Ο ρόλος της πρωτοβάθμιας φροντίδας στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί την 3η αιτία θανάτου στη χώρα μας, ενώ έχει και το μεγαλύτερο ποσοστό εμφάνισης ανάμεσα στους καρκίνους.Στις αρχές Μαρτίου, η Εταιρεία Ογκολόγων-Παθολόγων Ελλάδας παρουσίασε για πρώτη φορά στη χώρα ένα προτεινόμενο σχέδιο δράσης κατά του καρκίνου του πνεύμονα με ορίζοντα πενταετίας (2021-2026), το οποίο λαμβάνει υπόψη του το υψηλό φορτίο της νόσου, το υψηλό ποσοστό των καπνιστών και τη γήρανση του πληθυσμού.

Με αφορμή το προτεινόμενο σχέδιο, συζητάμε με τον κ. Αναστάσιο Μπούτη, παθολόγο-ογκολόγο και επιμελητή Α’ στην Α’Παθολογική-Ογκολογική κλινική στο αντικαρκινικό νοσοκομείο «Θεαγένειο», την αξία της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης, την κατάσταση της πρωτοβάθμιας Υγείας σχετικά με τη φροντίδα των ασθενών και τις απαραίτητες δράσεις που πρέπει να υλοποιηθούν για την ενίσχυση της πρωτοβάθμιας Υγείας.

Ποια είναι σήμερα η κατάσταση στο σύστημα υγείας όσον αφορά την ανίχνευση, έγκαιρη διάγνωση και παραπομπή περιπτώσεων του καρκίνου του πνεύμονα;

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι μια νόσος, η οποία στα αρχικά στάδια δεν παρουσιάζει συμπτώματα, με αποτέλεσμα να διαφεύγει της προσοχής καινα διαγιγνώσκεται σε προχωρημένο στάδιο, όπου η αντιμετώπιση είναι δυσχερής και η πρόγνωση επιβαρυμένη. Υπολογίζεται ότι ο καρκίνος του πνεύμονα προκαλεί περισσότερες ανθρώπινες απώλειες απ’ ότι συνολικά οι τρεις άλλοι συχνότεροι καρκίνοι (μαστού, παχέος εντέρου και προστάτη), με συνέπεια να αποτελεί μείζον κοινωνικό πρόβλημα. Στη χώρα μας δεν υπάρχει προς το παρόν κάποιο οργανωμένο πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου (screening) για τον καρκίνο πνεύμονα. Παρά Την ύπαρξη κατευθυντήριων οδηγιών από τις επιστημονικές εταιρείες και μεταξύ αυτών, ως πλέον αρμόδιας της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), η διάγνωση γίνεται αποσπασματικά, χωρίς να υπάρχει οργανωμένος αλγόριθμος για τους γιατρούς της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (ΠΦΥ), αλλά και χωρίς συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα έγκυρης παραπομπής σε ογκολόγο και εξειδικευμένη φροντίδα. Σε πολλές περιπτώσεις το χρονικό διάστημα από την αρχική διάγνωση μέχρι την έναρξη αντιμετώπισης σε εξειδικευμένο ογκολογικό κέντρο μπορεί να υπερβαίνει τους δύο μήνες.

Πόσο κρίσιμη είναι η έγκαιρη διάγνωση και παραπομπή για τη συνολική διαχείριση του καρκίνου;

Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα αποτελεί μονόδρομο για την αποτελεσματική καταπολέμηση της νόσου. Η ριζική χειρουργική αντιμετώπιση συνοδευόμενη από τις επικουρικές παρεμβάσεις (χημειοθεραπεία,ακτινοθεραπεία, στοχεύουσα θεραπεία, ανοσοθεραπεία) οδηγεί στα αρχικά στάδια σε υψηλά ποσοστά μακροχρόνιας επιβίωσης και ίασης. Η πρώιμη διάγνωση και έγκαιρη παραπομπή για εξειδικευμένη ογκολογική αντιμετώπιση αποδεδειγμενα αυξάνει την πιθανότητα ίασης. Επιπλέον, έχει δειχθεί ότι η αντιμετώπιση σε εξειδικευμένα κέντρα με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων ιατρικών και άλλων ειδικοτήτων βελτιώνει το θεραπευτικό αποτέλεσμα. Ένα άλλο σημαντικό σημείο αναφοράς είναι η υποστηρικτική ή/και ανακουφιστική φροντίδα των ασθενών με καρκίνο πνεύμονα.Αυτή δεν ξεκινά, όπως εσφαλμένα πιστεύεται, μόνο σε προχωρημένες περιπτώσεις·αντίθετα, η έγκαιρη έναρξη κατάλληλης υποστηρικτικής αγωγής από την αρχική διάγνωση σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας αποδεδειγμένα βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών και επιφέρει το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Πόσο σημαντική είναι η πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας στην πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου πνεύμονα;

Ο ρόλος της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στην ανίχνευση περιπτώσεων ύποπτων για καρκίνο πνεύμονα είναι θεμελιώδης. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τα αρχικά συμπτώματα είναι άτυπα και συγχέονται με αυτά κοινών λοιμώξεων ή άλλων καταστάσεων, με αποτέλεσμα την καταφυγή στον οικογενειακό ή γενικό γιατρό. Οι γιατροί της πρωτοβάθμιας φροντίδας υποδέχονται τους ασθενείς και σε ύποπτες περιπτώσεις συνιστούν άμεση παραπομπή για περαιτέρω διαγνωστικό έλεγχο και διερεύνηση σε δευτερο- και τριτοβάθμια κέντρα. Ο έτερος θεμελιώδης ρόλος της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας λόγω της στενής επαφής με το γενικό πληθυσμό είναι η προαγωγή της ιατρικής παιδείας και μάλιστα ειδικά σε σχέση με τον καρκίνο του πνεύμονα. Ενημερώνουν το κοινό όχι μόνο για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος, αλλά και για τα ευεργετικά αποτελέσματα της αποφυγής ή διακοπής καπνίσματος και του υγιεινού τρόπου διαβίωσης.

Ποιες δράσεις θα πρέπει να ακολουθηθούν ώστε να ενισχυθεί ο ρόλος της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στην πρόληψη και διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα;

Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας πρέπει να ενισχυθεί, αλλά και να υποστηριχθεί αντιστοίχως. Χρειάζεται κεντρικός συντονισμός από την πολιτεία και καθοδήγηση των φορέων ΠΦΥ με τη βοήθεια των αρμόδιων επιστημονικών εταιρειών. Η ΕΟΠΕ σε συνεργασία με άλλους επιστημονικούς φορείς αναπτύσσει κατευθυντήριες οδηγίες για την πρόληψη, τη διάγνωση και την παραπομπή περιπτώσεων ύποπτων για καρκίνο πνεύμονα σε εξειδικευμένη φροντίδα. Ορίζονται Συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και δείκτες ποιότητας, ώστε να είναι δυνατή η αξιολόγηση και περαιτέρω βελτίωση του συστήματος. Προωθείται το ασθενοκεντρικό μοντέλο με συμμετοχή συλλόγων ασθενών τόσο στην κατάρτιση των οδηγιών όσο και στη δημιουργία ενός δικτύου ογκολόγων και ογκολογικών κέντρων με την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και διασύνδεση μέσω τηλεϊατρικής. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στην αύξηση χρήσης της τεχνολογίας ιδιαίτερα για την προσέγγιση πιο δύσκολων πληθυσμών με γεωγραφικά, κοινωνικά ή άλλα κριτήρια, με σκοπό την ισότιμη πρόσβαση όλων των πολιτών στη βέλτιστη ογκολογική φροντίδα. Επιπλέον Διοργανώνονται δράσεις ενημέρωσης και εκπαίδευσης των γιατρών της ΠΦΥ σε θέματα έγκαιρης ανίχνευσης του καρκίνου πνεύμονα και δράσεις ενημέρωσης του κοινού για τις ευεργετικές επιδράσεις της αποφυγής καπνίσματος και της υγιεινής διαβίωσης.