Οι “άγγελοι” της θάλασσας

Οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές από την Ασία και την Αφρική σε όλη την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια αποτελούν ένα σοβαρό πλήγμα τόσο για τους ίδιους που εγκαταλείπουν τη χώρα τους όσο και για τους κατοίκους των χωρών φιλοξενίας τους.

Ακόμη και η ίδια η ευρωπαϊκή πολιτική μοιάζει να είναι ακόμη προβληματική στο εν λόγω θέμα, αφού δεν υπάρχει μια ενιαία πολιτική για την ασφαλή διάσωση από τη θάλασσα και για την ομαλή κατανομή και ένταξή τους στις χώρες της Ευρώπης.

Συνολικά, 953 καταγεγραμμένοι θάνατοι μεταναστών σημειώθηκαν στη Μεσόγειο Θάλασσα από την 1η Ιανουαρίου έως τις 23 Σεπτεμβρίου 2019, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης. Συγκεκριμένα, από το 2016 έως σήμερα έχει μειωθεί ο καταγεγραμμένος αριθμός πνιγμών στη Μεσόγειο. Αναλυτικότερα, το 2016 οι πνιγμοί ανήλθαν στους 3.557, το 2017 στους 2.671 ενώ το 2018 στους 1.845.

Τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν έναν «σκοτεινό αριθμό», ανέφερε στον «Π» η λειτουργός επικοινωνίας της μη κυβερνητικής οργάνωσης SOS Mediterranee κ. Αύρα Φιαλά. «Αυτοί είναι οι άνθρωποι που γνωρίζουμε ότι πνίγηκαν και όχι ο πραγματικός αριθμός των νεκρών λόγω της έλλειψης ικανοποιητικού αριθμού σωστικών πλοίων στη Μεσόγειο», ανέφερε.

Η εμπειρία στη Λέσβο

Στη Λέσβο υπάρχει μεγάλος αριθμός μη κερδοσκοπικών οργανισμών και εθελοντών από όλο τον κόσμο, μιας και οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές από την Τουρκία είναι συνεχείς. «Έβλεπαν το καράβι στο λιμάνι της Μυτιλήνης με την ονομασία Βενιζέλος και νόμιζαν ότι θα ταξιδέψουν στη Βενεζουέλα», ανέφερε. Στην Ελλάδα, εξηγεί η Αύρα, υπάρχει έντονη ψυχολογική κούραση. Όσο και να θέλεις να βοηθήσεις, οι αποφάσεις εγκρίνονται από τις Βρυξέλλες. Στη Μόρια της Λέσβου επικρατούσαν οι χειρότερες συνθήκες διαβίωσης λόγω του μεγάλου αριθμού προσφύγων που υπερβαίνουν την προβλεπόμενη χωρητικότητα του κέντρου φιλοξενίας. «Υπήρχαν αντίσκηνα μέσα στη βροχή και το χιόνι, δεν υπήρχαν τουαλέτες ούτε αποχετεύσεις. Τα παιδιά ζούσαν μέσα στο κρύο. Δεν ήταν ανθρώπινες οι συνθήκες», τόνισε.

Ανθρωπιστική κρίση

«Υπάρχει τεράστια ανθρωπιστική κρίση. Ο κόσμος έχασε το ενδιαφέρον προς τον συνάνθρωπό του λόγω και της οικονομικής κρίσης. Υπάρχει τεράστια προπαγάνδα από ακροδεξιά Μέσα, τα οποία λένε πως πρόκειται για εισβολή μεταναστών από το Πακιστάν, την Τουρκία, τον Λίβανο, την Ουγκάντα ή την Κένυα», λέει η Αύρα. «Η Ευρώπη μπορεί να απορροφήσει τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Η πρώτη χώρα στην οποία θα φθάσει ο μετανάστης είναι και η πρώτη χώρα από την οποία δικαιούται να ζητήσει άσυλο, σύμφωνα με τον κανονισμό του Δουβλίνου. Για την Αύρα, το πρόβλημα στην Ευρώπη είναι ότι «δεν υπάρχει μοίρασμα των ευθυνών». Οι μετανάστες θέλουν να καταλήξουν σε χώρες όπως είναι η Γερμανία, η Αγγλία, η Σουηδία, η Δανία, διότι ξέρουν ότι εκεί υπάρχουν θέσεις εργασίας. Άλλωστε χώρες, όπως η Γερμανία, έχουν απορροφήσει μεγάλο αριθμό προσφύγων και μεταναστών ως εργατικό δυναμικό. Ωστόσο, το γεγονός πως δεν υπάρχει κοινή πολιτική οδηγεί σε ακραία περιστατικά.

Η ζωή στο πλοίο Ocean Viking

Το πλοίο, στο οποίο ταξιδεύει η Αύρα στην Κεντρική Μεσόγειο με σκοπό τη διάσωση των ναυαγών, κυρίως μεταναστών που φεύγουν από τη Λιβύη, ονομάζεται Ocean Viking και ανήκει στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό SOS Mediterranee. Η Γαλλία, η Ιταλία, η Ελβετία και η Γερμανία είναι οι χώρες στις οποίες ανήκει ο οργανισμός, ενώ ενοικιάζει το πλοίο από τη Νορβηγία. Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, είναι υψίστης σημασίας να αποβιβάζονται σε ένα ασφαλές λιμάνι το συντομότερο δυνατόν μετά τη διάσωσή τους από τη θάλασσα.

«Χρειάστηκαν δύο εβδομάδες μέσα στο πλοίο για να τους αποβιβάσουμε σε ένα ασφαλές λιμάνι, όπως είναι της Λαμπαδούσας στην Ιταλία ή της Μάλτας». Δεν είναι λίγες οι φορές που οι διασώστες ανασύρουν από τη θάλασσα ανθρώπους νεκρούς. Τα πτώματα θάβονται από τις τοπικές αρχές σε τεράστια νεκροταφεία, αναγράφοντας μόνο έναν αριθμό και την ημερομηνία της ταφής. «Δεν υπάρχει όνομα γιατί δεν μπορεί να γίνει ταυτοποίηση», λέει η Αύρα. Η ίδια σχολιάζει ότι λόγω του μεγάλου αριθμού των νεκρών υπάρχει πλέον κινητοποίηση για να ταυτοποιηθούν τα πτώματα, τα οποία αποβιβάζονται από τα πλοία διάσωσης στα ευρωπαϊκά λιμάνια, μέσω εξέτασης DNA.

«Είναι τρομερό δίλημμα να αποφασίσεις ποιον θα σώσεις. Ένας διασώστης μού είπε: δεν θα ξεχάσω ποτέ το πρόσωπο του ανθρώπου που δεν μπόρεσα να σώσω. Είναι όλες εικόνες που θα στοιχειώνουν για πάντα το μυαλό μου».

Αλλαγή πολιτικής στάσης

Η Αύρα θεωρεί πως το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους μετανάστες είναι η έλλειψη πολιτικής βούλησης και η ρατσιστική πολιτική που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι αυτοί σε πολλές χώρες. «Στην Ευρώπη υπάρχει μεγάλη προπαγάνδα στα μέσα επικοινωνίας από ρατσιστικά κινήματα. «Υπάρχει ανάγκη για απορρόφηση. Δεν είναι θέμα αν μπορούν. Αυτό θα γραφτεί στην ιστορία και δεν μπορεί να πει κανείς ότι δεν ήξερε, όπως είπε και ο Μπεχράκης. Υπάρχει συστηματική εγκληματοποίηση της δράσης μας με ποινικές διώξεις και πρόστιμα». Η Αύρα υπογράμμισε ότι η Ευρώπη μπορεί να απορροφήσει μετανάστες. Όμως, επικρατεί μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση, και λόγω της μεγάλης της διάρκειας έχει χαθεί το ανθρώπινο ενδιαφέρον. «Η αδιαφορία είναι το πιο επικίνδυνο πράγμα. Γι’ αυτό και είναι σε έξαρση ο λαϊκισμός.

Η Μεσόγειος έχει καταντήσει ένα τεράστιο νεκροταφείο. Πώς γίνεται η Ευρώπη που είναι η πιο εύφορη ήπειρος να τους αφήνει να πεθαίνουν;», διερωτήθηκε. «Δεν γίνεται δίκαιη διανομή των ευθυνών. Απλώς κάποιοι άνθρωποι είναι τυχεροί γιατί έτυχε να γεννηθούν με το σωστό χρώμα δέρματος και το σωστό διαβατήριο», πρόσθεσε.

Κινούμενη μηχανή για χρήματα

«Η Μεσόγειος είναι μια επικίνδυνη θάλασσα. Πέρσι υπήρχαν μεγαλύτερες ροές μέσω Γιβραλτάρ και Ισπανίας. Στην Κεντρική Μεσόγειο είναι το χειρότερο ταξίδι. Η θάλασσά της είναι ο μόνος τρόπος διαφυγής μέσω της Λιβύης. Ο Αφρικανός στη Λιβύη αντιμετωπίζεται ως μια «κινούμενη μηχανή για χρήματα, ως σκλάβος. Τους εκμεταλλεύονται, τους βασανίζουν με ζωντανές μεταδόσεις για να αποσπάσουν χρήματα από τις οικογένειές τους, τους βιάζουν». «Οι άνθρωποι αυτοί φοβούνται, είναι νηστικοί, αφυδατωμένοι, εξαντλημένοι. Υπήρχαν περιπτώσεις που βρίσκονταν για δύο-τρεις μέρες μέσα στη βάρκα χωρίς φαγητό και σωσίβια. Γι’ αυτόν τον λόγο όταν επιβιβαστούν στο πλοίο τούς αφήνουμε να κοιμηθούν για μερικές ώρες.

Νιώθουν ότι δεν βρίσκονται πλέον σε κίνδυνο, είναι χαρούμενοι για τη διάσωσή τους και έπειτα τους εξηγούμε ποιοι είμαστε και ότι είναι ασφαλείς».

*Το “Οι “άγγελοι” της θάλασσας” είναι ένα από τα 12 κείμενα που διακρίθηκαν στον διαγωνισμό της ActionAid «Write for Inclusion» με θέμα την ένταξη προσφύγων και μεταναστών στην κοινωνική, οικονομική, πολιτιστική και πολιτική ζωή της Ελλάδας.