Μία νοερή ξενάγηση στον εξωγήινο κόσμο του Solaris που στήθηκε στο Άσυλο Ανιάτων

Για πρώτη φορά στην μακρόχρονη πορεία της, η Ομάδα Θεάτρου ΟΠΕRA παρουσιάζει μία site-specific παράσταση – το Solaris, βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Στάνισλαβ Λεμ- ειδικά σχεδιασμένη για το Άσυλο Ανιάτων.

Πρόκειται για μία σκηνική σύνθεση που συνομιλεί με τον χώρο σε πολλά επίπεδα, αξιοποιώντας δημιουργικά μέρος των εγκαταστάσεων με δρώμενα, προβολές και events που επεκτείνουν την εμπειρία της παράστασης.

Η σκηνοθεσία της παράστασης, που υπογράφει ο Θοδωρής Αμπαζής, περιλαμβάνει πρωτότυπη μουσική που θα παίζει ζωντανά επί σκηνής ο Γιάννης Αναστασάκης και χαρακτηρίζεται από έντονη εικαστική προσέγγιση, σε μία συνεργασία για πρώτη φορά με την εικαστικό Ναταλία Μαντά. Η χρήση πολυμέσων είναι ένα ακόμα στοιχείο που χαρακτηρίζει τη δουλειά της ομάδας.

Το εγχείρημα αυτό της ομάδας παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς πρόκειται για ένα εμβληματικό μυθιστόρημα, που μεταφέρθηκε δύο φορές στον κινηματογράφο, με την ταινία-σημείο αναφοράς του Αντρέι Ταρκόφσκι και πιο πρόσφατα αυτή του Στίβεν Σόντερμπεργκ, και αποτελεί μία φιλοσοφική κριτική στην ανθρώπινη δυνατότητα να κατανοήσει τον κόσμο.

Το έργο ανεβαίνει σε μετάφραση Γιώργου Τσακνιά και διασκευή του Θοδωρή Αμπαζή. Η παράσταση επικεντρώνεται στο υπαρξιακό κομμάτι του σπουδαίου μυθιστορήματος, όπου το υποσυνείδητο των ηρώων έρχεται αντιμέτωπο με τις έννοιες της πραγματικότητας, του υποσυνείδητου και το πόσο προετοιμασμένος είναι ο άνθρωπος για το μεταφυσικό.

Υπαρξιακή αγωνία, προβληματισμός κι ένας απρόσμενος χώρος

“Η Ομάδα Θεάτρου Όπερα προσπαθεί σε κάθε νέα επιλογή ρεπερτορίου να διευρύνει τα καλλιτεχνικά της όρια. Το “Solaris” μας κέντρισε το ενδιαφέρον, όχι μόνο για την -τόσο επίκαιρη- υπαρξιακή αγωνία, κυρίαρχο θέμα του μυθιστορήματος, αλλά και γιατί πυροδοτεί έναν άκρως ενδιαφέροντα προβληματισμό όσον αφορά στη δυνατότητα ή μη να παρουσιαστεί θεατρικά.

Η υπάρχουσα θεατρική διασκευή του David Greig δεν μας ικανοποιούσε, καθώς δεν κάλυπτε τα θέματα για τα οποία εμείς θα θέλαμε να μιλήσουμε. Αποφασίσαμε λοιπόν να αναζητήσουμε έναν δικό μας δρόμο σκηνικής αφήγησης. Επιλέξαμε αρχικά το υλικό του βιβλίου που εστιάζει:
α) στην ανάγκη του ανθρώπου να αποδεχτεί την ύπαρξη ενός ανώτερου όντος,
β) στην αδυναμία του να αποδεχτεί το άγνωστο και
γ) στην τάση του ανθρώπου να κατακτά και αν όχι, να καταστρέφει.

Επίσης αναγνώσαμε τον τόπο δράσης με έναν ποιητικό τρόπο, αποφεύγοντας να αναπαραστήσουμε ένα διαστημικό σταθμό και αντ’ αυτού να παρουσιάσουμε την παράσταση σε έναν μη θεατρικό χώρο με βαρύνουσα σημασία για την παράσταση (Άσυλο Ανιάτων)” αναφέρει στο NEWS 24/7 o Θοδωρής Αμπαζής.

