Νίκος Παρασκευόπουλος: Διαψεύσεις ιστορικών

“Η ιστορία επαναλαμβάνεται, η ιστορία διδάσκει” κλπ. Φράσεις που ακούγονται ήδη στη φάση των θρανίων του δημοτικού σχολείου και του φιλικού καφενείου της γειτονιάς και που γράφονται συχνά. Ενώ, καθόλου συχνά δεν γράφεται το πόσο συχνά η ιστορία, ή έστω ό,τι οι ιστορικοί πιστεύουν, συμβαίνει να διαψεύδεται.

Γενικά, είναι σοφό να αποφεύγουμε τις γενικεύσεις: Ούτε όλοι οι ιστορικοί θεωρούν αποστολή τους ή καταφέρνουν να προβλέπουν τον ρου της ιστορίας, ούτε οι πλείστοι κάνουν λάθος. Όμως με αφορμή την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία, γίνονται διάφοροι συλλογισμοί και αφορισμοί, του τύπου «μια νέα εποχή των πολέμων άρχισε», γι’ αυτό δεν είναι καθόλου άσκοπη η ματιά που δεν συνηθίζεται: στις λανθασμένες προγνώσεις και στις μεγάλες αλλά απρόβλεπτες από όλους εξελίξεις.

Αλήθεια, επιβεβαιώνονται άραγε οι σκέψεις του Samuel Huntington, που έβλεπε τον πολιτισμό της Δύσης να φθάνει ως εκεί που φθάνουν οι καθεδρικοί ναοί; Ορθόδοξες εκκλησίες έχουν τόσο οι Ρώσοι όσο και οι Ουκρανοί. Η Δύση όμως φαίνεται να θεωρεί δική της την ορθόδοξη Ουκρανία, και ξένους μόνο τους Ρώσους, στο σύνολο μάλιστα του πολιτισμού τους κι όχι μόνο την απεχθή πολιτικοστρατιωτική τους μηχανή.

Αλήθεια, ήταν πραγματικά εύστοχο το 1990 ως όριο του κατά Eric Hobsbowm «σύντομου εικοστού αιώνα», ή μήπως η μεγάλη τομή ήλθε αργότερα, εκεί λίγο πριν το 2010, όταν οι κανονικότητες φάνηκαν να χάνονται για πάντα; Τότε ήλθε η κρίση της Lehman Brothers που πυροδότησε τις παγκοσμιοποιημένες πολιτικές λιτότητας και εδώ τα μνημόνια, στη συνέχεια εξαπλώθηκε η πανδημία των κορονοϊών και πριν καν προλάβει να ανασάνει η καθημερινή ζωή να ο πόλεμος με την εισβολή του Πούτιν.

«Τέλος της ιστορίας», τώρα πια με τη Δημοκρατία, έγραψε μεγαλοπρεπώς ο Francis Fukuyama το 1997. Μπα, το τέλος αναβάλλεται, διέψευσε αξιόπιστα ο Υ. Ν. Ηarari. Ο οποίος ωστόσο επίσης διαψεύστηκε στις επιστημονικές προφητείες του (στο βιβλίο του Ηomo Deus, 2016), ότι στο μέλλον οι πλούσιοι τουλάχιστον απαλλάσσονται από πανδημίες, πείνα και πολέμους.

Εξάλλου, ελάχιστοι -πλην ορισμένων θετικών επιστημόνων- κατόρθωσαν να προβλέψουν την ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης και των εφαρμογών της στην παραγωγή και στην επεξεργασία γνώσεων, στο σχηματισμό αποφάσεων, στην κατασκευή ρομπότ, στην ασφάλεια, στη βιομηχανία και μάλιστα τη φαρμακευτική, στις μεταφορές, παντού. Ούτε βέβαια από την άλλη ειδοποίησαν για αντίστοιχους επερχόμενους κινδύνους, όπως η γενικευμένη επιτήρηση, καθώς και ο παραγκωνισμός της δημοκρατίας από την υπερσυγκέντρωση γνώσης και από τις χειραγωγήσεις της πολιτικής και της αγοράς μέσω μεγάλων ιδιωτικών επιχειρήσεων. Μεγάλων, και πολύ (ο)λίγων στον αριθμό. Σωστά απαξιώνονται οι Ρώσοι ολιγάρχες που κινούν νήματα πολέμου, αλλά η ολιγαρχία δεν περιορίζεται, δεν έχει σύνορα και εθνικές αποκλειστικότητες: Είναι ο διαχρονικός και διεθνής αντίπαλος της δημοκρατίας.

Σε αρκετούς αυτά τα τελευταία περί Τεχνητής Νοημοσύνης φαίνονται να αφορούν ένα απώτερο μέλλον. Η ιστορία όμως πλέον επιταχύνεται, και μάλιστα αδιάψευστα.

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις