συμβαίνει τώρα στις ζωές μας, δεν ξέρουμε τι συνέπειες θα έχει στο μέλλον.

Οπότε ας είμαστε καλά να συνεχίσουμε να τραβάμε κουπί, μήπως και ‘βγούμε’ εκεί που θέλουμε.