Τι είναι ένας “κανονικός” άνθρωπος; Κάποιος που δεν έχει κάνει ποτέ του έστω μία κακή πράξη; Έστω. Αλλά οι σκέψεις του δεν είναι ανεξέλεγκτες; Ίσως κάτι, ένα φάντασμα, ξύπνησε κάπου μέσα του πριν από δέκα ή τριάντα χρόνια κάτι που εκείνος απώθησε κι έπειτα ξέχασε, κάτι το οποίο δεν φοβάται, αφού ξέρει ότι ποτέ δεν θα το αφήσει ν’ αναπτυχθεί και άρα να τον οδηγήσει σε κάποια πράξη

Και συνεχίζει “είναι η πρώτη μας site-specific παράσταση και η πρώτη φορά που δεν χρησιμοποιούμε θεατρικό σκηνικό, αλλά μια εικαστική εγκατάσταση (της ταλαντούχου εικαστικού Ναταλίας Μαντά). Επίσης δε θα έχουμε θεατρικούς φωτισμούς (επιμέλεια φωτισμών κάνει ο Τάσος Παλαιορούτας) και για πρώτη φορά τη μουσική της παράστασης δε θα τη συνθέσω εγώ, αλλά ένας καταξιωμένος μουσικός της Ηλεκτρονικής Πειραματικής Μουσικής (Γιάννης Αναστασάκης). Πολλά τα νέα «συστατικά» λοιπόν και μεγάλο το στοίχημα για όλους. Μετά από 21 χρόνια συνεχούς παρουσίας στο θέατρο, πορευτήκαμε προς τον Ωκεανό του Σολάρις με εφόδια την εμπιστοσύνη και την αποδοχή και πυξίδα την ανάγκη για νέες ανακαλύψεις”.

Γιατί επιλέξατε το Ίδρυμα Περιθάλψεως Χρονίως Πασχόντων- «Άσυλο Ανιάτων»; Τι το ιδιαίτερο έχει ο χώρος αυτός;

Θοδωρής Αμπαζής: Το Ίδρυμα Περιθάλψεως Χρονίως Πασχόντων «Άσυλο Ανιάτων» είναι ένα καταφύγιο για άπορους ασθενείς. Ένας χώρος αποδοχής και φροντίδας, ενσυναίσθησης και αλληλεγγύης. Όπως και ο Ωκεανός στον πλανήτη “Solaris” έτσι και ο χώρος του Ασύλου σε ωθεί σε αναστοχασμό και ενδοσκόπηση. Ταυτόχρονα, αποτελεί ένα ανοίκειο σύμπαν τόσο για τους ερμηνευτές όσο και για το κοινό, κάτι που συμβάλλει στην πρόσληψη της ιστορίας και αποτελεί πρόσφορο έδαφος για την δημιουργία απρόσμενων συμβάντων. Ευχαριστούμε θερμά τη Διοίκηση και τους εργαζόμενους του Ιδρύματος για την αμέριστη συμπαράσταση τους σ΄αυτό μας το εγχείρημα.

Ας θυμηθούμε λίγο την υπόθεση

Ο Solaris, ένας μακρινός πλανήτης αποτελούμενος από ένα διαστημικό ωκεανό τυλιγμένο με σύννεφα, γίνεται στόχος επιστημονικής έρευνας. Οι επιστήμονες θεωρούν πιθανό ολόκληρος ο πλανήτης να είναι ένα εξωγήινο νοήμον ον. Όταν αποφασίζουν να τον ενεργοποιήσουν με ακτίνες φωτός υψηλής ενέργειας, προκαλούνται παράξενα φαινόμενα που συνοδεύονται από παραισθήσεις του πληρώματος του διαστημικού σταθμού, που βρίσκεται σε τροχιά γύρω απ’ τον πλανήτη.

Πρωτόγνωρα συναισθήματα, αλλόκοτες σκέψεις και αναπάντεχες συναντήσεις, που γεννιούνται από τις ανομολόγητες επιθυμίες των ηρώων του μυθιστορήματος, διαμορφώνουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο διατυπώνονται ερωτήματα για την ζωή, το θάνατο, τον έρωτα τον φόβο και την εξιλέωση.

Η σκηνογραφική πρόκληση

Η Ναταλία Μαντά εξηγεί στο NEWS 24/7 τι είναι αυτό που τη γοήτευσε ιδιαίτερα στο Solaris λέγονας πως: “το Solaris αποτελεί σκηνογραφικά μια πρόκληση αναμέτρησης με τον χώρο και τα υλικά, με κύριο στόχο τη δημιουργία ενός σύμπαντος ανοίκειου προς τους θεατές αλλά ταυτοχρόνως γεμάτου με προσωπικά στοιχεία και αναμνησιακά θραύσματα. Η πολυμορφία, ο συνδυασμός των μέσων και των μεικτών υλικών διακατέχει την εικαστική προσέγγιση του έργου, πράγμα που με γοήτευσε ως ιδέα από την αρχή.

Από την πρώτη κιόλας στιγμή που συζητήσαμε με τον Θοδωρή Αμπαζή για το έργο, ο ενθουσιασμός μου ήταν πηγαίος κι οι ιδέες άρχισαν να έρχονται αυτόματα, σαν με κάποιον μαγικό τρόπο να εργαζόμουν ήδη για το συγκεκριμένο project. Είναι μεγάλη μου χαρά να συνεργάζομαι με τον Θοδωρή για τη δημιουργία αυτού του μυστηριακού κόσμου, άλλα και με ολόκληρη την ομάδα ΟΠΕRΑ που αποτελείται από ξεχωριστούς δημιουργούς.

Η εργασία μου πάνω στο έργο, έγινε οργανικά, μιας και είχα την τύχη να παρακολουθήσω αρκετές από τις πρόβες που έγιναν κατά την προετοιμασία του. Με αυτόν τον τρόπο μου δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσω με κάθε λεπτομέρεια, (σχεδόν να κατασκοπεύσω, κρατώντας σημειώσεις και σχεδιάζοντας παράλληλα), την εξέλιξη των χαρακτήρων και της αλληλεπίδρασής τους. Με την καθοδήγηση του Θοδωρή, αλλά και με τις εκάστοτε συζητήσεις που γίνονταν στις πρόβες, έχω την εντύπωση πως το σκηνογραφικό σύμπαν του Solaris συγκροτήθηκε σταδιακά από μέσα προς τα έξω, ως ένα εσωτερικό τοπίο ενδοσκόπησης κι όχι απλώς ως ένα βοηθητικό σκηνικό περιβάλλον. Αυτό το στοιχείο με συνεπήρε και σταδιακά αισθάνθηκα πως πραγματικά βρέθηκα στον ίδιο τον πλανήτη Solaris!

Στο σύγγραμμα του Στάνισλαβ Λεμ, όλο το έργο εξελίσσεται σ’ ένα διαστημικό σταθμό που βρίσκεται υπό κατάρρευση, μιας κι οι χαρακτήρες βάλλονται από το αναμνησιακό τους ρευστό, το οποίο παίρνει σάρκα και οστά και τους επισκέπτεται αλλεπάλληλα υπό την μορφή γνώριμων προσώπων. Οι εμφανίσεις αυτές αποτελούν τις αντιδράσεις του Ωκεανού, από τον οποίο περιβάλλεται ολόκληρος ο πλανήτης. Το έργο διαρθρώνεται μέσα από εσωτερικές αφηγήσεις, δράσεις, μικροκινήσεις, ατμόσφαιρες και περιβάλλοντα. Το θεμελιώδες στοιχείο που το διακατέχει είναι η υπαρξιακή αγωνία της αναμέτρησης του ανθρώπου με το άγνωστο, τον Ωκεανό, τον Θεό, τον ίδιο του τον εαυτό. Γι’ αυτό το λόγο κι ο σκηνικός χώρος αποτελεί ένα ιδιόμορφο περιβάλλον ή έναν ορίζοντα γεγονότων, όπου οι χαρακτήρες κατοικούν, αλλά ταυτόχρονα νιώθουν συνεχώς ξένοι, καταδιώκονται και βάλλονται από εξωγενείς παράγοντες.

