Κάρλα Σιμόν στο NEWS 24/7: “Οι εταιρείες εκμεταλλεύονται τη γη αντί να τη φροντίζουν”

Μια οικογένεια που καλλιεργεί ροδακινιές σε ένα μικρό καταλανικό χωριό κινδυνεύει να χάσει τη γη της όταν ο νέος ιδιοκτήτης του οικοπέδου αποφασίζει να το πουλήσει ώστε να εγκατασταθούν φωτοβολταϊκά. Ναι, κάθε περιοχή διαφέρει κι έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες, όμως τελικά το πρόβλημα της γης μοιάζει όλο και πιο παγκόσμιο.

Δηλαδή, τι γίνεται όταν κομμάτια ολόκληρα γης περνούν σε όλο και πιο απρόσωπες, κυνικές οντότητες; Πώς διαφέρει η φροντίδα της γης και η καλλιέργεια, από την εκμετάλλευση; Και τι ρόλο παίζει σε ένα τέτοιο σκηνικό, ο παράγοντας άνθρωπος. Ή, όπως στην περίπτωση του “Alcarras”, ο παράγοντας οικογένεια;

Στη δεύτερη ταινία της μετά το τρυφερό “Ένα Αξέχαστο Καλοκαίρι”, η Κάρλα Σιμόν εμπνέεται και πάλι από οικογενειακές εμπειρίες και ιστορίες, συγκεντρώνει ένα καστ ερασιτεχνών ηθοποιών, αληθινών αγροτών, και αφηγείται με απλότητα και ρεαλισμό μια ιστορία –τελικά– παγκόσμια. Σημαντική οπουδήποτε υπάρχει γη κι εκείνοι που θέλουν να την εκμεταλλευτούν.

Η ταινία “Οι Ροδακινιές του Αλκαράς” βραβεύτηκε με τη Χρυσή Άρκτο στο πιο πρόσφατο φεστιβάλ Βερολίνου– από την επιτροπή με πρόεδρο μάλιστα τον Μ. Νάιτ Σιάμαλαν. Και τώρα, που το φιλμ κυκλοφορεί στις αίθουσες από το Cinobo, βρήκαμε την Κάρλα Σιμόν μέσω zoom, για να μας μιλήσει για τις οικογενειακές (της) ιστορίες, για το πώς δούλεψε με τους αληθινούς αγρότες, και πώς ήταν να κερδίζει το Βερολίνο.

Η εκμετάλλευση της γης είναι ένα πολύ σημαντικό σύγχρονο ζήτημα, νιώθουμε διαρκώς τους ζωτικούς χώρους να μειώνονται με διάφορα αίτια και μορφές. Εσένα ποιο ήταν το σημείο εισόδου σου σε αυτή τη θεματική;

Οι θείοι μου είναι αγρότες και καλλιεργούν ροδάνικα σε ένα χωριό, το Αλκαράς. Το κάνουν ακόμα, δεν σταμάτησαν. Όταν έγραφα το πρώτο μου φιλμ, ο παππούς μου πέθανε και ήταν η πρώτη φορά που σκέφτηκα, τι θα συμβεί αν μια μέρα αυτά τα δέντρα που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε εκεί, μια μέρα εξαφανιστούν. Και συνειδητοποίησα ότι συμβαίνει ήδη σε πολλές οικογένειες. Διότι ο αυτή η μέθοδος γεωργίας που βασίζεται σε μικρές οικογένειες δεν είναι πιο βιώσιμη.

Οπότε βασικά, μιλώντας με θείους και με φίλους τους, άλλους αγρότες, συνειδητοποίησα ότι υπάρχει αυτός ο πεσιμιστικός τρόπος στο πώς βλέπουν το μέλλον τους. Η γεωργία δε θα εξαφανιστεί αλλά αλλάζει– πολλές μεγάλες εταιρείες αγοράζουν γη και βάζουν κόσμο εκεί να δουλεύει, που είναι ένας τελείως διαφορετικός τρόπος να φέρεσαι στη γη, σωστά; Γιατί αυτό που συμβαίνει εκεί είναι ότι οι εταιρείες εκμεταλλεύονται τη γη, αντί όπως ένας αγρότης που τη φροντίζει με σκοπό να την αφήσεις στα παιδιά του. Στην ταινία βλέπουμε τη γη, το οικόπεδο, να είναι μέρος της ζωής της οικογένειας, είναι εκεί από γενιά σε γενιά.

Στην Ισπανία επίσης υπήρχε μια έκρηξη στη χρήση solar panels πριν την Κρίση, εκεί το 2008, πολλοί αγρότες άλλαξαν τα οικόπεδά τους, γιατί έμοιαζε με κάτι που θα έφερνε ευκολότερα κέρδη για αυτούς. Αλλά αυτό δεν εκπληρώθηκε και μετά είχαν οικονομικά προβλήματα. Φυσικά τώρα αυτό συμβαίνει ξανά. Δεν καταλαβαίνω γιατί να μπουν solar panels εκεί που υπάρχει γη που φυτρώνει και καλλιεργείται, ε;

Οπότε με διάφορους τρόπους, όλες αυτές οι σκέψεις βγήκαν από την παρατήρηση της πραγματικότητας των θείων μου.

Είναι σημαντικό να βρίσκεις προσωπική σύνδεση ακόμα κι όταν η ματιά του φιλμ επεκτείνεται;

Ναι, υποθέτω. Δεν λέω ότι δε θα κάνω ποτέ κάτι που δεν έχει σχέση με μένα, αλλά σε αυτά τα πρώτα μου φιλμ ειδικά, έχει νόημα να κάνω κάτι κοντά σε μένα. Και το Alcarras δεν είναι και τόσο κοντά, με την έννοια ότι είναι το χωριό της μαμάς μου, δεν γεννήθηκα εκεί, πήγαινα διακοπές απλώς. Έπρεπε δηλαδή να κάνουμε έρευνα για να μιλήσουμε από την οπτική αυτής της οικογένειας.

Με τον σεναριογράφο μου, περάσαμε δύο καλοκαίρια στη φάρμα των θείων μου, εκεί, στο μέσο της γης τους. Κι από εκεί γράφαμε, βλέπαμε τους θείους, παρατηρούσαμε να συμβαίνουν πράγματα που κατέληγαν στο σενάριο… Το να κάνω μια τόσο μεγάλη έρευνα για κάτι που είχα ήδη κοντά μου ήταν ενδιαφέρον και με έκανε να μάθω και περισσότερα για την οικογένειά μου.

Βλέπουμε και σκηνές με διαμαρτυρίες στην ταινία, εναντίον του ξεπουλήματος της γης. Είναι δηλαδή κατά βάση ένα οικογενειακό δράμα αλλά υπάρχουν αυτές οι ενδιαφέρουσες μικρές λεπτομέρειες στο περιθώριο της αφήγησης που σχηματίζουν την οπτική του φιλμ. Και οι διαμαρτυρίες δίνουν κάτι πολύ σημαντικό… κάτι σχεδόν πικρό στην ιστορία.

Ναι, συνειδητοποιείς ότι δεν συμβαίνει σε αυτή την οικογένεια μόνο, συμβαίνει σε πολλούς ανθρώπους. Για μένα πάντα οικογενειακό δράμα επρόκειτο να είναι αυτή η ταινία, μικρές χειρονομίες, λεπτομέρειες, να ζωγραφίσω αυτές τις σχέσεις, αλλά κάποια στιγμή έπρεπε να πούμε πως δεν είναι η μόνη οικογένεια που περνάει κάτι τέτοιο. Βάλαμε τρεις σκηνές με ανθρώπους να μιλάνε για την κατάσταση, με διαμαρτυρίες, κι ήταν ενδιαφέρον όσο μοντάραμε το φιλμ, πως αυτά τα πολιτικά κομμάτια ξεχώριζαν περισσότερο από όσο νομίζαμε όταν τα γυρίζαμε.

Διότι, για μένα, όταν είναι να μιλήσεις για πολιτική, μπορείς να το κάνεις με αυτό τον πολύ οικείο τρόπο, για μια οικογένεια πολύ συγκεκριμένη, που έχουν δικές τους σχέσεις, δεσμούς, προβλήματα. Και μπορείς έτσι να πεις, Αυτό που βλέπεις συμβαίνει και σε άλλους.

Ήταν πολύ σημαντικές λοιπόν αυτές οι σκηνές με τις διαμαρτυρίες, γιατί συμβαίνουν συχνά στην Ισπανία. Κι επίσης έτσι συνειδητοποίησα ότι ένα τέτοιο φιλμ δε θα μπορούσε να έχει happy end. Συνειδητοποιείς ότι αυτοί οι άνθρωποι ζητάνε κάτι δίκαιο, το κάνουν όλη την ώρα, και τελικά δεν συμβαίνει τίποτα… Που κάνει πεσιμιστικό το όλο στόρι. Ξέρεις, οι θείοι μου έχουν ακόμα τη φάρμα με τις ροδακινιές, οπότε στην αρχή σκεφτόμουν πως ναι, θα αντισταθούν και θα έχουμε happy end! Αλλά όσο μιλούσα με αγρότες συνειδητοποιούσα ότι αν αυτό το φιλμ ήθελε να είναι πορτρέτο μιας κατάστασης, δε θα μπορούσε να είναι happy end.

Μεγάλο ρόλο σε αυτή τη σύνθεση της οικογένειας παίζουν κι οι ηθοποιοί, που είναι ερασιτέχνες. Γιατί αποφάσισες να δουλέψεις με αυτό τον τρόπο;

Ήθελα οι άνθρωποι στο φιλμ να έχουν αληθινή σύνδεση με τη γη. Και να νιώσουν τη σύγκρουση στην καρδιά της ταινίας. Για μένα, όταν δεις έναν αγρότη μπορείς να καταλάβεις ότι βλέπεις έναν αγρότη. Είναι κάτι το σωματικό. Ο ήλιος πάνω τους, τα χέρια, τα σώματα. Για μένα αυτό ήταν σημαντικό. Κι είχαμε έτσι κι αλλιώς πολλά παιδιά που θα ήταν ερασιτέχνες. Επίσης σε αυτή την περιοχή έχουν μια πολύ συγκεκριμένη καταλανική διάλεκτο που ήθελα να διατηρήσω, και δεν υπήρχαν πολλοί ηθοποιοί που μπορούσαν να μιλήσουν έτσι.

Έχει πλάκα, γιατί ήλπιζα να βρω μέλη αληθινής οικογένειας κι αυτό δεν έγινε, κάθε χαρακτήρας έρχεται από άλλο χωριό, δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους. Οπότε η πρόκληση ήταν να δημιουργήσω μια οικογένεια ώστε όλοι να πιστεύουν ότι είναι μια οικογένεια, να έχουν αυτή την οικειότητα.

Και πώς το πέτυχες αυτό; Είναι και τόσοι πολλοί οι χαρακτήρες της ταινίας κιόλας.

Κάναμε κάστινγκ για ένα χρόνο και είδαμε 9000 ανθρώπους. Όταν καταλήξαμε, έρχονταν για 4 μήνες κάθε απόγευμα, και κάθε ΣΚ, όχι όλοι ταυτόχρονα, αλλά για παράδειγμα μια μέρα ο παππούς κι η εγγονή ή άλλη μέρα τα τρία μικρά παιδιά, κλπ. Και λίγο λίγο, κάνανε αυτοσχεδιασμούς διάφορες στιγμές που θα μπορούσαν να έχουν συμβεί στη σχέση τους, πράγματα που θα συνέβαιναν παράλληλα με το στόρι του φιλμ. Κι ύστερα δουλέψαμε πάνω σε όσα θα είχαν συμβεί πριν τα γεγονότα της ταινίας, σαν πρίκουελ υπό μία έννοια. Για να έχουν κοινές αναμνήσεις.

Όταν αποφάσισα πως είμαστε έτοιμοι, μαζευτήκαμε σαν οικογένεια, κάναμε ένα μεγάλο οικογενειακό μίτινγκ, φάγαμε όλοι μαζί, και ΜΕΤΑ διαβάσαμε το σενάριο. Μόνο μια φορά! Οπότε ήξεραν τι πρέπει να κάνουμε κι έκαναν πρόβα, αλλά το πιο σημαντικό ήταν να φτάσουμε στο γύρισμα με ένα αίσθημα σα να νιώθουν όλοι μαζί μια οικογένεια. Ήταν πολύ διασκεδαστικό!

Πώς είναι η μετακίνηση από το πρώτο σου φιλμ σε αυτό; Που έχεις μια τέτοια μεγαλύτερη πρόκληση, περισσότερους χαρακτήρες, μεγαλύτερη ιστορία…

Ως φιλμέικερ πρέπει να προσπαθείς κάθε πρότζεκτ που κάνεις να μοιάζει με πρόκληση με κάποιο τρόπο. Να δοκιμάζεις κάτι που δεν ξέρεις να κάνεις. Κάτι που εξερευνάς. Εγώ πάντα αγαπούσα τα φιλμ με μεγάλο ensemble και προέρχομαι από μεγάλη οικογένεια, που πολλά πράγματα συμβαίνουν ταυτόχρονα κι αυτό είναι κάτι που ήθελα να εξερευνήσω στο σινεμά. Αυτή η ιδέα του να είσαι εδώ, να έχεις την προσοχή σου σε αυτό το σημείο, και κάτι συμβαίνει αλλού, ακούς κάτι εκεί, βλέπεις κάτι παραδίπλα. Είχα μεγάλη επιθυμία να κάνω ένα ensemble κομμάτι κι ήταν ενδιαφέρουσα αυτή η συνθήκη. Γιατί αυτή η κρίση που αφηγούμαστε, επηρεάζει όλη την οικογένεια.

