Η ΠΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΜΙΣΘΩΜΕΝΩΝ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Έντονο παρασκήνιο φέρεται να συνοδεύει το δυστύχημα με το πυροσβεστικό ελικόπτερο στη Σάμο, το οποίο κόστισε τη ζωή δύο ανθρώπων. Σύμφωνα με ασφαλείς πηγές του Magazine, το πλήρωμα του ελικοπτέρου αρχικά αρνήθηκε να κατέβει στο συγκεκριμένο σημείο για υδροληψία, επισημαίνοντας τον κίνδυνο που συνέθετε το ανάγλυφο της περιοχής και οι καιρικές συνθήκες. Λίγη ώρα αργότερα, όμως, η απόφαση του πληρώματος άλλαξε – άγνωστο γιατί – με αποτέλεσμα να υπάρξει η μοιραία κατάληξη.

Το απόγευμα της περασμένης Τετάρτης στη φωτιά της Σάμου επιχειρούσαν δύο ελικόπτερα. Ήταν μισθωμένα, το ίδιο και τα πληρώματά τους. Σε αυτό που κατέπεσε βρισκόταν ως σύνδεσμος ένας Έλληνας απόστρατος της Αεροπορίας Στρατού, ο οποίος έχασε τη ζωή του μαζί με τον Ρουμάνο συγκυβερνήτη, ενώ στο δεύτερο ελικόπτερο ο σύνδεσμος ήταν απόστρατος του Πολεμικού Ναυτικού. Ο τελευταίος φέρεται να ενημέρωσε τον συνάδελφό του για το ρίσκο της υδροληψίας στο συγκεκριμένο σημείο. Αυτό που ερευνάται είναι τι μεσολάβησε, ώστε το πλήρωμα του μοιραίου ελικοπτέρου να αλλάξει γνώμη. Σύμφωνα με ασφαλείς πηγές, γι’ αυτό πρόκειται να ερωτηθεί αρχικά η εταιρεία στην οποία ανήκει το ελικόπτερο.

Την ίδια στιγμή, το δυστύχημα στη Σάμο επαναφέρει την πικρή ιστορία της μίσθωσης από το εξωτερικό εναέριων μέσων και προσωπικού για την αντιπυρική περίοδο. Από την έρευνα του Magazine προκύπτουν ελικόπτερα που έμειναν στο έδαφος, όμως νοικιάστηκαν ξανά την επόμενη χρονιά, συμβάσεις με απόρρητους όρους και αμφιλεγόμενους μεσάζοντες κι επίσης καταπονημένα ελικόπτερα και προσωπικό που πετούν χωρίς ρεπό.

ΑΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΗΤΟ

Το ελικόπτερο που κατέπεσε στη Σάμο ήταν ρωσικής κατασκευής, μεσαίου τύπου (Mi8) και ανήκει στην εταιρεία Valan International Cargo Charter με έδρα τη Μολδαβία. Η Ελλάδα το είχε μισθώσει για την αντιπυρική περίοδο μέσω του νατοϊκού οργανισμού NSPA, όπως και τα υπόλοιπα 43 εναέρια μέσα που έχει νοικιάσει φέτος η χώρα μας. Το 2012 αποφασίστηκε ότι στο εξής η Ελλάδα θα μίσθωνε αεροσκάφη και ελικόπτερα μέσω του νατοϊκού οργανισμού NSPA. Το ελληνικό δημόσιο επέλεξε τη λύση του NSPA εξαιτίας υπερκοστολογήσεων που είχαν προκύψει μέσω της διαδικασίας των ανοικτών διαγωνισμών, προκαλώντας τότε διώξεις και αποπομπές στελεχών της Πυροσβεστικής. Και η διαδικασία του NSPA όμως έχει χαρακτηριστεί αδιαφανής. Στην πράξη, η ΕΛ.ΑΣ. και η Πυροσβεστική δηλώνουν τις ανάγκες σε εναέρια μέσα και προσωπικό και στη συνέχεια το NSPA προτείνει εταιρείες που μπορούν να τα διαθέσουν, άγνωστο με ποια κριτήρια και προτεραιότητα.

Η σύμβαση με το Ελληνικό Δημόσιο υπογράφεται χωρίς την υποχρέωση κατάθεσης εγγυητικής επιστολής από τον ανάδοχο. Το πρόβλημα είναι ότι στα έγγραφα που αναρτώνται στη «Διαύγεια» και είδε το Magazine, οι υπουργικές αποφάσεις με τις λεπτομέρειες των συμβάσεων θεωρούνται απόρρητες. Δεν αναφέρεται ο τύπος των ελικοπτέρων, οι ειδικότητες των πληρωμάτων και οι εταιρείες για τις οποίες δουλεύουν. Κάποιες φορές το προσωπικό επινοικιάζεται μεταξύ εταιρειών, όπως φαίνεται να συνέβη με τα μέλη του πληρώματος του ελικοπτέρου που κατέπεσε στη Σάμο. Το μόνο που δεν θεωρείται απόρρητο στη «Διαύγεια» είναι το χρηματικό ποσό που εγκρίνεται κάθε χρόνο για τις μισθώσεις, το οποίο όμως από μόνο του δεν λέει τίποτα.

Απόστρατοι που εργάζονται σε μισθωμένα ελικόπτερα την αντιπυρική περίοδο μετέφεραν στο Magazine άσχημες συνθήκες εργασίας και όρους στις συμβάσεις που υπογράφουν. «Τα πληρώματα πετούν από την ανατολή ως τη δύση του ήλιου, για 120 μέρες χωρίς ρεπό», περιέγραψαν. Στα ελικόπτερα ίδιου τύπου με αυτό που κατέπεσε στη Σάμο, δεν υπάρχει αναπληρωματικό πλήρωμα, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στα πυροσβεστικά αεροσκάφη AirTractors. Επιπλέον, όπως είπαν, η συντήρηση γίνεται τις βραδινές ώρες, με ό,τι σημαίνει αυτό για την ασφάλεια των πτήσεων.

ΜΙΑ ΠΤΩΧΕΥΜΕΝΗ ΚΑΝΑΔΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Στη συνέντευξη Τύπου τον περασμένο Μάιο για την οργάνωση της αντιπυρικής περιόδου, το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας είχε εξηγήσει ότι λόγω των κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, οι μισθώσεις εναέριων μέσων έγιναν φέτος μέσω γειτονικών χωρών. Σύμφωνα με ανοικτές βάσεις δεδομένων, το μοιραίο ελικόπτερο στη Σάμο κατασκευάστηκε από την εταιρεία Kazan Helicopters και την πρώτη δεκαετία της ζωής του το διαχειριζόταν η Aeroflot. Στη μολβαδική εταιρεία Valan εμφανίζεται να ανήκει μετά το 2015. Σύμφωνα με την Καθημερινή, ελικόπτερα της ίδιας εταιρείας φέρεται να είχαν επινοικιαστεί το 2014 στην Ελλάδα μέσω της καναδικής εταιρείας Skylink. Η τελευταία δεν είναι μια άγνωστη εταιρεία.

Το Magazine πληροφορείται ότι η σύμβαση της Skylink με το Ελληνικό Δημόσιο είχε επεκταθεί τα δύο επόμενα χρόνια, μέσω των ειδικών διαγωνισμών του NSPA. Η διαφάνεια της διαδικασίας είχε συζητηθεί στη Βουλή, με αφορμή επίκαιρη ερώτηση του βουλευτή της ΝΔ Χρήστου Μπουκώρου προς τον τότε Υπουργό του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκο Τόσκα. Από τα πρακτικά της Βουλής προκύπτει ότι η επέκταση της σύμβασης αφορούσε τη μίσθωση επτά ελικοπτέρων μεσαίου τύπου, με κάδους χωρητικότητας 4.000 λίτρων. Ο Τόσκας απάντησε ότι επιλέχθηκε η λύση του NSPA διότι ο διαγωνισμός που είχε προκηρύχθηκε απέβη άγονος, επομένως υπήρχε ο κίνδυνος να ξεκινήσει η αντιπυρική περίοδος χωρίς ελικόπτερα.

Η καναδική εταιρεία Skylink φέρεται να είχε κάνει αίτηση πτώχευση εξαιτίας οφειλών 150 εκατ. ευρώ. Υπήρχε κάτι ακόμη. Κλιμάκιο της Κομισιόν επισκέφθηκε την Αθήνα, ζητώντας συνάντηση με στελέχη του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και μέλη της Ανεξάρτητης Αρχής Προμηθειών. Αυτό που φέρεται να ζητήθηκε σε έντονο ύφος ήταν να γίνονται διεθνείς διαγωνισμοί για τις μισθώσεις των ελικοπτέρων, αντί της ειδικής διαδικασίας μέσω του NSPA. Κι αυτό, διότι ως νατοϊκός οργανισμός δεν υπάγεται στο ελληνικό και κοινοτικό δίκαιο. Η Ελλάδα κάνει το ίδιο ως σήμερα.

ΔΥΟ «ΑΚΑΠΝΑ» ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΑ

Το 2019 κρίθηκε στα διοικητικά δικαστήρια της Αθήνας μια υπόθεση που είναι αποκαλυπτική. Στο επίκεντρο βρίσκονταν δύο ρωσικά ελικόπτερα βαρέως τύπου ΜΙ-26 (οι αριθμοί νηολογίου είναι στη διάθεση του Magazine), τα οποία είχε νοικιάσει μία αυστριακή εταιρεία στο ελληνικό κράτος. Η σύμβαση προέβλεπε ότι θα τοποθετούνταν στην Κρήτη, όμως παρέμειναν καθηλωμένα στο έδαφος, λόγω κακής συντήρησης. Το Δημόσιο επέβαλε στην εταιρεία ποινική ρήτρα ύψους 1,4 εκατ. ευρώ και οι Αυστριακοί προσέφυγαν στα δικαστήρια, χωρίς αποτέλεσμα. Το εντυπωσιακό είναι ότι τα δύο συγκεκριμένα ελικόπτερα νοικιάστηκαν ξανά από την Ελλάδα το 2011, δηλαδή ενόσω το Δημόσιο βρισκόταν σε δικαστική διαμάχη με την ίδια εταιρεία.

Δεν ήταν μόνο τα δύο «άκαπνα» ελικόπτερα. Την ίδια χρονιά, η Ελλάδα είχε νοικιάσει από τους Αυστριακούς πέντε πυροσβεστικά ελικόπτερα Mi8, ίδιου τύπου με αυτό που κατέπεσε την Τετάρτη στη Σάμο, έναντι 4 εκατ. ευρώ τότε. Στη σύμβαση που είδε το Magazine ως νόμιμος εκπρόσωπος της αυστριακής εταιρείας στην Ελλάδα εμφανίζεται ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο. Πρόκειται για έμπορο οπλικών συστημάτων, ο οποίος είχε κατηγορηθεί για διακίνηση μιζών στην υπόθεσης αγοράς αντιαρματικών τύπου Κορνέτ. Ο ίδιος δεν βρίσκεται σήμερα στη ζωή. Το τηλέφωνο του γραφείου της εταιρείας στην οδό Πανεπιστημίου, που αναφέρεται στη σύμβαση για τη μίσθωση των ελικοπτέρων, εμφανίζεται σήμερα ως ανενεργό.

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΕΙΝΑΙ «ΤΕΧΝΙΚΟ»

Μόλις τον περασμένο Γενάρη το Δημόσιο έκλεισε το ζήτημα μιας οφειλής ύψους 8,4 εκατ. ευρώ προς το NSPA. Αφορούσε διοικητικά κόστη, συντήρηση εναέριων μέσων και υπηρεσίες προσωπικού για την περίοδο 2011-2016. «Επρόκειτο για μία νάρκη στα θεμέλια της αεροπυρόσβεσης για τη χώρα, μία διαρκή εκκρεμότητα, η οποία επιτέλους διευθετήθηκε», δήλωσε ο Υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Χρήστος Στυλιανίδης.

Και η Ελλάδα νοίκιασε ξανά φέτος πυροσβεστικά αεροσκάφη και ελικόπτερα μέσω του NSPA. Από το σύνολο των 84 εναέριων μέσων, τα 44 είναι μισθωμένα. Ο αριθμός των μέσων είναι μεγαλύτερος από κάθε άλλη χρονιά, όμως οι αριθμοί από μόνοι τους δεν λένε την αλήθεια. Το είχε εξηγήσει παραστατικά ο Νίκος Χαρδαλιάς, πέρυσι τον Αύγουστο, μετά τις καταστροφικές φωτιές στη Βαρυμπόμπη, την Ολυμπία και τη βόρεια Εύβοια: Στα χαρτιά υπήρχαν τότε 67 πυροσβεστικά αεροσκάφη και ελικόπτερα. Τα επτά ήταν καθηλωμένα, λόγω συντήρησης. Έμεναν 60, εκ των οποίων τα 20 βρίσκονταν σε περιφερειακές βάσεις ανά την Ελλάδα. «Από 40 που απομένουν, πετούν σχεδόν τα μισά. Τα υπόλοιπα ανεφοδιάζονται για να έχουμε συνέχεια ρίψεις. Ουσιαστικά, τα 20 από αυτά είναι στον αέρα», είπε ο Χαρδαλιάς.

Το κόστος για τη μίσθωση και συντήρηση των μισθωμένων εναέριων μέσων ανέρχεται φέτος σε περίπου 80 εκατ. ευρώ. Είναι αυξημένο 30% σε σχέση με πέρυσι, κάτι που αποδίδεται στην αύξηση του κόστους των καυσίμων. Ωστόσο, ούτε φέτος υπάρχουν στα έγγραφα που αναρτήθηκαν στα Διαύγεια λεπτομέρειες για τον τύπο των ελικοπτέρων, την ηλικία τους και τις εταιρείες στις οποίες ανήκουν. Με αφορμή το δυστύχημα στη Σάμο, πηγές του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας που ρωτήθηκαν σχετικά από το Magazine, χαρακτήρισαν το θέμα «τεχνικό» και παρέπεμψαν στην Πυροσβεστική. Πηγές της Πυροσβεστικής επίσης δεν ήταν σε θέση να παρέχουν τις παραπάνω πληροφορίες.

Το Magazine αναζήτησε σε ανοιχτές βάσεις δεδομένων ελικόπτερα τύπου Mi8, όπως αυτό της Σάμου, που μίσθωσε τα τελευταία τρία χρόνια η Ελλάδα – ενδεικτικά, εγκαταστάθηκαν στα Γιάννενα, τη Χίο, τη Νάξο, την Αλεξανδρούπολη. Τα περισσότερα ελικόπτερα είχαν γράψει χιλιάδες ώρες πτήσεις σε χώρες, όπως το Μάλι, το Σουρινάμ, ή το Αφγανιστάν και σε αποστολές των Ηνωμένων Εθνών. Ένα από τα Mi8, πριν φτάσει στο αεροδρόμιο της Αλεξανδρούπολης για την αντιπυρική περίοδο, επιχειρούσε στην Ουγκάντα.