Πολύ σημαντική βέβαια ήταν η επιλογή του Ασύλου Ανιάτων, ως χώρος διεξαγωγής της παράστασης. Ολόκληρος ο σκηνογραφικός σχεδιασμός έγινε εξαρχής λαμβάνοντας υπόψη τον συγκεκριμένο χώρο και προσαρμόστηκε επιτόπια. Έτσι μπορούμε να πούμε πως τελικά το περιβάλλον της παράστασης αποτελεί μια site – specific εικαστική εγκατάσταση, μεικτής τεχνικής που ενεργοποιείται από τις δράσεις και τα συμβάντα που διαδραματίζονται εντός της.

Επιπρόσθετα, καίριο στοιχείο αυτής της ενεργοποίησης αποτελεί η live μουσική του Γιάννη Αναστασάκη καθώς και η χρήση διαφορετικών πολυμέσων, όπως οι προβολές στο χώρο και οι πολυποίκιλες φωτιστικές πήγες.

Ξεναγήστε μας στο σύμπαν αυτής της site – specific παράστασης. Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε και πώς αυτό το σύμπαν επικοινωνεί με το έργο;

Ναταλία Μαντά: Το σκηνογραφικό περιβάλλον της παράστασης αποτελείται από μεικτά υλικά όπως αυτοσχέδιους μηχανισμούς, αναλογικές συσκευές, ημιδιαμπερείς επιφάνειες, αυτόφωτες κατασκευές και οικοδομικά υλικά που στοχεύουν να αποπροσανατολίσουν τους θεατές και να τους εισαγάγουν σε μια μυστηριακή ατμόσφαιρα.

Στοιχεία του παρελθόντος μπλέκονται με το παρόν σε μια φαινομενικά ανοίκεια συνθήκη. Αλλόκοτα αντικείμενα λειτουργούν ως ένας σκηνογραφικός εξοπλισμός με ακαθόριστη χρήση και λειτουργία. Η εικαστική εγκατάσταση αποτελεί το πεδίο δράσης των χαρακτήρων αλλά και το περιβάλλον του οποίου μέρος γίνονται οι θεατές της παράστασης. Μιας και ο χώρος διαφέρει πολύ από τη συμβατική συνθήκη μετωπικής χωροδιάταξης, με αμφιθεατρική σκηνή και καθίσματα, ο σκηνογραφικός χώρος του Solaris αναπτύσσεται με απρόβλεπτο τρόπο μέσα στην άδεια πτέρυγα του Ασύλου Ανιάτων. Η βασική “σκηνή” είναι ένας μακρύς διάδρομος πενήντα μέτρων, καθώς επίσης και ορισμένα δωμάτια τα οποία βρίσκονται δεξιά κι αριστερά του διαδρόμου και ενεργοποιούνται κατά τη διάρκεια της παράστασης. Στο Solaris οι θεατές, οι ηθοποιοί, η μουσική και το περιβάλλον, βρίσκονται σε διαρκή συντονισμό, καθώς συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν.

Η κύρια πρόκληση, δυσκολία άλλα και γοητεία, αποτελεί η πολυμορφία του και η ποικιλομορφία των μέσων και υλικών. Η οριστικοποίηση των σκηνογραφικών στοιχείων του έργου έγινε μετά από αρκετές δοκιμές μιας και οι παράγοντες που έπρεπε να λάβουμε υπόψη μας ήταν πολλοί, όπως το μέγεθος κι η διάταξη του χώρου, το φως, οι γωνίες θέασης κ.ά. Η συνθετική ισορροπία των στοιχείων είναι λεπτή και μετασχηματίζεται κατά την διάρκεια της παράστασης μέσω του φωτός και των παράλληλων δράσεων.

Παρόλο που η παράσταση διεξάγεται στην καρδιά της Αθήνας, στο Άσυλο Ανιάτων, η αίσθηση που έχει κανείς μπαίνοντας στον χώρο είναι πως ο χρόνος και ο χώρος αλλάζει, μετατοπίζεται και διαστέλλεται. Έτσι, έχοντας διαμορφώσει ένα πολυποίκιλο και λαβυρινθώδες πεδίο δράσης στοχεύουμε στο πέρασμα από τον συμβατικό κόσμο προς τα κάπου μακριά. Η βασική πρόθεση της εικαστικής εγκατάστασης είναι να λειτουργήσει ως υποδοχέας της μουσικής και των δράσεων και συνομιλώντας με τον υπάρχοντα χώρο να ταξιδέψει τους θεατές σε ένα εσωτερικό σύμπαν, στον πλανήτη Σολάρις.

…Το μόνο που ψάχνουμε είναι ο άνθρωπος. Δεν χρειαζόμαστε άλλους κόσμους. Καθρέφτες χρειαζόμαστε. Τους άλλους κόσμους δεν ξέρουμε τι να τους κάνουμε. Με λίγα λόγια, ο δικός μας κόσμος μάς είναι αρκετός…

Ο Γιάννης Αναστασάκης μιλά για τον ρόλο της μουσικής στην παράσταση λέγοντας: “πιστεύω πως η μουσική σε κάθε παράσταση είναι καθοριστική. Τουλάχιστον όσο σημαντική είναι η σκηνογραφία και η ενδυματολογία. Ορίζει, αλλά και πολύ συχνά επιβάλει την ατμόσφαιρα του έργου όπως και δύναται να μεταφέρει τον θεατή σε άλλα περιβάλλοντα και διαφορετικούς κόσμους. Η μουσική και το sound-design στο Σολάρις είναι ακόμη υπό διαμόρφωση και ο στόχος τους είναι να υποστηρίξουν και να αναδείξουν την πρωτότυπη σκηνική ατμόσφαιρα που έχει δημιουργήσει η εικαστικός και σκηνογράφος της παράστασης, Ναταλία Μαντά και παρέα να αγκαλιάσουν τις εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών. Πολύ σημαντική για τη μουσική της παράστασης είναι και η συμβολή του Θοδωρή Αμπαζή, του οποίου η μακροχρόνια πορεία ως συνθέτη μουσικής για θεατρικές παραστάσεις είναι καθοριστικής σημασίας.

Θα είστε και εσείς ζωντανά στη σκηνή. Πόσο σημαντική είναι η ζωντανή μουσική στην παράσταση αυτή;

Γιάννης Αναστασάκης: Η αναπαραγωγή προηχογραφημένης μουσικής κατά τη διάρκεια μιας ζωντανής παράστασης επιβάλει ένα προκαθορισμένο τέμπο το οποίο καλούνται οι ηθοποιοί να ακολουθήσουν αυστηρά. Αντίθετα η ζωντανή μουσική δίνει την ελευθερία στους ηθοποιούς και κατ’ επέκταση στο ίδιο το έργο να εκτυλιχθεί πιο οργανικά και να εξελίσσεται διαρκώς. Ο μουσικός γίνεται ενεργό μέρος της παράστασης, ζει και αισθάνεται το παλμό του έργου και δημιουργείται έτσι μια άμεση αλληλοεπίδραση μεταξύ μουσικής και λόγου.

Μετάφραση: Γιώργος Τσακνιάς/Διασκευή-Σκηνοθεσία: Θοδωρής Αμπαζής/Σκηνικός Χώρος-εγκατάσταση-κοστούμια: Ναταλία Μαντά/Μουσική: Γιάννης Αναστασάκης/Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας/Βίντεο: Στάθης Αθανασίου, Νέστωρ Κοψιδάς/Βοηθός Σκηνοθέτη: Αντιγόνη Φρυδά/Ερμηνεύουν: Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Νέστωρ Κοψιδάς, Δανάη Σαριδάκη/Άσυλο Ανιάτων – Ίδρυμα Περιθάλψεως Χρονίως Πασχόντων (Αγίας Ζώνης 39, Αθήνα 112 56)/28, 29, 30 Σεπτεμβρίου και 1, 2, 5, 6, 7, 8, 9, 17, 18, 24, 25 Οκτωβρίου, στις 20:30/Εισιτήρια: 15 ευρώ/Η προπώληση ξεκίνησε στο: https://www.viva.gr/tickets/theater/solaris/Χωρητικότητα 25 θεατές/Διάρκεια 80 λεπτά/Λόγω της μικρής χωρητικότητας θεατών ενδέχεται να προστεθούν περισσότερες παραστάσεις./Η παράσταση επιχορηγείται από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις