Οι άντρες θέλουν ομορφιά, οι γυναίκες πλούτο και άλλες αντιεπιστημονικές ανοησίες

* Το άρθρο του καθηγητή Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Ίνσμπρουκ, Marcel Zentner δημοσιεύτηκε στο Aeon. Τo Αeon, είναι διαδικτυακό περιοδικό, που θέτει μεγάλα ερωτήματα, αναζητώντας φρέσκες απαντήσεις και μια νέα οπτική στην κοινωνική πραγματικότητα, την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τον πολιτισμό. Το NEWS 24/7 αναδημοσιεύει κάθε εβδομάδα μια ιστορία για όσους λατρεύουν την πρωτότυπη σκέψη πάνω σε παλιά και νέα ζητήματα.

Στο πρώτο τους ραντεβού, η Μία και ο Τζος μίλησαν σαν να γνωρίζονταν χρόνια. Ο Τζος λάτρεψε το πνεύμα της Μία. Η Μία χάρηκε με τη ζεστασιά και το χαμόγελο του Τζος. Η σχέση τους άνθισε, αλλά αμφιβολίες εμφανίστηκαν ξαφνικά και στους δύο μερικές φορές. Ο Τζος ήταν ο βασικός κηδεμόνας ενός παιδιού από προηγούμενο γάμο και οι οικονομικές του προοπτικές ήταν αμυδρές. Αυτό δεν ενόχλησε πραγματικά τη Μία, καθώς η προσωπικότητα του Τζος το κάλυπτε. Ωστόσο, δεν ήταν ο συνηθισμένος “τύπος” της – ήταν πολύ νεότερος από αυτήν, συν αθλητικός και όμορφος επίσης. Ο Τζος, εν τω μεταξύ, ονειρευόταν μια γυναίκα με χρήματα και υψηλές φιλοδοξίες, κύρος και μόρφωση, ιδανικά με διδακτορικό (ή δύο). Το απλό μάστερ της Μία ήταν ένα μικρό “αγκάθι”. Ήταν κανόνας, άλλωστε, οι άντρες να είναι αυτοί που κάνουν έναν “καλό γάμο”.

Αυτό το σενάριο μάλλον ακούγεται περίεργο και θα έπρεπε: Έχω επινοήσει ένα ανέκδοτο για το πώς μπορεί να είναι μια ετεροφυλόφιλη γνωριμία σε 100 χρόνια. Επί του παρόντος, η επιθυμία για έναν νεαρό, ελκυστικό σύντροφο του αντίθετου φύλου τείνει να είναι πιο διαδεδομένη στους άνδρες παρά στις γυναίκες. Οι γυναίκες, εν τω μεταξύ, είναι πιο πιθανό να δώσουν προτεραιότητα στα χρήματα και το κύρος έναντι της νεότητας και της ομορφιάς. Γιατί;

Πολλοί εξελικτικοί ψυχολόγοι αποδίδουν αυτή την τάση στη δύναμη των έμφυτων βιολογικών ορμών. Το επιχείρημά τους είναι ότι οι γυναίκες έχουν μια πρωταρχική επιθυμία να προσκολλώνται σε πλούσιους άνδρες για να φροντίζουν τα παιδιά τους κατά τη μακρά περίοδο της εγκυμοσύνης και της ανατροφής τους. Οι άνδρες, εν τω μεταξύ, ανησυχούν κυρίως για τη γονιμότητα μιας γυναίκας, για την οποία η ομορφιά και η νεότητα χρησιμεύουν ως βοηθητικά στοιχεία. Στο μακρινό παρελθόν, αυτή η συμπεριφορά ήταν προσαρμοστική, και έτσι η εξέλιξη την επέλεξε και την κωδικοποίησε στα γονίδιά μας, για πάντα. Σίγουρα, τα τελετουργικά του σύγχρονου ζευγαρώματος μοιάζουν πολύ διαφορετικά από εκείνα των προγόνων μας. “Παρόλα αυτά, οι ίδιες σεξουαλικές στρατηγικές που χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοί μας λειτουργούν σήμερα με αχαλίνωτη δύναμη”, όπως το έθεσε ο ψυχολόγος Ντέιβιντ Μπας στο The Evolution of Desire (2003). “Η εξελιγμένη ψυχολογία του ζευγαρώματος, τελικά, εκτυλίσσεται στον σύγχρονο κόσμο γιατί είναι η μόνη ψυχολογία ζευγαρώματος που διαθέτουμε εμείς οι θνητοί”. (Υπάρχει λίγη ιστορική ή διαπολιτισμική έρευνα για τις προτιμήσεις LGBT συντρόφου. Τέτοιες ερωτήσεις είναι σαφώς σημαντικές, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή δεδομένα για να τα εξετάσουμε σωστά).

Ωστόσο, υπήρξε μια τεκτονική αλλαγή στους ρόλους των φύλων τα τελευταία 50 χρόνια. Από τη δεκαετία του 1980 κιόλας οι γυναίκες αεροσυνοδοί στις Ηνωμένες Πολιτείες μπορούσαν να απολυθούν εάν παντρεύονταν, και το δικαίωμα ψήφου των γυναικών δεν ήταν υποχρεωτικό παγκοσμίως μέχρι το 1990. Δεν θα περιμέναμε αυτά τα μεταβαλλόμενα ήθη των σχέσεων να μειωθούν σημαντικά στις προτιμήσεις ζευγαρώματος των στρέιτ ανδρών και γυναικών; Ή είμαστε ακόμα στο έλεος του βιολογικού μας πεπρωμένου, όπως ισχυρίζονται οι εξελικτικοί ψυχολόγοι;

Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι ξεκάθαρα: οι προτιμήσεις ζευγαρώματος μεταξύ ανδρών και γυναικών μοιάζουν όλο και περισσότερο. Η τάση συνδέεται άμεσα με την αύξηση της ισότητας των φύλων, καθώς οι γυναίκες αποκτούν μεγαλύτερη πρόσβαση σε πόρους και ευκαιρίες στις επιχειρήσεις, την πολιτική και την εκπαίδευση. Σε έθνη με μεγαλύτερες ανισότητες ως προς το φύλο, όπως η Τουρκία, οι γυναίκες αξιολογούν τα δυνητικά έσοδα των συντρόφων ως κάτι δύο φορές σημαντικότερο σε σύγκριση με τις γυναίκες στα πιο ισότιμα ​​έθνη, όπως η Φινλανδία. Όπως και με τον Τζος και τη Μία, οι Φινλανδοί έχουν πλέον περισσότερες πιθανότητες από τις Φινλανδές να επιλέξουν συντρόφους με βάση το υψηλό μορφωτικό τους επίπεδο.

Φυσικά, ο σεξισμός ποικίλλει σε κάθε κοινωνία και το συνολικό επίπεδο ισότητας των φύλων ενός έθνους δεν μεταφράζεται απαραίτητα σε συμπεριφορές ισότητας των φύλων μεταξύ των ατόμων. Αλλά αν οι προτιμήσεις ζευγαρώματος είναι βιολογικά προκαθορισμένες, ο ατομικός σεξισμός δεν θα πρέπει να έχει αντίκτυπο. Ωστόσο, έρευνα που έγινε σε εννέα έθνη αποδεικνύει το αντίθετο. Όσο πιο άνιση ως προς το φύλο είναι η προσωπική στάση των ανδρών, τόσο περισσότερο προτιμούν ιδιότητες στις γυναίκες όπως η νεότητα και η ελκυστικότητα. Και όσο πιο άνιση ως προς το φύλο είναι η προσέγγιση των γυναικών, τόσο περισσότερο προτιμούν ιδιότητες στους άνδρες όπως τα χρήματα και το κύρος.

Αυτά τα στοιχεία δείχνουν κάποια σοβαρά ελαττώματα στην αφήγηση των εξελικτικών ψυχολόγων. Εάν τα γονίδια καθορίζουν τις προτιμήσεις μας για το ζευγάρωμα, πώς γίνεται να συμμορφώνονται αυτά τα υποτιθέμενα σκληρά ένστικτα με την ισότητα των φύλων των κοινωνιών και του ατόμου;

Για να είμαστε δίκαιοι, οι εξελικτικοί ψυχολόγοι αναγνωρίζουν ότι οι πολιτισμικοί παράγοντες και τα τοπικά έθιμα μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι επιλέγουν τους συντρόφους τους. Ωστόσο, η ισότητα των φύλων δεν θεωρείται ένας από αυτούς τους παράγοντες, καθώς ακόμη και σε κοινωνίες με σχετική ισότητα των φύλων, το χάσμα μεταξύ των προτιμήσεων των ανδρών και των γυναικών μόνο μειώνεται, δεν εξαλείφεται. Ωστόσο, το αντίθετο είναι ότι τα στοιχεία για ένα παρατεταμένο χάσμα υποστηρίζουν στην πραγματικότητα την υπόθεσή μας: η διαφορά περιορίζεται μόνο στο βαθμό που επιτυγχάνεται η ισότητα των φύλων. Η πλήρης απαλλαγή από αυτό θα απαιτούσε πλήρη ισότητα των φύλων, η οποία ακόμη δεν υπάρχει.

Δυστυχώς, οι παραδοσιακοί ρόλοι των φύλων παραμένουν ακόμα και σε πολύ ισότιμες κοινωνίες. Σε μια μελέτη στη Δανία, οι σύζυγοι των οποίων οι γυναίκες έβγαζαν περισσότερα χρήματα ήταν πιο πιθανό από άλλους συζύγους να χρησιμοποιήσουν φάρμακα για τη στυτική δυσλειτουργία. Μια ερμηνεία είναι ότι οι σύζυγοι ένιωθαν υπό πίεση να επιδείξουν τον ανδρισμό τους, επειδή δεν μπορούσαν να διεκδικήσουν το ρόλο του “παρόχου”. Μια άλλη άποψη ήταν ότι η απώλεια της ιδιότητας του κουβαλητή οδήγησε κατά κάποιο τρόπο σε ανικανότητα. Σε μια άλλη μελέτη στις ΗΠΑ, οι ανύπαντρες γυναίκες υποβάθμισαν τους επαγγελματικούς τους στόχους και μείωσαν την αυτοπεποίθησή τους με την ελπίδα να γίνουν πιο επιθυμητές για τους άνδρες. Ωστόσο, εάν η σημασία που αποδίδουν οι άνδρες στην καλή εκπαίδευση και τις προοπτικές εσόδων των γυναικών συνεχίσει να αυξάνεται, αυτές οι τακτικές μπορεί τελικά να πάψουν να είναι αποτελεσματικές.

Τι θα γινόταν αν μια κοινωνία όντως πετύχαινε την τέλεια ισότητα των φύλων; Θα είχαν οι γυναίκες και οι άνδρες ουσιαστικά ίδιες προτιμήσεις συντρόφου; Η πεποίθησή μου είναι ότι οι επιλογές των γυναικών και των ανδρών μπορεί να μην συγκλίνουν ποτέ πλήρως. Η βασική διαφορά είναι πιθανό να οφείλεται στις απαιτήσεις του θηλασμού μετά τη γέννηση ενός παιδιού – μια δραστηριότητα που είναι ενεργοβόρα, χρονοβόρα και αρκετά δύσκολο να ενσωματωθεί στην αμειβόμενη εργασία, τουλάχιστον όπως είναι δομημένη αυτή τη στιγμή η εργασία. Το συμπέρασμα είναι ότι οι γυναίκες θα επιδιώξουν να αντικαταστήσουν αυτή την αναμενόμενη απώλεια εισοδήματος επιλέγοντας συζύγους με καλές προοπτικές εσόδων. Ωστόσο, αυτή η απόφαση θα έχει ελάχιστη σχέση με κάποια πρωταρχική επιθυμία για έναν σπουδαίο άνδρα προστάτη. Θα καθοδηγείται από ορθολογικούς υπολογισμούς για τις μελλοντικές ανάγκες. Επιπλέον, η προοδευτική κοινωνική πολιτική, οι αλλαγές στον εργασιακό χώρο και η μεγαλύτερη συμμετοχή των πατέρων στη φροντίδα των παιδιών θα μπορούσαν να μετριάσουν τέτοιες πιέσεις που διακυβεύουν την καριέρα.

Οι φοιτητές μου μερικές φορές με ρωτούν εάν θα ήταν επιθυμητές οι ισότιμες προτιμήσεις συντρόφων ως προς το φύλο. Φαίνονται να ανησυχούν ότι μια τέτοια ισότητα θα μπορούσε να σβήσει τη σπίθα από την ερωτική μας ζωή. Ένας άλλος κίνδυνος είναι ότι η εξισορρόπηση των προτιμήσεων ζευγαρώματος θα μπορούσε να οδηγήσει σε περισσότερους γάμους ισότιμων, γεγονός που θα μπορούσε με τη σειρά του να εδραιώσει την οικονομική ανισότητα. Ωστόσο, σύμφωνα με έκθεση για το χάσμα των φύλων το 2017, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Δεδομένου του τρέχοντος ρυθμού αλλαγής, θα περάσει αρκετός καιρός μέχρι να συναντηθούν ο Τζος και η Μία: έχουμε τουλάχιστον άλλα 100 χρόνια να περιμένουμε μέχρι να επιτευχθεί η ισότητα των φύλων.