Στην κόψη του ξυραφιού η Ευρώπη με το φυσικό αέριο – Τα σενάρια και οι εναλλακτικές

Με τη Ρωσία να σφίγγει ασφυκτικά τον κλοιό γύρω από τις προμήθειες φυσικού αερίου, η Ευρώπη αναζητά παντού ενέργεια για να διασφαλίσει ότι η οικονομία της θα συνεχίσει να λειτουργεί.

Οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα αναβιώνουν παρά τις επιπτώσεις τους στο κλίμα, ενώ δισεκατομμύρια δαπανώνται για τερματικούς σταθμούς για την εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου προέρχεται από σχιστολιθικά κοιτάσματα στο Τέξας. Αξιωματούχοι και αρχηγοί κρατών ταξιδεύουν στο Κατάρ, το Αζερμπαϊτζάν, τη Νορβηγία και την Αλγερία για να κλείσουν ενεργειακές συμφωνίες.

Τους αυξανόμενους φόβους για τη διακοπή του ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη αναλύουν οι New York Times, σημειώνοντας πως κάτι τέτοιο ενδέχεται να αναγκάσει τις κυβερνήσεις να εισάγουν δελτίο καυσίμων και τις επιχειρήσεις να κλείσουν εργοστάσια, κινήσεις που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο χιλιάδες θέσεις εργασίας.

“Υπάρχει μια πολύ μεγάλη και δικαιολογημένη ανησυχία για τον φετινό χειμώνα”, δήλωσε ο Michael Stoppard, αντιπρόεδρος για την παγκόσμια στρατηγική φυσικού αερίου στην S&P Global, μια εταιρεία ερευνών.

Από τη μετάβαση στις ΑΠΕ, στο “να βγει ο χειμώνας”

Πέντε μήνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ευρώπη βρίσκεται στη δίνη μιας επιταχυνόμενης και όλο και πιο μη αναστρέψιμης μετάβασης στον τρόπο με τον οποίο προμηθεύεται την ενέργειά της για τη θέρμανση και ψύξη των σπιτιών, την κίνηση των επιχειρήσεων και την παραγωγή ενέργειας. Η μακροπρόθεσμη μετάβαση σε περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχει ξεπεραστεί από μια βραχυπρόθεσμη προσπάθεια να βγει ο χειμώνας που έρχεται.

Η ποσότητα φυσικού αερίου που προέρχεται από τη Ρωσία, που κάποτε ήταν η μεγαλύτερη πηγή καυσίμου στην Ευρώπη, είναι μικρότερη από το ένα τρίτο της ποσότητας που ήταν πριν από ένα χρόνο. Αυτή την εβδομάδα, η Gazprom, ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός, περιόρισε τις ήδη σημαντικά μειωμένες ροές σε έναν βασικό αγωγό από τη Ρωσία προς τη Γερμανία, στέλνοντας τις ευρωπαϊκές τιμές των προθεσμιακών συμβολαίων φυσικού αερίου σε επίπεδα ρεκόρ.

Μέσα σε μια ημέρα από την ανακοίνωση της Gazprom, η Ευρωπαϊκή Ένωση ζήτησε να μειωθεί κατά 15% η χρήση φυσικού αερίου σε όλο το μπλοκ.

Αυτή η απομάκρυνση από το ρωσικό φυσικό αέριο -σχεδόν αδιανόητη μετά από δεκαετίες στενής σχέσης με το σιβηρικό αέριο που παραδίδεται μέσω αγωγών που εκτείνονται σε μήκος χιλιάδων μιλίων- εκπέμπει SOS στα εργοστάσια και αναγκάζει τις κυβερνήσεις να αναζητήσουν εναλλακτικές πηγές ενέργειας.

Η πολύπλευρη προσπάθεια για την ανακάλυψη εναλλακτικών λύσεων προς το ρωσικό φυσικό αέριο έχει καλύψει σε μεγάλο βαθμό το έλλειμμα. Παρά τις περικοπές της Gazprom, οι προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022 ήταν περίπου ίσες με εκείνες της ίδιας περιόδου πέρυσι, σύμφωνα με τον Jack Sharples, συνεργάτη του Ινστιτούτου Ενεργειακών Μελετών της Οξφόρδης.

Σημαντικό ρόλο έπαιξε το υγροποιημένο φυσικό αέριο, το οποίο ψύχεται σε συμπυκνωμένη υγρή μορφή και μεταφέρεται με πλοία. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο έχει ουσιαστικά αντικαταστήσει το διοχετευόμενο αέριο από τη Ρωσία ως κύρια πηγή καυσίμου της Ευρώπης. Περίπου το ήμισυ της προμήθειας προέρχεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες φέτος έγιναν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας του καυσίμου στον κόσμο.

Κοιτάζοντας προς το τέλος του έτους, οι ευρωπαϊκές χώρες πιέζουν τις ενεργειακές εταιρείες να γεμίσουν με αέριο σπήλαια αλατιού και άλλες εγκαταστάσεις αποθήκευσης για να παρέχουν ένα περιθώριο ασφαλείας σε περίπτωση που η Ρωσία κλείσει τη στρόφιγγα.

Οι αποθήκες φυσικού αερίου της Ευρώπης έχουν πλέον γεμίσει σε ποσοστό περίπου 67% της συνολικής χωρητικότητας, περισσότερο από 10 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα από ό,τι πριν από ένα χρόνο. Τα επίπεδα αυτά δημιουργούν κάποια άνεση ότι οι ευρωπαϊκές χώρες θα μπορούσαν να φτάσουν κοντά στον στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για πληρότητα 80% πριν από τον χειμώνα.

Αλλά οι ανησυχίες εξακολουθούν να αυξάνονται και υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η ευρωπαϊκή προσπάθεια θα μπορούσε να μην πάει καλά όσο πλησιάζει ο χειμώνας.

Αστρονομικό το κόστος της ενέργειας στην Ευρώπη

Η Ρωσία γνωρίζει πολύ καλά την εκστρατεία που έχει βάλει μπροστά η Ευρωπαϊκή Ένωση να αποθηκεύσει αρκετό φυσικό αέριο για να αποτρέψει μια διακοπή φέτος το χειμώνα και θέλει να την εμποδίσει, λένε οι αναλυτές, προκαλώντας μείωση των ροών των αγωγών. Και όλα τα είδη των καιρικών προβλημάτων θα μπορούσαν να οδηγήσουν την Ευρώπη σε ενεργειακές ελλείψεις.

Αντανακλώντας αυτές τις ανησυχίες, οι ευρωπαϊκές τιμές των προθεσμιακών συμβολαίων φυσικού αερίου έχουν διπλασιαστεί τους τελευταίους δύο μήνες σε περίπου 200 ευρώ ανά μεγαβατώρα στο ολλανδικό χρηματιστήριο TTF, περίπου 10 φορές τα επίπεδα που ίσχυαν πριν από ένα χρόνο.

Το αστρονομικό κόστος της ενέργειας στην Ευρώπη θέτει σε άμυνα μια ευρεία ποικιλία βιομηχανιών, αναγκάζοντας σε αλλαγές που μπορεί να βοηθήσουν να καταστεί εφικτός ο εθελοντικός στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για εξοικονόμηση φυσικού αερίου κατά 15%. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προέβλεψε πρόσφατα ότι η ζήτηση φυσικού αερίου στην περιοχή θα μειωθεί κατά 9% φέτος.

Μερικοί αναλυτές και στελέχη αναμένουν ότι η κατάσταση θα χαλαρώσει τους επόμενους μήνες. Αντίθετα, ο χειμώνας μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη υπόθεση, με τις ενεργοβόρες βιομηχανίες, όπως οι μεταλλουργίες και οι παραγωγοί λιπασμάτων και γυαλιού, να δέχονται πιέσεις.

Τα νέα για κλείσιμο εργοστασίων ή περικοπές στην παραγωγή έχουν ήδη αρχίσει να διαρρέουν. Στη Ρουμανία, ο όμιλος ALRO Group δήλωσε πρόσφατα ότι κλείνει την παραγωγή σε ένα μεγάλο εργοστάσιο αλουμινίου και απολύει 500 άτομα, επειδή, όπως υποστηρίζει, το υψηλό ενεργειακό κόστος το καθιστά μη ανταγωνιστικό.

Σε ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας και της Γερμανίας, οι εταιρείες ενέργειας δεν έχουν ακόμη μετακυλήσει πλήρως το κόστος αυτό στους πελάτες τους, πράγμα που σημαίνει ότι τα σκληρότερα πλήγματα δεν έχουν έρθει ακόμη.

“Ο μεγαλύτερος κίνδυνος αυτή τη στιγμή είναι μια έκρηξη των τιμών της ενέργειας για τα νοικοκυριά και τη βιομηχανία αυτόν τον χειμώνα, την οποία οι πολίτες και η βιομηχανία μπορούν μόλις και μετά βίας να αντιμετωπίσουν”, δήλωσε ο Henning Gloystein, διευθυντής της Eurasia Group.

Οι εναλλακτικές και τα έκτακτα μέτρα

Οι μεταφορές υγροποιημένου φυσικού αερίου, η κύρια εναλλακτική λύση αντί του διοχετευόμενου αερίου από τη Ρωσία για το μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου, παραμένει μια δαπανηρή εναλλακτική λύση. Και η αυξανόμενη όρεξη της Ευρώπης για υγροποιημένο φυσικό αέριο μπορεί να βλάψει άλλες περιοχές του πλανήτη που βασίζονται στο καύσιμο.

Η Ευρώπη έχει ουσιαστικά αποσύρει το υγροποιημένο αέριο από άλλες αγορές, κυρίως στην Ασία, όπου η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα είναι μεγάλοι πελάτες. Η Ευρώπη “παίρνει το υγροποιημένο φυσικό αέριο μακριά από αγορές που δεν είναι έτοιμες να πληρώσουν τις τιμές που μπορεί να είναι έτοιμη να πληρώσει η Ευρώπη”, δήλωσε ο Ben van Beurden, διευθύνων σύμβουλος της Shell, παρόχου υγροποιημένου φυσικού αερίου, σε δημοσιογράφους την Πέμπτη. “Αυτή είναι μια πολύ δυσάρεστη θέση”.

Χώρες όπως η Γερμανία και η Ρουμανία λαμβάνουν επίσης άλλα μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της επαναφοράς των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα ή της καθυστέρησης της απόσυρσής τους. Η ιδέα είναι να ελαχιστοποιηθεί η ποσότητα του φυσικού αερίου που χρησιμοποιείται στους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και να εξοικονομηθεί για βασικά αγαθά όπως η θέρμανση των σπιτιών ή η λειτουργία των εργοστασίων. Την Πέμπτη, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας προέβλεψε ότι η παγκόσμια ζήτηση άνθρακα φέτος θα φθάσει σχεδόν τα εννέα δισεκατομμύρια τόνους, φτάνοντας στο ανώτατο επίπεδό της το 2013.

Πολλές αβεβαιότητες παραμένουν. Αν και η Ευρώπη διαθέτει περίπου δύο δωδεκάδες τερματικούς σταθμούς για την παραλαβή υγροποιημένου φυσικού αερίου, κανένας δεν βρίσκεται στη Γερμανία. Το Βερολίνο αγωνίζεται να κατασκευάσει έως και τέσσερις από αυτές τις εγκαταστάσεις και έχει διαθέσει 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ (2,55 δισεκατομμύρια δολάρια) για να νοικιάσει τέσσερα πλοία επεξεργασίας υγροποιημένου φυσικού αερίου, αλλά δεν είναι σαφές αν κάποιο από αυτά θα τεθεί σε λειτουργία αρκετά γρήγορα και θα προσφέρει μεγάλη βοήθεια αυτόν τον χειμώνα.

Ο καιρός μπορεί επίσης να παίξει καθοριστικό ρόλο, και όχι μόνο στην Ευρώπη. Ένας ψυχρός χειμώνας στην Ασία, από καιρό η κύρια αγορά υγροποιημένου φυσικού αερίου, θα εντείνει τον ανταγωνισμό με την Ευρώπη για την περιορισμένη, όπως λένε οι αναλυτές, παγκόσμια προσφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου.

Είναι επίσης δύσκολο να δούμε από πού αλλού θα μπορούσαν να προέλθουν μεγάλες αυξήσεις φυσικού αερίου. “Εάν χάσουμε εντελώς τη ρωσική προμήθεια, δεν υπάρχει πολύ μεγάλο περιθώριο για αύξηση της προμήθειας από αλλού”, δήλωσε ο κ. Sharples του Ινστιτούτου της Οξφόρδης.

Ο “κοιμώμενος γίγαντας” στην Ολλανδία

Υπάρχουν και άλλα χαρτιά. Μέχρι να χτυπήσει η κρίση του φυσικού αερίου, η ολλανδική κυβέρνηση έθεσε σε εφαρμογή ένα σχέδιο για την παύση λειτουργίας του τεράστιου κοιτάσματος Groningen στη βόρεια Ολλανδία -μια από τις λίγες μεγάλες πηγές φυσικού αερίου στην ηπειρωτική Ευρώπη- λόγω της οργής των κατοίκων για τους σεισμούς που προκαλούνται από την εξόρυξη φυσικού αερίου.

Ορισμένοι παρατηρητές αμφισβητούν τη συνεχιζόμενη απροθυμία της κυβέρνησης να αφυπνίσει αυτό που ο κ. Stoppard της S&P Global αποκάλεσε “κοιμώμενο γίγαντα”, ο οποίος θα μπορούσε να επαναφέρει πολύ σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου – ίσως το 40% της ετήσιας κατανάλωσης της Γερμανίας – στο δίκτυο.

Η ολλανδική κυβέρνηση αποφάσισε να αναβάλει το μόνιμο κλείσιμο των πηγών φυσικού αερίου λόγω “των αβέβαιων γεωπολιτικών εξελίξεων”, αλλά επιμένει ότι θα εξετάσει το ενδεχόμενο χρήσης του Groningen μόνο “στο χειρότερο σενάριο, εάν κινδυνεύει η ασφάλεια των ανθρώπων”.

Αυτή η στάση θα μπορούσε να δοκιμαστεί τους επόμενους μήνες.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις