Η Μόρια και οι χιλιάδες ιστορίες που κρύβει

Πολλά έχουν γραφτεί για τη Μόρια τον τελευταίο καιρό. Η Μόρια ήταν κάποτε ένα μικρό άγνωστο χωριό 1.500 κατοίκων στη Λέσβο. Τα τελευταία χρόνια το όνομά της έχει ταυτιστεί με το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης και τον χώρο γύρω από αυτό.

Ξαναβρέθηκα εκεί στις αρχές Οκτωβρίου με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Η Μόρια είναι ένας τόπος που εγγράφεται κάθε φορά στη μνήμη μου λόγω του σοκ που προκαλεί. Υπάρχουν πολλές Μόριες μέσα στη Μόρια: Το ΚΥΤ μέσα στο οποίο ζουν χιλιάδες άνθρωποι και τα χωράφια γύρω από το ΚΥΤ, διάσπαρτα με σκηνές και άθλιες κατασκευές που προσφέρουν προσωρινό καταφύγιο. Η Μόρια είναι σχεδιασμένη για 3000 ανθρώπους. Στην πραγματικότητα αυτή τη στιγμή στον καταυλισμό και στα γύρω χωράφια ζουν 15.000.

Η Μόρια με φέρνει κάθε φορά αντιμέτωπη και με την ιστορία της οικογένειας μου. Ο παππούς Παναγιώτης, από την πλευρά του πατέρα μου, έφτασε παιδί στη Λέσβο μαζί με τη μητέρα του, τις αδελφές του και μία ορφανή ξαδέλφη. Διέσχισαν την ίδια θάλασσα από το Αϊβαλί ως τις παραλίες της Λέσβου με μια μικρή βάρκα προσπαθώντας να γλιτώσουν από την ιστορική συγκυρία της μικρασιατικής καταστροφής. Για χρόνια τα παιδιά της οικογένειας ζητιάνευαν για να επιζήσουν. Η παιδική του ηλικία ήταν τραυματισμένη από την περιφρόνηση που κουβαλούσε η λέξη «πρόσφυγας» και τη στέρηση. Ο παππούς Παναγιώτης τελικά έζησε στη Λήμνο και έλεγε πως ό,τι και αν συμβεί δεν θα φύγει από το σπίτι του γιατί δεν θέλει να είναι «ποτέ ξανά πρόσφυγας». Η οικογενειακή μου ιστορία είναι η εξέλιξη της προσφυγιάς, της μετανάστευσης και των ευκαιριών που έχουν οι άνθρωποι εξαιτίας της μετακίνησής τους σε έναν άλλο τόπο.

Περπατώντας ανάμεσα στις σκηνές και στα δένδρα της Μόριας παρατηρώ την δύσκολη καθημερινή ζωή ενός προσφυγικού καταυλισμού οπού όλα είναι κοπιαστικά: η ατέλειωτη ουρά για το φαγητό, η λάσπη, ο άνεμος και η βροχή που απειλούν τις σκηνές καθημερινά, η ζέστη, ο ανελέητος ήλιος και η αναζήτηση σκιάς το καλοκαίρι, τα μωρά σε ένα μουσαμά στο έδαφος, οι ελάχιστες τουαλέτες.

Εδώ και 4 χρόνια, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εργάζονται στη Λέσβο και σε άλλα ελληνικά νησιά. Δυστυχώς η ανθρωπιστική και ιατρική παρέμβαση είναι κυρίως υπόθεση των μη κυβερνητικών οργανώσεων και των εθελοντών που υποκαθιστούν τις ευθύνες του κράτους. Αυτή τη στιγμή σχεδόν 36.000 άνθρωποι βρίσκονται εγκλωβισμένοι στα ελληνικά νησιά.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες 1 στους 4 ανθρώπους έχει αναγνωριστεί ως ευάλωτος και θα πρέπει να μετακινηθεί στην ενδοχώρα, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει λόγω έλλειψης χώρου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ευάλωτοι άνθρωποι να παραμένουν χωρίς πρόσβαση στην φροντίδα που χρειάζονται. Άντρες, γυναίκες και παιδιά, που αναζητούν προστασία στην Ευρώπη, είναι εγκλωβισμένοι σε τραγικές συνθήκες διαβίωσης στα ελληνικά νησιά, ενώ οι ελληνικές και οι ευρωπαϊκές αρχές τούς έχουν εγκαταλείψει.

Η καταστροφική κρίση που επηρεάζει την υγεία χιλιάδων ευάλωτων ανθρώπων είναι το αποτέλεσμα του προβληματικού συστήματος υποδοχής, της απουσίας μηχανισμών προστασίας και της ανεπαρκούς παροχής υπηρεσιών. Αυτό δείχνει ότι η πολιτική περιορισμού και αποτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς τη διαχείριση της μετανάστευσης έχει αποτύχει.

Η συμφωνία ΕΕ- Τουρκίας έχει παγιδεύσει χιλιάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά σε συνθήκες που προσβάλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η έλλειψη υγιεινής, ο συνωστισμός και η ανασφάλεια σε συνδυασμό με την περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας αποτελούν χαρακτηριστικά της ζωής και της καθημερινότητας των προσφύγων και των μεταναστών. Οι συνθήκες ζωής τους έχουν συνεχή δυσμενή επίδραση στην ψυχική και σωματική τους υγεία και προκαλούν ανείπωτο πόνο. Αυτό που πριν λίγα χρόνια ονομάστηκε προσφυγική κρίση, έχει καταλήξει να είναι ένας φαύλος κύκλος περιορισμού, απελπισίας και ατέλειωτου ανθρώπινου πόνου στα νησιά και στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Φαίνεται ξεκάθαρα ότι οι πολιτικές περιορισμού της ΕΕ για τη διαχείριση της μετανάστευσης έχουν αποτύχει. Εδώ και σχεδόν 4 χρόνια η ελληνική κυβέρνηση και η Ευρώπη παραμελούν και παραβλέπουν τις ανάγκες των ανθρώπων που είναι παγιδευμένοι στα ελληνικά νησιά. Η κατάσταση είναι πλέον εκρηκτική. Η πρόσφατη αύξηση των αφίξεων οδήγησε σε περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης. Οι φωτιές στο ΚΥΤ της Μόριας με μία γυναίκα νεκρή και στο Βαθύ της Σάμου δεν ήταν ατυχήματα αλλά πολιτικές συνέπειες των ευρωπαϊκών επιλογών.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα απευθύνουν έκκληση στην ελληνική κυβέρνηση, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να δώσουν τέλος σε αυτή την απαράδεκτη και ολέθρια κρίση. Θα πρέπει να απομακρυνθούν άμεσα παιδιά και ευάλωτες ομάδες από τα νησιά και να μεταφερθούν σε ασφαλή και κατάλληλα καταλύματα στην ηπειρωτική Ελλάδα και/ή σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Κρίνεται απαραίτητο, επίσης, να αυξηθεί το ιατρικό προσωπικό στα κέντρα υποδοχής ώστε οι άνθρωποι να λάβουν τη φροντίδα σωματικής και ψυχικής υγείας που έχουν ανάγκη το συντομότερο δυνατό. Πρέπει επιτέλους να δοθεί ένα τέλος στην πολιτική περιορισμού που καταστρέφει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Για οποιοδήποτε λόγο και αν μετακινούνται οι άνθρωποι, είτε λόγω πολεμικών συρράξεων, πολιτικών διώξεων, ακραίων καιρικών φαινομένων και κλιματικής αλλαγής, είτε για να βελτιώσουν τις συνθήκες της ζωής τους ως οικονομικοί μετανάστες, δικαιούνται ανθρώπινες συνθήκες υποδοχής, εξέτασης του αιτήματος ασύλου τους καθώς και πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας.

*Η Μαριάνθη Παπαγιάννη είναι γιατρός και πρόεδρος του ελληνικού τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα