Βουλκανιζατέρ: Τι σημαίνει

Στην ταινία “Βαλκανιζατέρ” του 1997, σκηνοθεσίας Σωτήρη Γκορίτσα, οι ήρωες, ο Μάινας κι ο Σκιαδαρέσης, προσπαθούν να πιάσουν την καλή, κάνοντας κάτι συναλλαγματικές κομπίνες στα Βαλκάνια. Ο ευρηματικός τίτλος παραπέμπει στο γνωστό “βουλκανιζατέρ”, όπου σπεύδουμε όταν μας πιάσει λάστιχο.

Το συνεργείο αυτό, που επισκευάζει, αναγομώνει ή πωλεί ελαστικά οχημάτων, έλκει την καταγωγή του από τον θεό της φωτιάς Ήφαιστο! Η γαλλική λέξη “vulcanisateur” παράγεται από το ρήμα “vulcaniser”, από το αγγλικό “vulcanize”, που σημαίνει «εκτελώ βουλκανισμό», επεξεργάζομαι το καουτσούκ με θείο, με θειάφι, για να αποκτήσει ελαστικότητα και στεγανότητα.

Αυτή η χημική επεξεργασία λέγεται και θείωση του ελαστικού, στα γαλλικά “vulcanisation”, από το λατινικό “Vulcanus”, που είναι ο Ήφαιστος, αλλά και η φωτιά. Ομόρριζη με το “βουλκανιζατέρ” είναι και η λέξη “βολκάνο”, που σημαίνει ηφαίστειο. Μετά απ’ όλα αυτά το λογοπαίγνιο “Βαλκανιζατέρ” ακούγεται ακόμα πιο επιτυχημένο, γιατί εκτός από την κομπίνα, την επεξεργασία, εμπεριέχει και το στοιχείο της φωτιάς. Μακάρι η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, και ο αναπόφευκτος πόλεμος που επακολούθησε, να είναι η τελευταία φωτιά στα Βαλκάνια.

Α, μια που τό’ φερε η κουβέντα, να πούμε πως η λέξη “Βαλκάνια”, η χερσόνησος της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, προέρχεται από την ονομασία που έδωσαν οι Τούρκοι στην οροσειρά του Αίμου: την είχαν πει “Κοτσιά Μπαλκάν”, που σημαίνει δασώδης οροσειρά.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.