Πού θα μπορούσε η Ρωσία να πιέσει την ελληνική εξωτερική πολιτική

Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τις κυρώσεις της ΕΕ και την αποστολή ελληνικού στρατιωτικού υλικού στην Ουκρανία, οι ελληνορωσικές βρίσκονται στο χειρότερο σημείο τους από τη σύσταση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Στις 7 Μαρτίου η ρωσική κυβέρνηση δημοσιοποίησε ένα κατάλογο με τις «μη φιλικές χώρες» της Ρωσίας, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η Ελλάδα ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχει σημασία ότι στη λίστα αυτή συμπεριλαμβάνονται όλες οι χώρες-μέλη της ΕΕ, αλλά όχι όλες οι χώρες του ΝΑΤΟ, προκειμένου (προφανώς) να εξαιρεθεί η Τουρκία, η οποία δεν επέβαλε κυρώσεις στη Ρωσία. Στη λίστα δεν συμπεριλαμβάνονται επίσης δύο άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου που έχουν στενές σχέσεις με την Ελλάδα, το Ισραήλ και η Αίγυπτος.

Η απειλητική δήλωση

Ενδεικτική του ψυχροπολεμικού κλίματος των ελληνορωσικών σχέσεων ήταν η δήλωση της Μαρίας Ζαχάροβα στις 6 Μαρτίου, της οποίας ο απειλητικός τόνος υπερέβη τα εσκαμμένα της διπλωματίας. Η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών μεταξύ άλλων ανέφερε:

«Τώρα η Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, έχει εγγραφεί εντελώς στις τάξεις των συνηγόρων του καθεστώτος του Κιέβου, ενώ η ρωσοφοβική υστερία που καλλιεργείται από τις Αρχές έχει φτάσει σε σημείο βρασμού. Σε αυτή τη βάση λαμβάνονται βαθύτατα εσφαλμένες, εγκληματικές αποφάσεις, συμπεριλαμβανομένης της αποστολής όπλων στην Ουκρανία. Στο τέλος, τα όπλα θα στραφούν και εναντίον των αμάχων, συμπεριλαμβανομένων των Ελλήνων, τους οποίους τα ουκρανικά εθνικιστικά τάγματα χρησιμοποιούν ως ανθρώπινη ασπίδα και οι οποίοι έχουν ήδη πέσει θύματα αυτής της απάνθρωπης τακτικής».

Τα πεδία

Τίθεται λοιπόν το ερώτημα αν μια εχθρική Ρωσία θα μπορούσε να πιέσει την ελληνική εξωτερική πολιτική. Προσπαθώντας να ανιχνεύσουμε τα πεδία όπου θα μπορούσαν να ασκηθούν ρωσικές διπλωματικές πιέσεις, θα πρέπει να λάβουμε υτόψη ότι η Ρωσία:

• είναι πυρηνική δύναμη
• διαθέτει έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ
• έχει έντονη στρατιωτική παρουσία στη Μεσόγειο, με τη ναυτική βάση στη Λαττάκεια της Συρίας, τα ρωσικά στρατεύματα που παίρνουν μέρος στον συριακό εμφύλιο και τη ρωσική εταιρία μισθοφόρων Βάγνκερ που δρα στη Λιβύη.

Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη μας επίσης την πολυπλοκότητα της διεθνούς διπλωματίας, καθώς και το γεωπολιτικό βάρος της Ελλάδας λόγω τόσο της συμμετοχής της σε ΕΕ-ΝΑΤΟ όσο και της γεωγραφικής θέσης της.

Το Κυπριακό

Το Κυπριακό θα μπορούσε να είναι πεδίο άσκησης μιας ορισμένης ρωσικής πίεσης, αφού ο ΟΗΕ διατηρεί ισχυρό ρόλο στην Κύπρο και η Ρωσία είναι μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του.. Το Συμβούλιο Ασφαλείας αποφασίζει για την παράταση της Ειρηνευτικής Δύναμης του ΟΗΕ κι εγκρίνει τις διαμεσολαβητικές πρωτοβουλίες του Γενικού Γραμματέα. Από την άλλη, έχουν ιδιαίτερη σημασία τα μεγάλα ρωσικά συμφέροντα στην Κυπριακή Δημοκρατία και η πολύ προσεκτική στάση της κυβέρνησης Αναστασιάδη -στέλνει μόνο ανθρωπιστική βοήθεια στην Ουκρανία.

Ωστόσο, η δήλωση του Σεργκέι Λαβρόφ στις 21 Φεβρουαρίου μπορεί να είναι ενδεικτική. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών επισήμανε μεταξύ άλλων:

«Η μόνη σύγκρουση όπου το ένα από τα μέρη αρνείται να μιλήσει με το άλλο, και αυτό υποστηρίζεται πλήρως από τη Δύση, είναι η σύγκρουση στην ανατολική Ουκρανία. Πάρτε την Κύπρο: Η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου, υπάρχει διαπραγματευτική διαδικασία, μεσολαβούν τα Ηνωμένα Έθνη».

Είναι η πρώτη φορά που Ρώσος αξιωματούχος αυτού του επιπέδου χρησιμοποιεί τον όρο «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου», χωρίς εισαγωγικά και χωρίς την προσθήκη των επιθέτων «αυτοαποκαλουμενη» ή «λεγόμενη». Κανένα κράτος στον κόσμο πλην της Τουρκίας δεν αναγνωρίζει και δεν κάνει λόγο για «ΤΔΚΒ». Είναι σαφές ότι o επί 19 χρόνια Ρώσος υπουργός Εξωτερικών δεν έκανε κάποιο λεκτικό λάθος.

Η Λιβύη

Στη Λιβύη η κατάσταση παραμένει χαοτική σε βαθμό που είναι ορατή η απειλή για οριστική διάσπασή της. Σε ένα σκηνικό αλληλοσπαρασόμενων πολιτοφυλακών, η Ρωσία έχει πρωταγωνιστικό ρόλο μέσω της έντονης παρουσίας της μισθοφορικής εταιρίας Βάγνκερ. Το γεγονός δεν θα απασχολούσε ιδιαίτερα την ελληνική διπλωματία αν δεν υπήρχε το παράνομο Τουρκολιβυκό Σύμφωνο που επιχείρησε να οριοθετήσει τις ΑΟΖ της Λιβύης και της Τουρκίας, ερήμην της Ελλάδας και της Κύπρου.

Στο λιβυκό χάος βέβαια είναι απροσδιόριστο το ποιος κυβερνάει τι, καθώς και το ποια ακριβώς είναι η βαρύτητα των όποιων “κυβερνητικών” αποφάσεων. Ας κρατήσουμε όμως ότι οι προστάτιδες δυνάμεις των δύο βασικών αντιμαχόμενων στρατοπέδων είναι η Ρωσία και η Τουρκία.

Τα χωρικά ύδατα

Στο ζήτημα της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια, η θέση της ρωσικής διπλωματίας θα μπορούσε να συνοψιστεί σε μια δήλωση που έκανε η Μαρία Ζαχάροβα τον Σεπτέμβριο του 2020:

«Η Ρωσία υπέγραψε τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας και η θέση της βασίζεται σε διεθνή νομικά πρότυπα που περιλαμβάνονται σε αυτό το έγγραφο. Συγκεκριμένα, το άρθρο 3 της Σύμβασης προβλέπει ότι κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίζει το εύρος των χωρικών του υδάτων έως όριο που δεν υπερβαίνει τα 12 ναυτικά μίλια, μετρούμενο από γραμμές βάσης που καθορίζονται σύμφωνα με την παρούσα σύμβαση.»

Η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ είχε προσθέσει:

«Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, χώρες, για τον ένα ή τον άλλο λόγο, καθορίζουν μια στενότερη χωρική θάλασσα. Προχωρούμε με την υπόθεση ότι σε αυτό το ζήτημα τα κράτη καθοδηγούνται από την κοινή λογική και λαμβάνουν υπόψη τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες μιας περιοχής. Σε περιπτώσεις όπου μια χωρική θάλασσα πρέπει να οριοθετηθεί μεταξύ γειτονικών κρατών, αυτό το ζήτημα πρέπει να αντιμετωπιστεί σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο».

Η ρωσική τοποθέτηση διαμορφωμένη με τους όρους της «εποικοδομητικής αμφισημίας», δίνει δυνατότητες πολλαπλών ερμηνειών, οι οποίες θα μπορούσαν να προβληθούν, αν υπήρχε η πολιτική βούληση για τη δημιουργία εντυπώσεων.

Τα νησιά

Η Τουρκία επανειλημμένα θέτει ζήτημα αποστρατιωτικοποίησης των Δωδεκανήσων, το οποίο η Ελλάδα δεν το συζητάει καν, αφού άπτεται ζητημάτων «σκληρής» εθνικής κυριαρχίας. Το καθεστώς των Δωδεκανήσων καθορίστηκε στη Συνθήκη Ειρήνης του Παρισιού. Πάγια θέση της ελληνικής διπλωματίας είναι ότι «η Τουρκία δεν αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος σε αυτήν τη Συνθήκη του 1947, η οποία, επομένως, αποτελεί “res inter alios acta” γι’ αυτήν, δηλαδή ζήτημα που αφορά άλλα κράτη. Σύμφωνα δε με το άρθρο 34 της Συνθήκης της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών, “μια συνθήκη δεν δημιουργεί υποχρεώσεις ή δικαιώματα για τρίτες χώρες” εκτός των συμβαλλομένων».

Ωστόσο, η Ρωσία ως διάδοχο κράτος της Σοβιετικής Ένωσης, αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος της Συνθήκης.

Επίλογος

Υπάρχουν λοιπόν πεδία άσκησης ρωσικής πίεσης στην ελληνική εξωτερική πολιτική. Τα πεδία αυτά είναι μάλιστα πρόσφορα και για κινήσεις χαμηλής έντασης που μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα, χωρίς να δώσουν την αίσθηση των θεαματικών παρεμβάσεων. Θεαματικές παρεμβάσεις που κανονικά δεν θα πρέπει να περιμένουμε. Από την άλλη, ποιος περίμενε όσα φοβερά συμβαίνουν στην Ουκρανία;

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις