Νίκος Παρασκευόπουλος: Το ανθεκτικό δημόσιο

H έρευνα του Ινστιτούτου ETERON που έλαβε χώρα κατά το Δεκέμβριο 2021 (παρουσίαση από Π. Ιωαννίδη, NEWS24/7, 20/2/2022) είχε ως στόχο να αποκτηθεί μια εικόνα σε βάθος χρόνου και σε ευρύ φάσμα: Τι πιστεύουν άραγε οι πολίτες για το κράτος, τους θεσμούς, την δικαιοσύνη;

Έχουν δίκιο οι ερευνητές: μια έρευνα σε ριζωμένες -κι όχι συγκυριακές- αντιλήψεις επιτρέπει πολύ καλύτερα να αντιληφθούμε τη ροή και τη δυναμική των κοινωνικοπολιτικών αντιλήψεων -και των ίδιων των πραγμάτων. Ως παράδειγμα, προτείνω από τα πολλά και σημαντικά ευρήματα να προσέξουμε ιδιαίτερα τη γνώμη των πολιτών για το δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.

Πριν είκοσι περίπου χρόνια οι λέξεις και οι ιδέες περί ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ανταγωνισμού, καινοτομίας, κυριαρχούσαν με πολλή άνεση και ορμή. Η έρευνα όμως τώρα δείχνει μια αλλαγή, σε βαθμό μεταστροφής. Οι πολίτες πιστεύουν ότι κυρίως αρμοδιότητα του Δημοσίου θα πρέπει να είναι η παιδεία (90,2%), η υγεία (87,8%), οι συντάξεις (86,1%), η ύδρευση (84,2%), ενώ και σε άλλους τομείς (πχ ενέργεια, μεταφορές) το δημόσιο θέλουν να υπερβαίνει το 50%.

Κύλησε βέβαια πολύ νερό στ’ αυλάκι μέχρι να συνειδητοποιήσει ο κόσμος ότι το δημόσιο πανεπιστήμιο, με όλες τις υπερπροβαλλόμενες αδυναμίες του, παρέχει εκπαίδευση και έρευνα υψηλού επιπέδου. Το βασικό του πτυχίο αποτελεί εφόδιο ευπρόσδεκτο για όσους συνεχίζουν στο εξωτερικό σπουδές ή αναζητούν εκεί επαγγελματική σταδιοδρομία, ενώ επίσης το ποσοστό συμμετοχής των πτυχιούχων και φοιτητών σε διεθνείς υποτροφίες και διακρίσεις (πχ σε διαγωνισμούς εικονικών δικών) είναι υψηλό.

Το 90,2% για την δημόσια παιδεία είναι σοφό. Η εκπαίδευση και η έρευνα είναι δράσεις ανιδιοτέλειας και στη δημοκρατία πρέπει να είναι προσιτές και στους αδυνάτους. Ο αποκλεισμός ενός νέου από την εκπαίδευση ελλείψει οικονομικής δυνατότητας για δίδακτρα αποτελεί αδικία -κοινωνικό τραύμα.

Ακόμη και με όρους αριστείας να μιλήσουμε, όσο πιο πολλοί έχουν πρόσβαση στη γνώση τόσο περισσότεροι άριστοι θα ξεπηδήσουν. Η αριστοτελική γνώμη στα Μεταφυσικά, ότι μόνος του ένας άνθρωπος δεν μπορεί να βρει την αλήθεια αλλά ότι πολλοί μαζί βάζοντας το λιθαράκι τους κάπου μπορούν να καταλήγουν, συνενώνει σε μια θέση τη δημοκρατία (ως διαβούλευση) και την επιστήμη.

Ανάλογα σημαντικό είναι το ποσοστό 87,% υπέρ της δημόσιας υγείας. Η εμπειρία της αδυναμίας για επαρκή περίθαλψη και διάσωση των θυμάτων του κορονοϊού έδειξε με τον πιο δραματικό –έως και θανάσιμο- τρόπο τη σημασία των δημόσιων νοσοκομείων που λειτούργησαν ταυτόχρονα ως δομές παροχής υπηρεσιών και αλληλεγγύης.

Ευρήματα που δείχνουν πχ ότι παράλληλα με τη δημόσια εμπιστεύεται ο πολίτης τον ιδιωτικό ανταγωνισμό δεν είναι αντιφατικά σε σχέση με τα παραπάνω. Είναι χωρίς άλλο πολλοί όσοι από τη στιγμή που η δημόσια εκπαίδευση και η υγεία είναι διαθέσιμες και λειτουργικές δεν ενοχλούνται από τη συνύπαρξη των ιδιωτικών δομών.

Γενικά, δεν έχει πάψει η ανταγωνιστικότητα να αποτελεί συνθήκη βελτίωσης τιμών και προϊόντων. Όμως, οι σοσιαλδημοκράτες οικονομολόγοι είχαν και έχουν δίκιο: Για την προσφορά ειδών κοινής ωφέλειας (πχ της βασικής έρευνας, της προστασίας του περιβάλλοντος, των φαρμάκων ή των εμβολίων για φτωχούς), που ωφελούν όλους εξίσου ή κάπου περισσότερο τον ανταγωνιστή παρά «τους δικούς μας», η ιδιωτική επιχείρηση δεν έχει κίνητρα. Εκτός βέβαια κι αν είναι κρατικοδίαιτη, οπότε επιστρέφουμε στη δημόσια αρωγή και εγγύηση.

Αλήθεια έχουμε αναρωτηθεί, γιατί οι νεοφιλελεύθεροι αναφέρονται σε «επιτελικό κράτος», αλλά αποφεύγουν τον όρο «επιτελικό δημόσιο»; Θα συμβουλευθούμε γλωσσολόγους και θα επανέλθουμε.

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις