Η ΑΛΙΣΟΝ ΤΖΑΚΣΟΝ ΨΑΧΝΕΙ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΚΙΜ ΚΑΡΝΤΑΣΙΑΝ
Η βραβευμένη Εγγλέζα φωτογράφος-εικαστικός Άλισον Τζάκσον έρχεται στην Αθήνα, μαζί με μια έκθεση-ρετροσπεκτίβα της στο Παλλάς.
Από την οθόνη του Zoom μας, με μια μόνιμη φλεγματική πονηριά (αν υπάρχει κάτι τέτοιο) στο καταγάλανο μάτι, δηλώνει «τρελή φαν της Ύδρας». Θα συμφωνούσα στον επιθετικό προσδιορισμό «τρελή», αλλά με την πιο τρυφερή και θετική του έννοια, αν έπρεπε να περιγράψω την Αγγλίδα Άλισον Τζάκσον. Είναι υπέροχα τρελάρας –με μια πατίνα εγγλέζικου καθωσπρεπισμού, πάντα– η φωτογράφος/ εικαστικός/ σκηνοθέτης των 51 Μαΐων και του ενός βραβείου BAFTA (για μίνι σειρά).
Από την Πέμπτη 2 έως την Πέμπτη 9 Δεκεμβρίου, η Τζάκσον θα εκθέσει στο φουαγιέ του Παλλάς καμιά 40αριά φωτογραφίες της. Για την παρθενική «εμφάνισή» της στην Αθήνα έχει στηθεί μια ρετροσπεκτίβα (σε επιμέλεια της Μαρίνας Νικολετοπούλου) με τίτλο «Seeing Is Deceiving», στην οποία περιλαμβάνονται φωτογραφίες της Άλισον από την σειρά “Mental Images”, διάφορα πορτρέτα, συν έργα από την νέα της «Disaster Series». Ενώ θα προβληθεί και το τετράλεπτο ντοκιμαντέρ που σκηνοθέτησε με τους Duran Duran για τα 40 τους χρόνια –και δη, σε director’s cut.
Αναζητωντας ιδανικους σωσιες
Εννοείται πως θα παραστεί αυτοπροσώπως στην αθηναϊκή της έκθεση, η Τζάκσον. Τέτοια κελεπούρια δεν τα χάνει… Διότι η Άλισον Τζάκσον «ειδικεύεται» στο να στήνει ρεαλιστικές, αλλά απίθανο να βρεθούν σε κοινή θέα, «ιδιωτικές» φωτογραφίες (βλ. εικονογράφηση) με σωσίες διασημοτήτων. Τους οποίους σωσίες, τους αναζητά οπουδήποτε. Και υποσχόμενες φάτσες φύονται παντού (calling Athens!)…
Καθώς εξαντλούμε εύκολα το 45λεπτο του Zoom μας, μου περιγράφει μια γαμάτη φάση καταμεσίς της Φιφθ Άβενιου στo Μανχάταν, με την ίδια και τον σωσία Ντόναλντ Τραμπ εν πλήρη πορτοκαλοπλατινέ εξαρτήσει να προσπαθούν με αυτοκίνητο να φτάσουν στον Πύργο Τραμπ, και να τους έχουν πάρει χαμπάρι τα πλήθη, και να αλαλάζουν για μια σέλφι, κι ήρθαν τα περιπολικά και προσφέρθηκαν οι αστυνομικοί να τους συνοδέψουν με σειρήνες, φώτα, και συναφή τηλεοπτικά, έως τον Πύργο, και να τους περιμένουν να φωτογραφήσει η Άλισον τον «Τραμπ» της…
Θα χρειάζονταν ακόμα περισσότερα σκρολαρίσματα, αν έβαζα αυτολεξεί διάφορες αφηγήσεις της Άλισον με τρελόκουφα περιστατικά που έχει ζήσει –οριακά, προκαλέσει… Είπαμε πολλά, αλλά δώστε του μια ευκαιρία. Είναι περιβόλι η γυναίκα…
Πώς και επιλέξατε την Αθήνα για την έκθεση;
Επειδή η Αθήνα είναι φανταστική πόλη, κι αυτή την στιγμή ανθεί, σφύζει από δημιουργικότητα. Αγαπώ την Αθήνα, κι αγαπώ την Ελλάδα, κι είναι η πρώτη φορά που εκθέτω εκεί, οπότε είμαι πολύ ευχαριστημένη.
Σε αντίθεση με την φωτογραφία του σήμερα, που ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος αν αυτό που εικονίζεται είναι αληθινό ή πρόκειται για την πειραγμένη εκδοχή κάποιου επί της πραγματικότητας, μήπως οι λέξεις είναι πιο ακριβείς στις μέρες μας;
Δεν μου έχουν ξανακάνει αυτή την ερώτηση… Ξέρετε, αν και «μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις», ίσως σήμερα να πρέπει να επιστρέψουμε στις λέξεις αφήνοντας την εικόνα. Αν και οι λέξεις δεν σαγηνεύουν, δεν αποπλανούν σαν την φωτογραφία, κι ένα κείμενο δεν έχει αυτό το άμεσο της εικόνας, μπορεί, όμως, να είναι πιο πιστευτές [οι λέξεις]. Ο λόγος που νομίζουμε ότι εμπιστευόμαστε την φωτογραφία είναι επειδή μοιάζει με αποτύπωση ενός υπαρκτού πράγματος. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι μόνο μια αποτύπωση. Τίποτα παραπάνω.
Η φωτογραφία μάς κάνει να πιστεύουμε μονίμως ό,τι βλέπουμε, αν και ξέρουμε ότι δεν θα ‘πρεπε
Η φωτογραφία έχει σίγουρα διανύσει πολύ δρόμο. Αναρωτιέμαι, υπάρχει τίποτα κοινό μεταξύ των φευγαλέων στιγμιότυπων αλήθειας που απαθανάτιζε ο Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν, ας πούμε, με αυτές τις πειραγμένες σέλφι που κατακλύζουν τα σόσιαλ;
Ναι, αμέ! Θεωρώ πως υπάρχει μεγάλη ομοιότητα. Όχι απαραιτήτως ως προς το περιεχόμενο [γέλια], αν και θα μπορούσε. Ο Καρτιέ-Μπρεσόν, βέβαια, είχε αυτό το εκ-πλη-κτι-κό μάτι για σύνθεση, ήξερε τι θα έκανε μια φωτογραφία σπουδαία. Αλλά, ναι, η φωτογραφία είναι εκείνο το δευτερόλεπτο –ούτε καν δευτερόλεπτο, κλάσμα του δευτερολέπτου– όπου απαθανατίζεις κάτι υπαρκτό. Είναι αυτό το «εδώ και τώρα» την στιγμή που βγάζεις μια φωτογραφία. Κι αυτό ακριβώς είναι το σαγηνευτικό. Στην ζωγραφική, ας πούμε, μπορείς να βρίσκεσαι κάπου αλλού και να φτιάξεις έναν ρεαλιστικό πίνακα ενός μέρους· στην φωτογραφία πρέπει να βρίσκεσαι εκεί. Κι αυτό είναι κάτι που δεν μπορούμε να το βγάλουμε απ’ το κεφάλι μας. Λέμε πως δεν κάνει να πιστεύεις όλα όσα βλέπεις, αλλά άπαξ και τα δεις αρχίζεις πάλι να πιστεύεις όσα βλέπεις, κι ας ξέρεις ότι δεν είναι αλήθεια. Εκεί είναι που γίνεται προβληματικό και παλαβό το πράμα: [η φωτογραφία] μας κάνει να πιστεύουμε μονίμως ό,τι βλέπουμε, αν και ξέρουμε ότι δεν θα ‘πρεπε [γέλια].
Υπάρχουν κάποια είδη φωτογραφίας, όπως η αθλητική, ας πούμε, που πραγματικά αποτυπώνουν την στιγμή με τρόπο ασύλληπτο. Εσάς υπάρχει κάποιο είδος φωτογραφίας που σας γοητεύει ιδιαίτερα;
Στην πραγματικότητα πάντα μισούσα την φωτογραφία. Δηλαδή, δεν είμαι καθόλου φαν της! Ουσιαστικά, όλο αυτό το πρότζεκτ το έφτιαξα, επειδή μισώ την φωτογραφία τόσο πολύ, ώστε να [θέλω να] δείξω τι στ’ αλήθεια είναι: ένα ελαφρώς απατηλό μέσο που δεν μπορείς να το πιστέψεις. Έκανα, λοιπόν, ένα ολόκληρο σώμα έργων πάνω στο πώς δεν πρέπει να πιστεύεις ό,τι βλέπεις… Πάντως, το είδος φωτογραφίας που μ’ αρέσει είναι μάλλον η φωτογραφία-ντοκουμέντο. Μ’ αρέσουν δουλειές σαν του Τζεφ Ουόλ, που φτιάχνουν φωτογραφίες από το τίποτα, ή σε έναν υπολογιστή, αλλά μ’ αρέσουν εξίσου οι φωτογραφίες-ντοκουμέντο. Α, και μ’ αρέσει ο Άντι Ουόρχολ –τα πορτρέτα του, τα πολαρόιντ του. Τραβάω και ‘γω πολαρόιντ, βρίσκω, έτσι, ενδιαφέρουσα αυτή την αναγωγή στο ’60 και το ’70. Αγαπώ επίσης τις ταινίες του Άντι Ουόρχολ. Γιατί μ’ αρέσει ο τρόπος που ενδιαφερόταν για την διασημότητα, και για το πώς λατρεύουμε τους σελέμπριτι, πώς εξιδανικεύουμε την λατρεία των σελέμπριτι…
Μια απρόθυμη φωτογράφος
Έχετε γυρίσει κι εσείς ταινίες, αλλά ποτέ μυθοπλασία μεγάλου μήκους, σωστά;
Ναι, δεν έχω κάνει μυθοπλασία μεγάλου μήκους, αλλά ευελπιστώ να κάνω κάνα μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ τώρα. Και γράφω ένα δράμα –πράγμα που, όπως βλέπω, θέλει πολύ χρόνο.
Τι αφορά το ντοκιμαντέρ;
Α, δεν μπορώ να σας πω σ’ αυτήν την φάση! Αλλά είναι πολύ σύγχρονο, πολύ τώρα. Και δεν νομίζω ότι θα ξέρετε τι ακριβώς βλέπετε… Δηλαδή, δεν είναι και «Exit Through the Gift Shop» [σ.σ. το αντισυμβατικό, αχταρμάδικο ντοκιμαντέρ του 2010 «Banksy: Η τέχνη του δρόμου»], αλλά είναι παρόμοιο στο ότι δεν ξέρεις τι ακριβώς βλέπεις.
Διάβαζα στο βιογραφικό σας ότι έχετε κάνει και κάτι σόλο σόου –περί τίνος πρόκειται;
Ουσιαστικά, ήταν απλά η δουλειά μου. Το να βρεις τους σωσίες, να κάνεις το κάστινγκ τους είναι πραγματικά ενδιαφέρον… Το σόου αφορά την έρευνα, το κάστινγκ, την μεταμόρφωσή τους, το να τους βάλεις τις περούκες, να κάνεις το στάιλινγκ, να τους μάθεις να περπατάνε και μιλάνε σαν την τάδε διασημότητα.
Δηλαδή, ουσιαστικά στα σόου δείχνετε στο κοινό την διαδικασία της δουλειάς σας.
Ναι, αυτό είναι. Κι ήταν αστείο και διασκεδαστικό ταυτόχρονα. Έκανα, ας πούμε, μια ζωντανή φωτογράφιση επί τόπου επί σκηνής: έπαιρνα έναν οποιονδήποτε από το κοινό. Του έκανα, έτσι, απροσχεδίαστα το στάιλινγκ, τον έκανα να μοιάζει με κάποια αληθινή διασημότητα κι ύστερα του γύριζα ένα βιντεάκι, ή τραβούσα μια φωτογραφία τους, εκεί στην σκηνή. Και δεν χρειάζεται καν να μοιάζεις πραγματικά με την διασημότητα. Θα σε κάνω εγώ να μοιάζεις. Στην φωτογραφία, με την κατάλληλη γωνία, τον σωστό φωτισμό θα σε κάνω φτυστό με την αληθινή διασημότητα. Πράγμα που αποδεικνύει αυτό που λέω: για την φωτογραφία και το βίντεο είμαστε όλοι αντικαταστάσιμοι. Πραγματικά δεν γίνεται να εμπιστευτείς την φωτογραφία, αυτό προσπαθώ να πω με την δουλειά μου… Αλήθεια, εγώ δεν ήθελα να κάνω φωτογραφία, αναγκάστηκα να μπω στο τμήμα [φωτογραφίας], όταν έκανα το Μάστερ μου στην γλυπτική. Δεν είμαι φωτογράφος. Αλλά δεν είμαι ούτε και γλύπτρια –το μόνο που έχω είναι φωτογραφίες γλυπτών που έκανα παλιότερα! [γέλια]
Γιατί, πού πήγαν τα ίδια τα γλυπά;
Τα πέταξα! Τα φτιάχνω, μετά τα πετάω και φτιάχνω άλλο. Παρά ταύτα [γέλια] έχω πάρα πολλές φωτογραφίες στο αρχείο μου. Και το εκνευριστικό είναι ότι ο κόσμος το μόνο που θέλει να δει είναι τις φωτογραφίες μου! Δεν καταλαβαίνω γιατί ο κόσμος δεν θέλει να δει τα γλυπτά μου. Τα οποία, παρεμπιπτόντως, είναι φοβερά! [γέλια] Αλλά ο κόσμος πάντα τις φωτογραφίες θέλει να βλέπει. Νομίζω επειδή τις φωτογραφίες τις καταλαβαίνεις εύκολα. Σε τέτοιο κόσμο ζούμε, δεν μπορούμε καν να ξεχωρίσουμε τι είναι αληθινό και τι fake…
Και δεν χρειάζεται καν να μοιάζεις πραγματικά με την διασημότητα. Θα σε κάνω εγώ να μοιάζεις. Στην φωτογραφία, με την κατάλληλη γωνία, τον σωστό φωτισμό θα σε κάνω φτυστό με την αληθινή διασημότητα
Αλήθεια, πιστεύετε ότι το ψεύτικο είναι πιο δελεαστικό; Ότι τα fake news είναι στην τελική πιο ενδιαφέροντα;
Ναι, το πιστεύω! Ξέρω, όλοι θα είχαν την τάση να πουν «ω, όχι, όχι, φυσικά και θέλω την αλήθεια», αλλά στην πραγματικότητα όταν δεν ξέρεις αν αυτό που βλέπεις είναι αληθινό ή ψεύτικο… Απλά σε δελεάζει [η φωτογραφία], σου ξυπνάει τον πόθο, την ηδονοβλεψία. Δεν ξέρουμε ποια είναι η αλήθεια, δεν είμαστε εκεί, στο Αφγανιστάν ή οπουδήποτε. Ρίχνουμε απλά μια ματιά, κάνουμε ένα, «Ωωωω! Τρομερό! Αρκετά!» και, ωπ!, βουτάμε στην επόμενη είδηση. Δεν εμπλεκόμαστε συναισθηματικά. Συμβαίνει αυτή η φρι-κα-λέ-α θηριωδία και την ξεχνάς σε μια βδομάδα. Ή και την επόμενη μέρα. Από την ίδια την φύση της, η φωτογραφία είναι ιδιαιτέρως γαργαλιστική, ιδιαιτέρως πλανεύτρα. Αν, ας πούμε, σας τραβούσα ένα βίντεο, ή σας έβγαζα μια φωτογραφία, θα προτιμούσα να βλέπω το βίντεο ή την φωτογραφία σας παρά εσάς την ίδια! Επειδή μπορώ να σας αντικειμενοποιήσω σε μια φωτογραφία ή ένα βίντεο. Ενώ, όταν είστε μπροστά μου στ’ αλήθεια, πρέπει να λογαριαστώ μ’ εσάς. Πράγμα που δεν θέλω να κάνω πιά.
Αυτό που κάνουμε τώρα [το Zoom] πού θα το κατατάσσατε; Είναι κάπου μεταξύ του ζωντανού και του βίντεο;
Μα, είναι πολύ ευκολότερο να κάνεις βίντεο παρά συνάντηση, έτσι δεν είναι; Δεν νιώθω ιδιαίτερη νευρικότητα, γιατί υπάρχει η οθόνη ανάμεσά μας. Αισθάνομαι πως υπάρχει ένα φράγμα ανάμεσά μας. Αν συναντιόμασταν στ’ αλήθεια, μπορεί να ένιωθα λίγο νευρικότητα, να ανησυχούσα για το πώς μοιάζω –το όλο πράμα θα ήταν πολύ πιο έντονο και θα ήμουν στην τσίτα. Όπως είπα, [σε μια οθόνη] τα πάντα γίνονται αντικείμενα. Δηλαδή, είμαι αντικείμενο αυτή την στιγμή, γιατί δεν σας συναντώ στ’ αλήθεια, ουσιαστικά δεν μπορώ να σας απαντήσω αμέσως, άρα είμαστε ένα βήμα μακριά. Άπαξ και αντικειμενοποιήσεις ο,τιδήποτε ή οποιονδήποτε, είναι βέβαιο ότι προβάλεις τις δικές σου σκέψεις και τα δικά σου συναισθήματα πάνω σε αυτό το πράγμα ή το πρόσωπο. Δεν τους επιτρέπεις 100% να είναι αυτό που είναι. Για πρώτη φορά στον ανθρώπινο πολιτισμό μπορούμε να προβάλουμε όσα φανταζόμαστε πάνω στους άλλους. Τώρα, νομίζω ότι μιλάω μ’ εσάς, αλλά μπορεί να μιλάω με το βαθύ fake…
Πάντως, δεν είμαι ρομπότ… Να, τσεκάρω και το τετραγωνάκι: «I’m not a robot»
[Γέλια] Το θέμα είναι ότι μέσα από την οθόνη, την εικόνα σας κοιτάζω και ξαφνικά έχω κάνει 101 κρίσεις για σας. Οι οποίες πιθανότατα είναι λανθασμένες. Αλλά δεν έχει καμιά σημασία, γιατί το μυαλό μου έχω ήδη έτοιμη την κρίση μου για σας.
Η πανδημία, οι γυναίκες-πολιτικοί, και οι σωσίες
Θα θέλατε να κάνετε ένα σχόλιο για την πανδημία και όλον αυτόν τον χαμό;
Να σας πω, προσωπικά φοβάμαι πολύ, και κανένας άλλος δεν φαίνεται να φοβάται. Είναι απίστευτο αυτό που ζούμε! Και τρομερό για κάποιους ανθρώπους, κλεισμένους σε μικρά διαμερίσματα, όταν η οικογένεια δεν τα πάει και τόσο καλά [τα μέλη της μεταξύ τους], τρομερό… Πρέπει, όμως, να πω ότι εμένα μου πρόσφερε κάποια ελευθερία. Επειδή ως καλλιτέχνης χρειάζομαι χρόνο για να σκεφτώ πάνω στην δημιουργία μου, και στην φυσιολογική ζωή δεν έχω πολύ χρόνο να σκεφτώ όσο θέλω για την δουλειά μου. Α, και σίγουρα είμαι κορίτσι του «μέσα». Είμαι ευχαριστημένη κλειδωμένη μέσα, δεν πολυθέλω να δω κανένα [γέλια].
Αλήθεια;
Είμαι οκέι να βγω για καμιά ώρα, για κάνα τρέξιμο ή κάτι, να γυρίσω και να κλειστώ μέσα. Άρα για μένα δούλεψε μια χαρά [ο εγκλεισμός]. Αλλά συμπάσχω εντελώς με ανθρώπους που είχαν οικογένειες με μικρά παιδιά… Πρέπει να ήταν τρομερό. Όλο είναι τρομερό… Εγώ, δεν καταλαβαίνω τι γίνεται! Και μονίμως εκπλήσσομαι με όλους τους [πολιτικούς] αρχηγούς πόσο αργά αντιδρούν [στα προβλήματα της πανδημίας]. Κοιτάζω κι εκείνη την κυρία μας στην Νέα Ζηλανδία [σ.σ. την πρωθυπουργό της Ν.Ζ., Τζασίντα Άρντερν] –δεν θα ήταν θαυμάσιο να είχαμε κι εμείς κάποιον τέτοιον να μας οδηγήσει να το περάσουμε όλο αυτό;
Μοιάζει σούπερ άτομο, όντως.
Σούπερ άτομο! Μια άλλη σπουδαία γυναίκα πρωθυπουργός είναι η Μία Μότλι στα Μπαρμπέιντος, άλλη μια γυναίκα πολύ πειθαρχημένη και στοργική, που επίσης στην αρχή χειρίστηκε τον COVID πολύ καλά, νομίζω. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί δεν είμαστε μια μασκοφορεμένη κοινωνία εδώ στην Αγγλία, επί παραδείγματι. Μπορείς να πας οπουδήποτε χωρίς μάσκα, πράγμα που εμένα μου φαίνεται τελείως τρελό.
Ψάχνω οποιονδήποτε από την οικογένεια Καρντάσιαν. Α, και Νίκι Μινάζ. Και δεν βρίσκω με τίποτα Μπόρις Τζόνσον!
Αληθεύει ότι κάποια στιγμή τριγυρνούσατε στην Αθήνα βγάζοντας φωτογραφίες τον κόσμο;
Αμέ, πάντα βγάζω φωτογραφίες τον κόσμο. Πρόσφατα δεν έχω έρθει στην Αθήνα, αλλά, να ξέρετε, όταν έρχομαι ψάχνω για σωσίες.
Διαρκώς;
Διαρκώς! Ψάχνω και ανάμεσα στους Έλληνες σωσίες. Έχετε να μου προτείνετε, έτσι…, ποια είναι η πιο μοδάτη διασημότητα στην Αθήνα;
Άντρας, γυναίκα; Καλλιτέχνης, τι;
Ο,τιδήποτε… Και πάντα ψάχνω μια Κιμ Καρντάσιαν. Υπάρχει κανείς στην Ελλάδα να μοιάζει με Κιμ Καρντάσιαν;
Τι να σας πω; Στο πρόσωπο, έτσι, τα χρώματα, τα φρύδια, το στυλ, είναι ίσως εύκολο να βρεθεί στην Αθήνα, αλλά–
Τον… ποπό τον έχω! Ξέρετε, προσθετικό, το κοτσάρεις πάνω και, φσιτττ! Ναι, γενικά ψάχνω οποιονδήποτε από την οικογένεια Καρντάσιαν. Α, και Νίκι Μινάζ. Και δεν βρίσκω με τίποτα Μπόρις Τζόνσον! Έχω την περούκα, αλλά δεν καταφέρνω να βρω το πρόσωπο… Αχ, αν βρείτε κάποιον που να μοιάζει με κάποιον, φέρτε τον στα εγκαίνια, θα είναι τέλεια!
Προσωπικά, μόνο τον φίλο μου τον Χριστόφορο ξέρω που απλά, για κάποιον λόγο, όλο βρίσκουμε σωσίες του –κι εδώ και στα ξένα. Αλλά δεν είναι το ίδιο… Όποιος, πάντως, πιστεύει ότι μοιάζει με κάποιον (εκτός από τον εαυτό του), με κάποιον που είναι διάσημος, βουρ! Στο Παλλάς.
