Αύγουστος: Από πού κρατά η σκούφια του

«Αύγουστος» θα πει «σεβαστός». Σήμερα, πρώτη Αυγούστου, υποδεχόμαστε τον μήνα στον οποίο αποκορυφώνεται το καλοκαίρι, τον κατεξοχήν μήνα της θερινής ραστώνης, όταν τα πράγματα λειτουργούν υπό κανονικές συνθήκες, βέβαια. Λοιπόν, ο όγδοος μήνας του χρόνου πήρε το όνομά του από τη λατινική λέξη «augustus», με αρχική σημασία τον «ευνοημένο από τους οιωνούς», σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Ο τίτλος του «Αουγκούστους», του Αυγούστου δηλαδή, δόθηκε στον πρώτο Ρωμαίο Αυτοκράτορα, τον Οκταβιανό, που κυβέρνησε τη Ρώμη από το 27 π.Χ. μέχρι το 14 μ.Χ.

Επειδή κατά τη διάρκεια αυτού του μήνα ο Οκταβιανός αναγορεύθηκε Ύπατος και σημείωσε εξαιρετικές στρατιωτικές επιτυχίες, ονομάστηκε το 8 π.Χ. προς τιμήν του «Αύγουστος» ο έκτος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου, που προηγουμένως ονομαζόταν απλώς «Sextilis», δηλαδή «Έκτος».

Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Αύγουστος ονομαζόταν Μεταγειτνιών, ήταν αφιερωμένος στον Μεταγείτνιο Απόλλωνα και διαρκούσε από τις 24 Ιουλίου μέχρι τις 22 Αυγούστου. Και τέλος, σύμφωνα με το Βυζαντινό Ημερολόγιο, που άρχιζε τον Σεπτέμβριο, ο Αύγουστος ήταν ο τελευταίος μήνας του χρόνου, οπότε η 31η Αυγούστου εορταζόταν ως Παραμονή της Πρωτοχρονιάς…

Στη λαϊκή παράδοση ο Αύγουστος ορίζεται από την αφθονία των καρπών του: «Συκολόγος», «Τραπεζοφόρος» και «Διπλοχέστης» (!) είναι κάποιες από τις δημώδεις ονομασίες του.  Επίσης, οι δώδεκα πρώτες ημέρες του Αυγούστου ονομάζονταν και «μερομήνια», γιατί οι άνθρωποι πίστευαν ότι προλέγουν τον καιρό: «κάθε ημέρα κι ένας μήνας», δηλαδή, ό,τι καιρό κάνει κάθε ημέρα, τον ίδιο καιρό θα έχει και ο αντίστοιχος μήνας του χρόνου. Αυτές οι δώδεα πρώτες μέρες του Αυγούστου ήσαν επίσης γνωστές και ως «δρίμες». Κατά τη διάρκειά τους δεν έπρεπε να κολυμπήσει κανείς, ούτε και να κόψει ή να πλύνει σταφύλια και σύκα – κανείς δεν ξέρει γιατί…

Και βέβαια στα μέσα του Αυγούστου, το «Δεκαπενταύγουστο», είναι η μεγάλη γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που γιορτάζεται με λαμπρότητα σε όλη την Ελλάδα, η οποία, συνήθως, είναι κλειστή λόγω διακοπών αυτές τις ημέρες. Ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Γιάνναρης έχει γυρίσει μια ενδιαφέρουσα δραματική ταινία με τίτλο «Δεκαπενταύγουστος», όπου αφηγείται τις ιστοριες των ενοίκων μιας πολυκατοικίας, οι οποίοι φεύγουν για τις διακοπές τους, ενώ ένας διαρρήκτης εισβάλλει στα άδεια διαμερίσματά τους, παραβιάζοντας τα μυστικά τους…

Μακάρι ο Αύγουστος να μας φέρει μόνο καλά πράγματα, όπως ξεκούραση και καρπούς, και όχι τις συμφορές που μας κόμισε ο προκάτοχός του, ο Ιούλιος, και μακάρι να δικαιώσει το όνομά του, και να αποδειχθεί ευοίωνος. Όσο για την έννοια του σεβασμού που εμπεριέχει το όνομά του, ας τη θυμούνται στις διακοπές τους όσοι επιμένουν να χρησιμοποιούν τη μνήμη των νεκρών δι’ ίδιον όφελος. Λίγη τσίπα, είπαμε!

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.