Το “φαινόμενο” Αρίθα Φράνκλιν: Πώς έκανε το “Respect” ύμνο των γυναικών και της ισότητας

Όλοι γνωρίζουν ότι το τραγούδι “Respect” της Αρίθα Φράνκλιν, η οποία σίγησε σήμερα σε ηλικία 76 ετών, είναι αναμφίβολα ένα από τα πιο εμβληματικά κομμάτια της soul μουσικής. Εκείνο που ίσως είναι λιγότερο γνωστό είναι η επίδραση που είχε στην καταπολέμηση του σεξισμού, και η ιστορία που κρύβει πίσω από τους στίχους του.

Άγνωστο επίσης είναι για πολλούς ότι το τραγούδι έγραψε και τραγούδησε πρώτος ο Ότις Ρέντινγκ Τζούνιορ. Η ερμηνεία της Φράνκλιν είναι ουσιαστικά επανεκτέλεση. Το “Respect” του Ρέντινγκ λοιπόν κυκλοφόρησε το 1964 και αποτελούσε ουσιαστικά μια έκκληση ενός εργάτη στη νοικοκυρά σύζυγό του για περισσότερο σεβασμό. Υπό αυτό το πρίσμα, το τραγούδι θα μπορούσε με τα σημερινά να θεωρηθεί ακόμα και ως το τραγούδι ενός μισογύνη. «Έι κοριτσάκι, είσαι τόσο γλυκιά, σαν μέλι, και είμαι έτοιμος να σου δώσω όλα τα χρήματά μου. Και το μόνο που ζητώ, έι (είναι) λίγο σεβασμό όταν γυρνάω σπίτι» τραγουδούσε ο Ρέντινγκ.

Πρόκειται για μια έμμεση προβολή των παραδοσιακών οικογενειακών αξιών της δεκαετίας του 1950 και του 1960: Ο άντρας εργάζεται όλη ημέρα, γύριζει το βράδυ σπίτι για δείπνο και απαιτεί σεβασμό από τη σύζυγό του. Αυτός ο τρόπος ζωής δεν αντικατοπτρίζεται καθόλου ωστόσο στο “Respect” και στο πώς αυτό το κομμάτι έχει αποτυπωθεί στη συλλογική μνήμη, κάτι που οφείλεται αποκλειστικά στη “Βασίλισσα της Soul” Φράνκλιν.

Όταν η Φράνκλιν ηχογράφησε το “Respect” στη Νέα Υόρκη το 1967, ανήμερα του Αγίου Βαλεντίνου, κράτησε το αυθεντικό tempo του τραγουδιού και τους πιο πολλούς από τους αρχικούς στίχους. Πρόσθεσε ωστόσο το εικονικό bridge και χρησιμοποίησε τις αδελφές της για δεύτερες φωνές. Με αυτή την επιλογή της, μετέτρεψε εντελώς την έννοια του τραγουδιού.

Το “Respect” ξαφνικά εξελίχθηκε σε ύμνο της χειραφέτησης των γυναικών. Η αλληλεπίδραση μεταξύ Φράνκλιν και των δεύτερων φωνών έγινε σήμα κατατεθέν της γυναικείας αλληλεγγύης. Η ερμηνεία της Φράνκλιν αποτέλεσε μια μουσική δύναμη που έμοιαζε να στηρίζει το γυναικείο κίνημα. Ήταν ένα statement ότι οι γυναίκες – και ειδικότερα οι μαύρες γυναίκες – άξιζαν τον σεβασμό των ανδρών. Έγινε γυναικεία κραυγή.

Σήμερα, περισσότερο από 50 χρόνια αργότερα, το “Respect” της Φράνκλιν παραμένει όσο σημαντικό ήταν: Έχει παιχτεί σε σχεδόν 30 κινηματογραφικές ταινίες, διαφορετικής θεματικής η κάθε μία, από το “Mystic Pizza” και το “Forrest Gump” μέχρι “Το Ημερολόγιο της Bridget Jones”.

Στη μικρή οθόνη, έχει παιχτεί (ή έχει γίνει αναφορά του) σε αμέτρητες σημαντικές τηλεοπτικές στιγμές γυναικείας ενδυνάμωσης. Το πρώτο επεισόδιο της σειράς “Murphy Brown” είχε τίτλο “Respect”. Στη σειρά “Grace and Frankie”, το τραγούδι παίζει καθώς η Frankie πουλά τον πρώτο πίνακά της. Οι αναφορές στον ύμνο της Φράνκλιν είναι τόσο λεπτές που θα μπορούσε κανείς να μην τις παρατηρήσει σχεδόν, αλλά όλες λειτουργούν επειδή η έννοια του “Respect” κατάφερε να ριζωθεί τόσο βαθιά στην κοινή συνείδηση.

Το να φτιάξει κανείς ένα τραγούδι που θα καταφέρει να γίνει εμβληματικό δεν είναι εύκολη υπόθεση, πόσο μάλλον κατά τη χρονική συγκυρία όπου το πέτυχε η Φράνκλιν. Ίσως γι ‘αυτό άλλωστε και το συναίσθημα που κατακλύζει τους περισσότερους οπαδούς της μουσικής όταν ακούν τη «Βασίλισσα της ψυχής» είναι το προφανές: R-E-S-P-E-C-T.

Ακολουθούν κάποιες από τις ημερομηνίες σταθμούς στη ζωή και στην καριέρα της σπουδαίας Αμερικανίδας τραγουδίστριας Αρίθα Φράνκλιν:

– 25η Μαρτίου 1942: η Αρίθα Φράνκλιν γεννιέται στο Μέμφις του Τενεσί.

– 1956: Κυκλοφορεί το πρώτο της άλμπουμ, “The Gospel Soul of Aretha Franklin”.

– 1967: Βραβεύεται με το πρώτο της Γκράμι για το τραγούδι “Respect”.

– 1968: Τραγουδάει το “Precious Lord, Take My Hand” στην κηδεία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.

– 1977: Ερμηνεύει το “God Bless America” στην τελετή ορκωμοσίας του Τζίμι Κάρτερ. Θα τραγουδήσει επίσης στις τελετές ορκωμοσίας των προέδρων Μπιλ Κλίντον (1993) και Μπαράκ Ομπάμα (2009).

– 1987: Γίνεται η πρώτη γυναίκα που εισέρχεται στο “Rock and Roll Hall of fame”, το πάνθεον της αμερικανικής ροκ.

– 1991: Βραβεύεται με το Grammy Legend Award για την επιρροή της στην αμερικανική μουσική βιομηχανία.

– 2005: Τιμάται με το προεδρικό μετάλλιο της Ελευθερίας, την υψηλότερη τιμητική διάκριση πολιτών στις ΗΠΑ.

– 2017: Ανακοινώνει τον Φεβρουάριο ότι σκοπεύει να αποσυρθεί μετά την ηχογράφηση του τελευταίου της δίσκου. Τον Νοέμβριο, θα τραγουδήσει στο γκαλά του ιδρύματος Έλτον Τζον για τη μάχη εναντίον του AIDS.