Η μεγάλη αλλαγή από το “Καλοκαίρι” ήταν για μένα το ότι μετακινήθηκα από ένα αυστηρό POV ενός μικρού κοριτσιού, σε ένα φιλμ με πολλά POV, πολλές οπτικές, κάτι που είναι δύσκολο να χτίσεις στο σενάριο, περνάς ώρα μέχρι να βρεις την ισορροπία. Και στο γύρισμα είναι δύσκολο, να βρεις πού θα πάει η κάμερα, ποιου τα συναισθήματα θα ακολουθούμε σε κάθε σκηνή. Και στο μοντάζ– πώς πάμε από τη μια σκηνή στην άλλη, πώς εκφράζεται αυτή η αλλαγή σκυτάλης των συναισθημάτων;

Τι ετοιμάζεις τώρα;

Μόλις γύρισα ένα μικρού μήκους φιλμ, πολύ προσωπικό γιατί μόλις έγινα μαμά! Κι είναι για αυτή την εμπειρία. Η τρίτη μου ταινία είναι κάτι που επίσης προκύπτει από τις εμπειρίες μου, είναι μια οικογενειακή ανάμνηση και τι συμβαίνει ότι δεν έχεις και πρέπει να τη δημιουργήσεις. Έχω ιδέες για πρότζεκτ που δεν συνδέονται με εμένα, αλλά σε αυτές τις πρώτες μου ταινίες θέλω πρώτα να εξερευνήσω την οικογένειά μου, γιατί έχω μεγάλη οικογένεια και πολλές ιστορίες εκεί, και είναι βασική μου πηγή έμπνευσης.

Τι θυμάσαι από τη βράβευση στο Βερολίνο; Πώς ήταν να παίρνεις το βραβείο από τον Μ. Νάιτ Σιάμαλαν;

Ήταν τόσο παράξενο… καθόμουν στο ίδιο μέρος που καθόμουν πριν μερικά χρόνια όταν πήραμε το βραβείο πρώτης ταινίας για το “Ένα Αξέχαστο Καλοκαίρι”. Εκείνο όμως ήταν το πρώτο βραβείο της βραδιάς κι αυτό τώρα ήταν το τελευταίο. Οπότε δεν ξέραμε τι είχαμε πάρει, δίνανε τα πάντα και περιμέναμε και σκεφτόμασταν… ίσως μας φώναξαν από λάθος; [γελάει]

Επίσης, το να έχουμε αυτή την επιτροπή κι αυτό τον πρόεδρο, ήταν κάτι που με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι το σινεμά δεν έχει όρια. Με την έννοια πως οι άνθρωποι που κάνουν σινεμά, δίνουν αξία σε φιλμ κάθε είδους. Μίλησα μετά με μέλη της επιτροπής κι ήταν έκπληκτοι όταν είδαν τα credits και συνειδητοποίησαν ότι οι ηθοποιοί είχαν όλοι διαφορετικά επίθετα, ότι δεν ήταν δηλαδή αληθινή οικογένεια.

Έδωσαν αξία σε αυτό που υπήρχε πίσω από το φιλμ. Γιατί δουλεύω πολύ αλλά προσπαθώ να κάνω φιλμ που τα κοιτάς και μοιάζουν σαν τα πάντα να γίνονται μπροστά στην κάμερα κατά τύχη. Κάποιοι έτσι νομίζουν!

Με τη βράβευσή σου, αυτό που συνέβη ήταν ότι ταυτόχρονα, και τα τρία μεγάλα φεστιβάλ (Κάννες, Βενετία, Βερολίνο) τα είχαν κερδίσει γυναίκες σκηνοθέτες με την δεύτερή τους μάλιστα ταινία. Νέες δημιουργοί δηλαδή, με φιλμ εντελώς διαφορετικά σε τόνο, σε οπτική…

Ναι ναι, για μένα είναι σημάδι ότι κάνουμε σινεμά κι ότι ήρθαμε για να μείνουμε. Γιατί κάποιοι λένε ότι τα φιλμ γυναικών είναι μόδα λόγω #meToo… όχι, κάνουμε τις ταινίες μας κι αυτό θα συνεχιστεί. Αλλά και πάλι, μπορεί περισσότερες γυναίκες να κάνουν τώρα σινεμά, αλλά ακόμη δεν είναι αρκετές. Γιατί στην Μπερλινάλε υπήρχε ίση εκπροσώπηση αλλά σχεδόν σε κανένα Διαγωνιστικό δεν είναι τα μισά φιλμ από γυναίκες. Λίγο λίγο, παλεύουμε. Προφανώς και δεν πρέπει να είναι 50-50 αυστηρά και πάντα η αναλογία, αλλά το σημαντικό είναι ότι είμαστε στον δρόμο προς ισοτιμία.

*Η ταινία “Οι Ροδακινιές του Αλκαράς” κυκλοφορεί στις αίθουσες από το Cinobo.