Κώστας Παπακωνσταντίνου: “Ο πολιτισμός μας δεν αλλοιώνεται όταν οι πρόσφυγές φτάνουν στις ακτές, αλλά όταν πνίγονται στις θάλασσές μας”

Η ομάδα «Ξανθίας» στρέφεται για πρώτη φορά σε ένα κείμενο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και επιλέγει την κατεξοχήν πολιτική τραγωδία του Ευριπίδη «Ηρακλείδαι», ένα έργο που παίζεται σπάνια και είναι σχετικά άγνωστο στο ευρύ κοινό. Ο Κώστας Παπακωνσταντίνου και η Άρτεμις Γρύμπλα συ- σκηνοθετούν αυτήν την τραγωδία του Ευριπίδη που παρουσιάστηκε το 430-427 π.Χ. στις αρχές του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Ο Ευριπίδης επηρεασμένος από τα σύγχρονα γεγονότα επιχειρεί ένα πολιτικό σχόλιο. Θέλοντας να τονώσει τον πατριωτισμό των συμπολιτών του και να τους εμφυσήσει το πνεύμα της νίκης, παρουσιάζει την Αθήνα ως την πόλη της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης, του πολιτισμού. Όλα αυτά είναι που πρέπει να υπερασπιστούν οι Αθηναίοι, και για όλα αυτά πρέπει ακόμα περισσότερο να επιδιώκουν την ειρήνη. Από την άλλη μεριά, μέσα από τους Ηρακλείδες, οι απόγονοί τους Σπαρτιάτες, εμμέσως παρουσιάζονται δολεροί, αλαζόνες, άδικοι, αχάριστοι. Αφού βοηθηθούν από την Αθήνα, υπόσχονται να μην στραφούν ποτέ εναντίον της. Οι Αθηναίοι θεατές της παράστασης, γνωρίζουν ότι η υπόσχεση αυτή δεν τηρήθηκε, αφού έχουν ήδη δεχτεί την επίθεση της Σπάρτης. Η αγανάκτησή τους είναι εύλογη και το δίκιο με το μέρος τους.

“Όταν πρόπερσι αναζητούσαμε έργο για να προτείνουμε στις επιχορηγήσεις του υπουργείου, το μέλος της ομάδας μας, Ελισσαίος Βλάχος, πρότεινε τους «Ηρακλείδες». Στην πρώτη εντύπωση, μάς τράβηξαν στο έργο οι έννοιες του πρόσφυγα, της ικεσίας και του ασύλου. Μετά, δουλεύοντας στην πρόβα, είδαμε ότι το έργο μιλάει κυρίως για το γύρισμα της τύχης όπου οι άνθρωποι απ’ τα ψηλά μπορούν να βρεθούν στα χαμηλά και το αντίστροφο, και για το πώς αλλάζουν οι απόψεις και οι στάσεις τους όταν αλλάζει η θέση εξουσίας που κατέχουν. Οι Ηρακλείδες ξεκινούν στο έργο κυνηγημένοι και καταλήγουν κυνηγοί. Ο εχθρός τους, Ευρυσθέας, ξεκινάει πανίσχυρος και τα χάνει όλα. Ακόμα και η δημοκρατική Αθήνα που στην αρχή, χωρίς δεύτερη σκέψη, προστατεύει τους πρόσφυγες, όταν τα πράγματα δυσκολέψουν, διχάζεται… Αρχικά η επιθυμία μου ήταν να παίξω και λιγότερο να σκηνοθετήσω. Συζητήσαμε με την ομάδα και αποφασίσαμε να προτείνουμε στην Άρτεμη Γρύμπλα να σκηνοθετήσουμε μαζί” αναφέρει στο NEWS 24/7 o Κώστας Παπακωνσταντίνου στη συζήτηση που είχαμε με αφορμή την προσέγγισή του αυτή στην αρχαία τραγωδία.

“Οι «Ηρακλείδες» είναι τα παιδιά του Ηρακλή. Μετά τον θάνατο του πατέρα τους, κυνηγημένα από τον Ευρυσθέα, καταλήγουν στην Αθήνα προκειμένου να σωθούν. Οδηγοί τους είναι οι γέροντες Ιόλαος και Αλκμήνη. Στο έργο εμφανίζονται επίσης, ο Κοπρέας (Κήρυκας του Άργους), ο Δημοφών (αρχηγός της Αθήνας) , ο θεράπων (δούλος του Ύλλου), και τέλος ο Ευρυσθέας. Κανείς ρόλος δεν τελειώνει το έργο όπως ξεκίνησε. Βυθισμένοι σε μια ρευστότητα, νικητές και ηττημένοι, κυνηγοί και θηράματα, αλλάζουν συνεχώς θέσεις. Γιατί όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ένας στίχος του έργου: «ολιγοήμερη είναι η τύχη.»” εξηγεί ο σκηνοθέτης και ηθοποιός.

Πώς λειτουργεί στην παράσταση η μετάφραση του Κώστα Βάρναλη;
Στην αρχή των προβών, ένας από τους πολλούς γρίφους που είχαμε να λύσουμε ήταν το πώς αντιμετωπίζεις το έμμετρο κείμενο; Αν το προσεγγίσεις με όρους πρόζας και ρεαλιστικού θεάτρου δεν θα σε βγάλει πουθενά ή κι αν σε βγάλει κάπου, θα έχεις αφαιρέσει ένα βασικό στοιχείο της φύσης του έργου. Η απάντηση λοιπόν θα περνούσε σίγουρα μέσα από τον ρυθμό και την μελωδία του λόγου. Η μετάφραση του Βάρναλη αρχικά μας φαινόταν δύσκολη. Η ηλικία της άλλωστε είναι πάνω από 100 ετών. Την προτιμήσαμε όμως, γιατί εμπιστευτήκαμε τον ρυθμό του ποιητή, ξέροντας πως αν τον ακολουθήσουμε, κάπου καλά θα μας βγάλει. Κι έτσι έγινε. Πολύ γρήγορα, στις πρόβες, η γλώσσα του κειμένου μάς έγινε οικεία και μάς αποκαλύφθηκε σε όλες της τις αρετές. Είναι μια γλώσσα που ζητάει την προσοχή των θεατών στο άκουσμά της, αλλά αν αφεθείς, σε παρασέρνει σαν κυματάκι μέσα στην ιστορία του έργου.

Το θέμα των προσφύγων και πώς τους αντιμετωπίζει η πόλη, μας απασχολεί ως φλέγον σημερινό ζήτημα. Πόσο, η δική μας πολιτεία σήμερα, είναι συνεπής στις αξίες και τις αρχές που την ορίζουν; Πόσο είναι δίκαιη;

“Όταν οι άνθρωποι αλλάζουν θέση και μεταβάλλεται η ισχύς τους, τότε μεταβάλλεται και η οπτική τους” διαβάζω στο δελτίο Τύπου. Πόσο διαχρονικό είναι αυτό άραγε και πώς το κείμενο του Ευριπίδη επικοινωνεί με το σήμερα;
Η ιστορία την Ηρακλειδών ήταν και για τον Ευριπίδη μυθολογία, όπως είναι και για εμάς. Την χρησιμοποίησε ο ποιητής για να μιλήσει στους σύγχρονούς του, όπως κάνουμε κι εμείς με το έργο του για να μιλήσουμε στους δικούς μας συμπολίτες σήμερα. Το θέμα των σχέσεων εξουσίας και πώς αυτές καθορίζουν συμπεριφορές και καταστάσεις, είναι διαχρονικό. Το θέμα των προσφύγων και πώς τους αντιμετωπίζει η πόλη, μας απασχολεί ως φλέγον σημερινό ζήτημα. Πόσο, η δική μας πολιτεία σήμερα, είναι συνεπής στις αξίες και τις αρχές που την ορίζουν; Πόσο είναι δίκαιη; Γιατί αν μια πόλη δεν τηρεί όσα έχουμε συμφωνήσει ότι μας συνέχουν ως κοινωνία, τότε αρχίζει να χάνεται. Αν μια πόλη δεν είναι δίκαιη, τότε δεν μπορεί να είναι και ελεύθερη. Και για να το πω με λόγια απλά, καταλαβαίνω ότι είναι σύνθετο πρόβλημα το προσφυγικό, αλλά ο πολιτισμός μας δεν αλλοιώνεται όταν οι πρόσφυγές φτάνουν στις ακτές μας. Αλλοιώνεται όταν δεν φτάνουν, και πνίγονται στις θάλασσές μας.

Τραγωδία και κλειστός χώρος πάνε μαζί;
Στην τραγωδία υπάρχει μια έννοια δημοσίου που δεν υπάρχει στον σύγχρονο κόσμο. Όλα λέγονται και γίνονται στον ανοιχτό, δημόσιο χώρο, ενώ στο σύγχρονο θέατρο η πλοκή έχει περάσει σε κλειστά, ιδιωτικά δωμάτια. Τι είναι ο χορός; Τι είναι τα στάσιμα και πώς αποδίδονται; Δεν θα βρούμε ποτέ τελικές απαντήσεις. Άλλωστε, σε τι μπορούμε να πούμε πως έχουμε βρει τις τελικές απαντήσεις. Σίγουρα, όταν παίζεις τραγωδία, αν έχεις για ταβάνι του σκηνικού σου τον ουρανό, ενισχύεται αυτή η αίσθηση της ανοιχτότητας. Αλλά μπορούμε να πειραματιζόμαστε και σε κλειστούς χώρους. Δεν χρειάζεται, και για αυτό, να περιμένουμε το θαυματουργό «ελληνικό καλοκαίρι…»

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ: Σκηνοθεσία: Κώστας Παπακωνσταντίνου, Άρτεμις Γρύμπλα/Μετάφραση: Κώστας Βάρναλης /Σκηνικά: Βίκυ Πάντζιου/Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα /Μουσική: Βασίλης Κουτσιλιέρης/Κινησιολογία: Μαργαρίτα Τρίκκα, Κατερίνα Γεβετζή/Σχεδιασμός Φωτισμών: Γιώργος Αγιαννίτης/Βοηθός Σκηνογράφου: Άννα Σάπκα /Φωτογραφίες: Νίκος Βαρδακαστάνης/Ερμηνεία: Ελισσαίος Βλάχος, Μυρτώ Γκόνη, Δημοσθένης Ξυλαρδιστός, Κώστας Παπακωνσταντίνου, Έλενα Σταύρου

Πληροφορίες Παράστασης : θέατρο Olvio μέχρι Κυριακή 6 Μαρτίου /Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Σάββατο και Κυριακή στις 21:00 /Τιμές εισιτηρίων: Γενική Είσοδος: 15€, Μειωμένο: 10€, Ανέργων-ΑμεΑ : 5€, Ατέλειες ΣΕΗ: Δωρεάν /Διάρκεια παράστασης : 75 λεπτά

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις