Η ΟΥΚΡΑΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΟΥ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ
Ο πόλεμος στην Ουκρανία φέρνει ραγδαίες αλλαγές στον τομέα της ενέργειας. Μας γράφει ο οικονομολόγος Μιχάλης Ρένεσης.
Η συνέχιση των σφοδρών ρωσικών επιχειρήσεων εναντίον της Ουκρανίας τροφοδοτεί ντόμινο εξελίξεων και ανακατατάξεων στην παγκόσμια οικονομία. Οι κυρώσεις της Δύσης κλιμακώνονται, αλλά συχνά αμφισβητείται η αποτελεσματικότητά τους και εκφράζονται φόβοι ότι μπορούν να γυρίσουν μπούμερανγκ, κυρίως για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι κυριότερες μέχρι στιγμής κυρώσεις είναι ο αποκλεισμός μεγάλων ρωσικών τραπεζών από το Swift και το πάγωμα των αποθεματικών της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας που είναι κατατεθειμένα σε δυτικές τράπεζες. Σε αυτές τις κυρώσεις η Μόσχα δεν έχει απαντήσει. Προς το παρόν τις μελετάει και επεξεργάζεται διάφορα σενάρια για την αντιμετώπισή τους.
Κυρώσεις στην αεροδιαστημική βιομηχανία
Η Δύση επέβαλε κυρώσεις που θίγουν την αεροπορική βιομηχανία της Ρωσίας και τις αερομεταφορές.. Η Μόσχα απάντησε με απαγόρευση των πτήσεων από την Ευρώπη προς την Ασία, πάνω από το ρωσικό εναέριο χώρο. Αυτό κάνει τις πτήσεις από την Ευρώπη στην Ασία πολύ ακριβές και χρονοβόρες. Επίσης οι δυτικές κυρώσεις περιλαμβάνουν την απαγόρευση πώλησης και συντήρησης αεροσκαφών Airbus, τα οποία εξυπηρετούν περίπου το 40% των επιβατών που ταξιδεύουν με τις ρωσικές αεροπορικές εταιρείες. Η Ρωσία εξετάζει το πάγωμα της προμήθειας τιτανίου στη Δύση, το οποίο είναι απαραίτητο στην αεροδιαστημική βιομηχανία και κατά τα 2/3 του παγκοσμίως είναι ρωσικής προέλευσης. Η Airbus ήδη ανακοίνωσε, ότι σταματάει τη συνεργασία της με ρωσικές αεροπορικές εταιρείες. Η Boeing επίσης σταματάει την προμήθεια ανταλλακτικών, τη συντήρηση και την τεχνική υποστήριξη των ρωσικών αεροσκαφών.
Η Ρωσία πλήρωσε ακριβά τις οικονομικές κυρώσεις που της είχαν επιβληθεί από το 2014, λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας. Το αντίτιμο ήταν αδιαμφισβήτητα πολύ υψηλό και για τη Δύση και κυρίως για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν αρχίσουν να κατάσχονται ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό, η Ρωσία θα απαντήσει με κατάσχεση δυτικών περιουσιακών στοιχείων που βρίσκονται στο έδαφός της. Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να οδηγήσει σε γενικευμένο οικονομικό πόλεμο.
Σύμφωνα με Ρώσους οικονομολόγους, η Μόσχα προκρίνει τη σταδιακή επιβολή αντικυρώσεων, από μια συνολική απάντηση στις δυτικές κυρώσεις. Εξετάζει, για παράδειγμα, τον περιορισμό των εξαγωγών ρωσικών και λευκορωσικών λιπασμάτων που θα οδηγήσει στην αύξηση των τιμών των αγροτικών προϊόντων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Εξαγωγές μετάλλων
Ένας τομέας που εξετάζει να χρησιμοποιήσει η Ρωσία για την επιβολή αντιδυτικών κυρώσεων είναι τα προϊόντα μεταλλουργίας. Μια μείωση των ρωσικών εξαγωγών παλλαδίου θα δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα στην ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία., όπου το παλλάδιο χρησιμοποιείται για το φιλτράρισμα των καυσαερίων.. Επίσης ενδεχόμενη μείωση των ρωσικών εξαγωγών νικελίου και κοβαλτίου θα δημιουργούσε ανυπέρβλητα προβλήματα στην παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Πετρέλαιο – φυσικό αέριο
Οι πρώτες ύλες αποτελούν τα βασικά εξαγώγιμα αγαθά και την «αχίλλειο πτέρνα» της ρωσικής οικονομίας.
Οι εξαγωγές του ρωσικού αργού πετρελαίου Urals αυξάνονται με αμείωτους ρυθμούς. Οι υδρογονάνθρακες καλύπτουν το μισό περίπου των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού της Ρωσίας.
Οι εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη συνεχίζονται και οι παραγγελίες αυξάνονται. Η Gazprom ανακοίνωσε, ότι αυξήθηκαν οι παραγγελίες μέσω του ουκρανικού αγωγού, όπου πριν την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων οι παραδόσεις ήταν 50 εκατομμύρια κυβικά μέτρα/ημερησίως, ενώ τώρα είναι 109 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ημερησίως, δηλαδή υπήρξε υπερδιπλασιασμός.
Οι υπόγειες δεξαμενές φυσικού αερίου είναι σχεδόν άδειες και επειδή υπάρχει η αρνητική εμπειρία του 2021, οι παραγγελίες αυξάνονται, παρά τις υψηλές τιμές. Η υπερβάλλουσα ζήτηση ωθεί τις τιμές σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα. Η αύξηση των εξαγωγών φυσικού αερίου από τους νέους αγωγούς προς την Κίνα δημιουργεί οπωσδήποτε αντίβαρο στις δυτικές κυρώσεις και στην προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο. Σ’ αυτά τα πλαίσια πιέστηκε η Γερμανία να μη δώσει την πιστοποίηση στον αγωγό “Nord Stream-2”.
Ενεργειακή μετάβαση προς ποια κατεύθυνση;
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας επεξεργάστηκε 10 βήματα που θα οδηγήσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση στη μείωση , κατά 1/3, της προμήθειας ρωσικού φυσικού αερίου. Προτείνεται, τα επόμενα οκτώ χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση να μειώσει τις προμήθειες κατά 55 δις κυβικά μέτρα ή κατά 1/3 από τις τρέχουσες προμήθειες.
Η Ρωσία, σύμφωνα με στοιχεία του 2021 προμήθευσε την Ευρωπαϊκή Ένωση με 155 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου (τα 15 δις ήταν υγροποιημένο –LNG) και κάλυψε περίπου το 40% της συνολικής κατανάλωσης.
Το σχέδιο του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας προβλέπει μεγάλες επενδύσεις από τις ευρωπαϊκές χώρες για τη δημιουργία νέων ενεργειακών υποδομών, επέκταση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, αλλά και κατασκευή πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής και επαναφοράς της χρήσης γαιανθράκων.
Στη Γερμανία υπήρχε διαδικασία κλεισίματος των πυρηνικών σταθμών. Στις αρχές του 2022 έκλεισαν τρείς αντιδραστήρες και άλλοι τρεις προβλέπεται να κλείσουν μέχρι το τέλος του έτους. Επίσης υπάρχει έλλειψη πυρηνικού καυσίμου, το οποίο προμηθεύονταν κυρίως από τη Ρωσία.
Επίσης επανέρχεται το θέμα της εξόρυξης ορυκτού άνθρακα (γαιάνθρακα) που κινείται στη αντίθετη κατεύθυνση από την επιδιωκόμενη κλιματική ουδετερότητα. Η Πολωνία ενδιαφέρεται σφόδρα για τις εξορύξεις, επειδή έχει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα στην περιοχή. Ο μεγαλύτερος, βέβαια, προμηθευτής ενεργειακών γαιανθράκων της Ευρώπης ήταν και παραμένει η Ρωσία.
Στα ύψη οι τιμές του φυσικού αερίου
Οι τιμές του φυσικού αερίου έφτασαν σε νέο επίπεδο ρεκόρ, την Παρασκευή 4 Μαρτίου, σκαρφαλώνοντας στα 2400 δολάρια. Στο χαμπ της Ολλανδίας TTF, η προθεσμιακή τιμή του Απριλίου έφτασε στα 2411 δολάρια/1000 κυβικά μέτρα. Στις 3 Μαρτίου , στο αμερικανικό κογκρέσο, κατατέθηκε για συζήτηση σχέδιο νόμου που προβλέπει απαγόρευση εισαγωγής ενεργειακών πηγών από τη Ρωσία. Αν εγκριθεί, ο Τζο Μπάιντεν θα πρέπει να προχωρήσει σε πλήρη απαγόρευση εισαγωγής πετρελαίου , πετρελαιοειδών, υγροποιημένου φυσικού αερίου και γαιάνθρακα από τη Ρωσία. Ενδεχόμενο εμπάργκο θα εκτοξεύσει ακόμη περισσότερο τις τιμές των υδρογονανθράκων με ανυπολόγιστες αρνητικές συνέπειες για τη διεθνή οικονομία.
Η φρίκη των πολεμικών συγκρούσεων στην Ουκρανία, που ζούμε αυτές τις μέρες, οφείλεται, εκτός των άλλων, στις προσπάθειες της Δύσης να περιορίσει τη Ρωσία, μετά τη λήξη του ψυχρού πολέμου. Η Ρωσία πρέπει να σταματήσει τώρα τις πολεμικές επιχειρήσεις και να αναζητηθεί βιώσιμη λύση. Η νέα ευρωπαϊκή γεωστρατηγική αρχιτεκτονική δεν μπορεί να μην συμπεριλαμβάνει εγγυήσεις ασφάλειας για τη Ρωσία, ή ακόμη χειρότερα να στρέφεται εναντίον της.
